چرا هند در انعقاد موافقتنامه«خط صلح » تعلل می کند

ایران و پاکستان بر سر خط لوله صلح در نشستی بدون حضور هند به توافق رسیدند و البته بنا براعلام طرفین قراردادها طوری تنظیم شده که پس از حضور طرف هندی, توافقات به حالت سه جانبه تغییر شکل می یابند این دومین باری بود که پس از نشست ایران با پاکستان در شهریور ماه که در پاکستان برگزار شد, هندوستان در نشستهای خط لوله صلح شرکت نکرده است

ایران و پاکستان بر سر خط لوله صلح در نشستی بدون حضور هند به توافق رسیدند و البته بنا براعلام طرفین قراردادها طوری تنظیم شده که پس از حضور طرف هندی، توافقات به حالت سه جانبه تغییر شکل می یابند. این دومین باری بود که پس از نشست ایران با پاکستان در شهریور ماه که در پاکستان برگزار شد، هندوستان در نشستهای خط لوله صلح شرکت نکرده است.

پروژه خط لوله صلح از سال ۱۹۹۴، جهت ایجاد و احداث خط لوله انتقال گاز ایران به هند و پاکستان مطرح و مذاکرات آن از چند سال بعد آغاز شد که برآوردهای کارشناسان از هزینه ساخت حدود هفت میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلاری خبر می دهد و حجم مذاکرات بین طرفین برای رسیدن به توافق خصوصاً در ۲ سال اخیر بالا بوده است.

ایران پس از روسیه، دومین منابع گاز جهان را در اختیار دارد ولی تاکنون نتوانسته سهم چندانی درعرصه صادرات داشته باشد و این پروژه و توافق می تواند گام مهمی در آغاز حرکت در این عرصه باشد.

در شرایط موجود، ایران گاز مازادی برای صادرات ندارد و امیدوار است با بهره برداری از فازهای میدان گازی پارس جنوبی، بتواند ظرفیت تولید خود را به بیش از ۲ برابر رقم فعلی رسانده و بخشی از تولید خود را صادر کند.

طول خط لوله ایران به هند ۲۷۰۰ کیلومتر است و قرار است گاز صادراتی ایران را از مسیر پاکستان به هند منتقل کند. پیش بینی شده است که در صورت توافق نهایی، ۱۱۰۰ کیلومتر از این خط لوله در ایران، ۱۰۰۰ کیلومتر در پاکستان و ۶۰۰ کیلومتر در هند احداث شود.

با تکمیل این طرح، روزانه ۱۵۰ میلیون متر مکعب گاز ایران به هند و پاکستان صادر می شود که ۹۰ میلیون متر مکعب آن برای هند و ۶۰ میلیون متر مکعب آن برای پاکستان، در نظر گرفته شده است. همچنین هند در ازای خرید سالانه پنج میلیون تن گاز مایع طبیعی (ال.ان.جی) امتیاز توسعه میدان نفتی جفیر و بخشی از میدان یادآوران را از ایران دریافت کرده است.

برخی اعتقاد دارند علاقه وافر ایران برای حضور پررنگ تر در عرصه صادرات گاز باعث شده تا طرفین دیگر این قرارداد، به دنبال امتیازگیری و جلب بیشتر منافع این قرارداد به سوی خود باشند و عدم حضور هند در نشستهای اخیر، یکی از دلایل اثبات این فرضیه می باشد ولی رویکرد و عدم حضور هند در توافق اخیر بین دو طرف دیگر پروژه را می توان معطوف به دلایل زیر نیز دانست:

دهلی نو با توجه به رویکرد آمریکا در مقابل ایران وهمچنین مخالفت آمریکا با احداث این خط لوله، نوعی سیاست انتظار را پیشه کرده تا با نرمتر شدن مواضع تقابلی و با توجه به سیاستهای اقتصادی آمریکا در قبال ایران بتواند قدمهای محکمتر و متعادلتری در این زمینه بردارد.

در توافقات اخیر هسته ای هند و آمریکا، ازآنجا که هند درصدد است تا ۴ راکتور جدید بسازد، درساخت این راکتورها به حمایت گروه تأمین کنندگان سوخت هسته ای و آژانس بین المللی انرژی اتمی نیاز دارد که آمریکا یکی از اعضا اصلی گروه تامین کنندگان سوخت هسته ای (NSG) است (این گروه در سال ۱۹۷۵ با توافق روسیه، چین و آمریکا تاسیس شد و در حال حاضر حدود ۴۵ عضو دارد). بنابراین می توان تأخیر در آغاز مذاکرات را نوعی تلاش برای نشان دادن حسن نیت به طرف آمریکایی در توافق خود با آنان دانست.

هند هنوز با ترانزیت گاز و عبور این خط لوله از خاک پاکستان با توجه به سابقه درگیری و اختلافات بالای ۲ کشور، کنار نیامده و به تعهدات پاکستان در زمینه این خط لوله کماکان به دیده تردید می نگرد. از سوی دیگر، هند با پاکستان در زمینه هزینه ترانزیت گاز صادراتی ایران از پاکستان به این کشور اختلاف دارد و در ضمن با وجود اعلام توافق در زمینه قیمت گاز صادراتی، مطمئناً هند از پایین تر آمدن این قیمت در توافقات نهایی استقبال خواهد کرد. کاهش این هزینه ها و پایین آوردن قیمت تمام شده گاز صادراتی ایران یکی از اهداف اتخاذ رویکرد عدم شرکت در این نشست ها برای توافق است.

این در حالیست که برخی از پایین تر بودن قیمت تمام شده گاز صادراتی ایران به پاکستان و هند نسبت به قرارداد مشابه گاز صادر شده ایران به اروپا از طریق ترکیه خبر می دهند که سالانه حدود ۵ میلیارد متر مکعب گاز را شامل می شود و این سوال را مطرح می کنند که آیا با وجود مشتریان اروپایی با قیمت بهتر و هزینه پایین تر لزومی به صادر کردن گاز به پاکستان و هندوستان با این قیمت وجود دارد یا نه؟ در قبال این پرسش مقامات ایرانی مذاکره کننده ارائه هر گونه تخفیف در خط لوله صلح را تکذیب کرده اند.

به هر ترتیب، نماینده ایران در این مذاکرات در باره حضور دوباره هند در این مذاکرات اظهار داشته است هرزمانی که مشکلات هند برطرف و این کشور خواستار ملحق شدن به خط لوله صلح شود، ما به آنان خوش آمد می ‌گوییم و قرارداد به صورت سه جانبه خواهد شد.»

محسن صحافی