از باغ قجری تا خانه هنرمندان ایران

چه کسی می پنداشت که ممکن است روزی بنایی که سال ها صدای خشک افسران ارتش و بوی باروت را حس کرده, به مکانی تبدیل شود که نوای موسیقی از آن بر خیزد و لطافت آثار هنری شاید روح این ساختمان که در میان باغ چنار و کاج و بید مجنون است از ابتدا در پی پیوندی با جهان بی انتهای هنر بوده است

چه کسی می پنداشت که ممکن است روزی بنایی که سال ها صدای خشک افسران ارتش و بوی باروت را حس کرده، به مکانی تبدیل شود که نوای موسیقی از آن بر خیزد و لطافت آثار هنری؟ شاید روح این ساختمان که در میان باغ چنار و کاج و بید مجنون است از ابتدا در پی پیوندی با جهان بی انتهای هنر بوده است. مختصری در باره ی این بنا که در تاریخ فرهنگ ایران تبدیل به یک «اتفاق» شده است، در ادامه بخوانید.

● پرده ی اول

باغی در قسمت شمالی پایتخت قاجار، آنجا که آب و هوایی خوش دارد و درختان پر سال، سهم یکی از شازدگان قجر شد و او از باغ آرایی آلمانی به نام «فیشر» خواست تا به شیوه ای متمدنانه برایش باغ آرایی کند تا درصفای سایه ی درختان بیارامد، غافل از اینکه در سال های نه چندان دور آرامش از باغ رخت برمی بندد. این باغ به خاطر سلیقه ی برتر باغبان آن در آراییدن درختان، حوضچه ها و آلاچیق ها، نام صاحب خود را کنار می زند و به نام باغبانش به باغ فیشرآباد معروف می شود.

● پرده ی دوم

در زمان رضا خان باغ فیشرآباد توسط دولت مصادره می شود و معماری که هنوز نام او معلوم نشده است، طرح بنایی اداری ولی زیبا را در میانه ی باغ می دهد و ساختمانی برای بخش سیویل یک پادگان نظامی ساخته می شود با دو سوله ی بزرگ که به احتمال خیلی زیاد محل نگهداری اسب ها و آذوقه ی نظامیان بوده است. همزمان با جنگ دوم جهانی دیگر باغ آرامشی ندارد زیرا که قوای بیگانه انبار مهمات خود را به سوله های باغ منتقل کرده اند و نظامیان نیز در رفت و آمدند. بعد از جنگ باغ از هیاهو و تب و تاب می افتد و ساختمان پادگان به ساختمان اداری سررشته داری ارتش تبدیل می شود.

● پرده ی سوم

بعد از انقلاب اسلامی ایران این ساختمان به سنت قدیم تحت اختیار ارتش است تا این که در دوره ی تصدی شهرداری تهران توسط آقای کرباسچی این ساختمان از ارتش جمهوری اسلامی به منظور استفاده ی فرهنگی خریداری می شود و سپس بر طبق مبادله‌نامه‌ای توسط وزارت کشور به وزارت فرهنگ و ارشاد سلامی تحویل می شود تا محل استقرار خانه‌ی هنرمندان ایران باشد . در ابتدا قرار بود که به یک خانه ی هنرمندان سنتی یعنی به صورت نمایشگاه ــ بازار تبدیل شود و فضا ها در اختیار هنرمندان صنوف مختلف گذاشته شود. اما با رشد فزاینده ی تشکل های مدنی، اتفاق دیگری افتاد که این ساختمان به منظور استفاده ی تشکلهای هنری مورد استفاده قرار گیرد.

