مروری بر اولین روزنامه سایبر ایرانی

جام جم آن لاین جز فارسی, به زبان های عربی, انگلیسی و فرانسوی هم تولید محتوا می كند این امر, نتیجه تلاش گروهی از مترجمان خبرنگاران است كه بیشترشان اختصاصاً برای این روزنامه آن لاین كار می كنند ماجرای هك شدن جام جم آن لاین به دو سال پیش برمی گردد, زمانی كه چندین سایت ایرانی از جمله چند خبرگزاری همزمان مورد حملات اینترنتی قرار گرفته بودند

●جام جم آن لاین خواب ندارد

روزنامه جام جم گرچه تا مدت ها سایتی در اینترنت نداشت، اما از همان بدو تولد در اردیبهشت ،۱۳۷۹ ستون سایت های اینترنتی را در یكی از صفحات لایی خود راه اندازی كرد. آن روزها هنوز اینترنت چندان در ایران جا باز نكرده بود. نه خبری از كارت های رنگ ووارنگ اینترنتی بود و نه هزینه های اتصال به این شبكه جهانی قابل پرداخت برای همه. یك سال بعد اما كم كم شركت های ارائه دهنده خدمات اتصال به اینترنت پا به عرصه گذاشتند و این صنعت نوپا به تدریج پا گرفت. در بهار ،۸۰ میانگین قیمت یك كارت اینترنتی ده ساعته حول وحوش ۶ هزار تومان بود. مرداد ماه این سال، روزنامه حالا یك سال و چند ماهه جام جم اولین حضور خود در فضای سایبر را تجربه كرد. همانند نسخه اینترنتی بسیاری از دیگر روزنامه های آن دوران، جام جم حاضر در اینترنت هم چیزی ورای جام جم چاپی نداشت. اینترنت تنها می توانست مخاطبان گسترده تری برای مطالبی فراهم كند كه همچون نسخه ای كه روانه دكه ها می شد، روزی یك بار به روز می شد و بالطبع در تعطیلات كه روزنامه چاپ نمی شد، نسخه اینترنتی هم تغییری نمی كرد. اواخر سال ،۸۰ قضیه تبدیل جام جم اینترنتی به یك روزنامه واقعاً سایبر، با جدیت بیشتری دنبال شد. این هنگام، زمانی بود كه دكتر یونس شكرخواه، استاد روزنامه نگاری به گروه كوچك كسانی كه تا آن موقع متولی نگهداری و به روز رسانی سایت اینترنتی جام جم بودند، پیوست.

تلاش این گروه با سرپرستی و هدایت دكتر شكر خواه، سرانجام منجر به تولد اولین روزنامه سایبر ایرانی شد كه به عبارتی باید گفت از ۱۹ مهر ۱۳۸۱ حضور خود را در فضای مجازی اعلام كرد. با این حساب جام جم آن لاین (www.jamejamonline.ir) چهار سال تمام فعالیت بی وقفه را پشت سر خواهد گذاشت. چهار سالی كه هر سالِ آن در مقیاس سایبر، شاید با یك قرن برابری كند.

«كوروش نور» مدیر فنی جام جم آن لاین است، كسی كه از همان روز اول بالا سر سایت بوده و هنوز هم با جدیت و عشقی مثال زدنی با جام جم آن لاین زندگی می كند. بلند بالا است و كشیده، در میانه های دهه سی سالگی با تارهای سفیدی كه در لابه لای سیاهی موهایش پراكنده شده، و لبخندی همیشه حاضر بر لب و شوقی در چشمان، به ویژه وقتی كه از جام جم آن لاین حرف می زند. می توانی كاملاً احساس كنی كه آن را مثل بچه اش دوست دارد، چیزی كه اگر یك روز را بدون آن سپری كند حوصله اش سر می رود. او دیگر در جام جم آن لاین حق آب وگل دارد.

در گرمای بعدازظهر آخرین روز بهار، در دنجی فضای خنك كافی شاپ جام جم در طبقه همكف ساختمان چهار طبقه روزنامه در خیابان میرداماد نشسته ایم و او از قدم به قدم بزرگ شدن سایتی می گوید كه تا به اینجا دستش را گرفته و پا به پا آورده است.

نور می گوید با آمدن دكتر شكرخواه در اواخر سال ،۸۰ طراحی سایت هم با الگو گیری از سایت روزنامه انگلیسی زبان گاردین، تغییر كرد. همان طراحی كه تاكنون نیز باقی مانده و شاید یكی از مشخصه های جام جم آن لاین شده است.

