شاخص های تذکر سالک الی الله

سه چیز اساس و پایه تذکر است و از آن سه ، سالک به تذکر می رسد:
۱. اتعاظ از مواعظ
۲. مستبصر شدن از عبر
۳. بهره مند شدن از ثمرات فکر
سالک پندی می شنود متعظ می شود. اتفاقی می افتد عبرت می گیرد. …

سه چیز اساس و پایه تذکر است و از آن سه ، سالک به تذکر می رسد:

۱. اتعاظ از مواعظ

۲. مستبصر شدن از عبر

۳. بهره مند شدن از ثمرات فکر

سالک پندی می شنود متعظ می شود. اتفاقی می افتد عبرت می گیرد. فکر می کند از فکر بهره می گیرد. این هر سه موجب می شوند که او به یاد حق افتد و به حق برسد.

سالک وقتی از وعظ واعظ متعظ می گردد که بداند واعظ اهل عمل است. اگر سالک به عیوب واعظ واقف باشد پند و اندرز واعظ در او اثری نخواهد کرد. علاوه بر اینکه واعظ باید اهل عمل باشد متعظ هم باید قابل باشد... شنونده اگر به وعد و وعید حق عزّاسمه معتقد نباشد پند و اندرز در او اثری نخواهد کرد. او باید معتقد باشد خود را محتاج به وعظ بداند و قابل آن باشد تا متعظ شود.

عبر جمع عبرت است استبصار از عبر بصیرت یافتن به سبب عبرت است. سالک مراقب به حال دیگران نظرافکنده از گرفتاری ها، ناکامی ها، انحراف ها، سختی ها، غفلت ها، پیش آمدها، پند گرفته، به حق رو می کند، متوجه حال خود می شود. این توجه از بصیرتی است که از عبرت برای او حاصل شده است، بدیهی است حصول بصیرت هم منوط به وجود عقل و نور حکمت است آنکه از عقل و حکمت بهره مند است متعظ شده و پند می پذیرد.

فکر یا فکرت به کلمه طیبه و یا به شجره طیبه تشبیه شود.(ابراهیم-۲۴)

فکر چون شجره طیبه اصلش در ضمیر ثابت، شاخه و فرعش تا به مقام اعلی و ملکوت اشیا کشیده شده حدود سیرش وسیع و محل دوران آن نامحدود است... بهره مند شدن از ثمرات فکر در وقتی است که خواب و خور کم، علقه و علاقه منقطع، امل و آرزو تمام، دل به عزلت متمایل باشد و با قطع علائق زمینه استضائه از آیات شریفه قرآن برای سالک فراهم باشد.(۱)

۱. مقامات معنوی، محسن بینا، ج۱، ص ۷۶