● پشت پرده

«از زمان تحویل ساختمان تا زمان افتتاح آن در ۱۹ بهمن ۱۳۷۸ به موازات ساختمان سازی و تعمیر و مرمت ساختمان ماــ هنرمندان صنوف مختلف ــ روی این بخش کار می کردیم که آیا این ساختمان چنین ظرفیتی را خواهد داشت؟، چند تشکل هنری داریم؟، چند تشکل هنری در حال شکل گیری هستند؟ و… بنابراین در این مدت با حمایت معاونت فرهنگی هنری وزارت فرهنگ وا رشاد اسلامی شرایط برای پدید آمدن انجمنها و خانه های هنری تسریع شد و ما به موازات تعمیر ساختمان مشغول تدوین اساسنامه هم بودیم.» این جملات سرگذشت وار را بهروز غریب پور، مدیرعامل خانه ی هنرمندان ایران، می گوید. بالاخره نمایندگان خانه‌ی تئاتر، انجمن هنرمندان نقاش، انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز، انجمن شاعران، جامعه‌ی معماران، طراحان گرافیک، خانه‌ی موسیقی، انجمن خوشنویسان وخانه‌ی سینما پس ار تدوین اساسنامه، بهروز غریب پور را به عنوان نماینده ی ۹ صنف تشکیل دهنده و مدیرعامل خانه ی هنرمندان ایران انتخاب کردند، هرچند که نگران به انجام نرسیدن این پروژه بودند و فکر می کردند که این نهاد بیشتر از چند ماه عمر نخواهد کرد زیرا سابقه ی موضوع سابقه ی منفی بود و هرگز هنرمندان به صورت ادامه دار و ماندگار تشکیلاتی را بر نمی تافتند وبه نابودی می کشید.

به هر حال خانه ی هنرمندان در ۱۹ بهمن ۱۳۷۸ به راه افتاد و امروز به عنوان پایگاهی امن و مطمئن برای هنرمندان، ششمین سال تولدش را در۱۹ بهمن سال ۱۳۸۳ جشن گرفت. خانه ی هنرمندان ایران که با حضور هنرمندان گرانقدری چون :غلامحسین امیر خانی، مرتضی ممیز، غلامحسین نامی، ایرج کلانتری، ایرج راد، کامبیز روشن روان، محمد رضا عبدالملکیان، حمیدالله رضایی و یدالله صمدی ، به عنوان اعضای موسس شکل گرفت اکنون با حضور غلامحسین امیر خانی،(رئیس شورا)عزت الله انتظامی ، مصطفی اسد الهی، غلامحسین نامی، محمد رضا فیروزه‌ای،‌ طاهر شیخ الحکمایی، کامران شاهین فر، فریدون ناصری ، بهروز غریب پور ، یدالله صمدی ، ایرج راد،محمد رضا عبدالملکیان به عنوان اعضای شورای عالی و بهزاد فراهانی ، انوشه منصوری‌ و نصرالله ناصح پور، بازرسان شورای عالی و ایرج کاظمی ، مشاور حقوقی و مرتضی کاظمی، مشاور عالی شورای عالی خانه‌ی هنرمندان ایران به فعالیت خود ادامه می دهد.

تا کنون(بر اساس گزارشهای ارائه شده درآخرین مجمع عمومی سالانه ی خانه ی هنرمندان ایران) در آن ‌هیات مدیره‌ها ۱۳۴۲ جلسه با شرکت ۱۷ هزار و ۵۱۶ نفر، انجمن‌ها و کمیته‌ها با یک هزار و ۹۴۶ برنامه و ۲۱۲ هزار و ۳۶۰ بازدید کننده، کارگاه تجربه با ۳۳۶ ساعت برنامه و اجرا و ۲۱ هزار و ۵۰۵ بازدیدکننده، سالن کنفرانس با ۷۴۲ ساعت و نیم برنامه و ۴ هزار و ۵۹۰ مخاطب و تالار بتهوون با ۲ هزار ۲۱۴ ساعت و نیم و ۱۳۹ هزار ۹۴۹ مخاطب، برنامه داشته‌است.

● پایانی پیش پرده وار!

خانه ی هنرمندان ایران که به واقع اثباتی است بر مدنیت جامعه ی هنری ایران، تا کی و چگونه به فعالیت خود ادامه خواهد داد؟

چه کسی می پنداشت که ممکن است روزی بنایی که سالها صدای خشک افسران ارتش و بوی باروت را حس کرده به مکانی تبدیل شود که نوای موسیقی از آن بر خیزد و لطافت آثار هنری؟

و چه کسی فکر می کرد که این ساختمان بعد از تبدیل شدن به یک مرکزهنری می تواند دوام بیاورد و از کنار تمام نا ملایمات به ظرافت هنر بگذرد؟ این را باید از غریب پور و اعضای شورای عالی پرسید و ما نیز پرسیده ایم...

پروانه ستاری