«طراحی و برنامه نویسی سایت را مسعود امینی پور از بچه های سازمان [صداوسیما] انجام داد. زبان برنامه نویسی سایت ASP. و مبتنی بر سرورهای ویندوز است.» آن موقع برنامه های مدیریت محتوای سایت به این گستردگی و امكانات وجود نداشتند، چیزهایی مثل مووبل تایپ، ورد پرس یا بسته های مدیریت خبری كه برخی از شركت های نرم افزاری ایرانی توسعه داده و هم اكنون مورد استفاده شماری از روزنامه ها و خبرگزاری ها است.

شاید این «اوریجینال» بودن در كنار دشواری ها و زمان بر بودن تغییرات در سورس كدها، باعث شده جام جم آن لاین از برخی امكانات متداول و فراگیر برنامه های جدیدتر محروم باشد، كمبودی كه البته اثری بر كیفیت سایت و وب گردی بازدیدكنندگان ندارد و تنها فشاری مضاعف را بر گردانندگان آن تحمیل می كند. یكی از این كمبودها، نبود امكان اضافه شدن لینك های مربوط به یك موضوع خاص به صورت خودكار است. مثلاً برای همین جام جهانی فوتبال كه در حال برگزاری است، صفحه ای ویژه در سایت تدارك دیده شده كه همه لینك های خبری مربوط به این رویداد را یك جا جمع كرده است تا به قول نور «كسی كه وارد این صفحه می شود از كل اخبار جام، نتایج بازی ها و... مطلع شود.» اما باور این موضوع كه همه این لینك ها را نور و همكارانش به صورت دستی به این صفحه اضافه می كنند، چیزی بیش از دشوار است؛ حتی اگر یك بار دیگر برای اطمینان از این كه درست متوجه شده ای بپرسی «واقعاً؟» و پاسخ بگیری كه «قطعاً!». نبود این امكان ساده باعث می شود كه به گفته نور «گاهی اوقات ۳-۲ ساعت فقط صرف اضافه كردن لینك های جدید بشود.» چیزی كه علاوه بر خستگی می تواند خطای انسانی را هم در پی داشته باشد و نور هم این را تائید می كند. با همه اینها، نور خسته نیست. همچنان شاداب و با علاقه از عشق خودش و گروهش به كارشان حرف می زند و همچنان لبخند می زند.

▪۲۴ ساعت شبانه روز، ۷ روز هفته

شاید كمتر سایتی در دنیا (به ویژه در میان سایت های مشهور و پر مراجع) باشد كه تا به حال هك نشده باشد. جام جم آن لاین هم یك بار هك شده، رویدادی كه نور می گوید «به هر حال باید اتفاق بیفتد تا بتوان سوراخ ها و راه های نفوذ را شناخت و رفعشان كرد.» ماجرای هك شدن جام جم آن لاین به دو سال پیش برمی گردد، زمانی كه چندین سایت ایرانی از جمله چند خبرگزاری همزمان مورد حملات اینترنتی قرار گرفته بودند.

به گفته نور، دست هكر فقط به dataها (اطلاعات نوشتاری) سایت رسیده بود و نتوانسته بود به عكس ها دستبرد بزند؛ مطالب را حذف كرده و صفحه اول سایت را به جمله Hacked by Havij مزین كرده بود.

مدیر فنی جام جام آن لاین نور می گوید یكی دو روز سایت را خواباندیم تا منافذ را تشخیص بدهیم و آنها را ببندیم. جز این اتفاق دیگری نیفتاده، نه مشكلات فیزیكی یا down شدن سرور و نه مشكلات حقوقی با این كه سرور آمریكایی است. از اطلاعات سایت هر ۳-۲ ساعت یك بار پشتیبان (Backup) گرفته و اتوماتیك روی هارد ریخته می شود. اطلاعات روی هارد هم بعداً روی CD و DVD كپی گرفته می شود. این گونه بود كه با وجود هك شدن، جز همان دو روز قطع سرویس دهی، اتفاقی برای اطلاعات سایت نیفتاد. سایتی كه ۳ شیفت روی آن كار می شود تا ۲۴ ساعت شبانه روز با مطالب تازه بهنگام شود، حتی در ساعات نیمه شب كه معمولاً بازدید از سایت ها به حداقل می رسد.

كوروش نور اعتقاد دارد جام جم آن لاین اصلاً خواب ندارد. تعطیل و غیرتعطیل هم ندارد، سایت همیشه فعال است؛ چه پنجشنبه [كه روزنامه ها تعطیلند] و جمعه باشد، چه عید باشد و چه تعطیلات ملی یا مذهبی. تنها روز تعطیلی سایت، تاسوعا است. گرچه نور معتقد است كه حتی در آن روز هم نباید جریان خبر رسانی سایت تعطیل شود. سایتی كه روزانه به طور میانگین ۷۰-۶۰ هزار بازدیدكننده دارد و از ابتدای راه اندازی تاكنون بیش از ۲۷ میلیون نفر به آن مراجعه كرده اند. مراجعانی كه بیشترشان از داخل ایران هستند.

علی اكبر قزوینی

---