برنامه ١٥ ساله اداره كل بهداشت و درمان سازمان زندانهای كشور

از آنجائیكه حفظ و تأمین بهداشت فردی علاوه بر عوامل مؤثری مانند رعایت بهداشت اعضاء بدن , تغذیه مناسب و رعایت اصول بهداشت مواد غذائی , اعتیاد و دخانیات , ورزش و تفریح , بهداشت روان و در نهایت خواست و مشاركت خود فرد , مستلزم در اختیار داشتن لوازم , مواد مربوطه و سایر شرایط و تمهیدات لازم میباشد و بدون وجود اینگونه لوازم , مواد و دیگر تمهیدات رعایت بهداشت فردی تقریباً ناممكن میباشد

●بهداشت عمومی:

▪بهداشت فردی:

از آنجائیكه حفظ و تأمین بهداشت فردی علاوه بر عوامل مؤثری مانند رعایت بهداشت اعضاء بدن ، تغذیه مناسب و رعایت اصول بهداشت مواد غذائی ، اعتیاد و دخانیات ، ورزش و تفریح ، بهداشت روان و در نهایت خواست و مشاركت خود فرد ، مستلزم در اختیار داشتن لوازم ، مواد مربوطه و سایر شرایط و تمهیدات لازم میباشد و بدون وجود اینگونه لوازم ، مواد و دیگر تمهیدات رعایت بهداشت فردی تقریباً ناممكن میباشد .

بنابراین لازم است بمنظور پیشگیری از بروز بیماریهای ناشی ازعدم رعایت بهداشت فردی نظیر گال ، پدیكلوز ، مسمومیت و غیره نقش اساسی اینگونه خدمات مورد تأكید و توجه بیشتری قرار گیرد .

▪به منظور تحقق اهداف و برنامه ها شامل :

آموزش بهداشت بعنوان یك اقدام اساسی بمنظور افزایش آگاهی ، تغییر نگرش و ترغیب مددجویان در رعایت اصول بهداشت فردی

دراختیار گذاشتن لوازم و مواد بهداشتی مورد نیاز مطابق با آئین نامه ودستورالعملهای ستادی

توجه به امرتغذیه و بهداشت مواد غذائی مطابق با استانداردهای موجود

پیشگیری و درمان اعتیاد

اجرای برنامه های ورزشی و تفریحی

▪بهداشت مادر وكودك:

وضعیت بهداشت مادر و كودك در زندانهای كشور به دلیل محدود بودن زندانیان زن باردار ، شیرده و دارای اطفال همراه تقریباً نزدیك به مطلوب ارزیابی میگردد .

بدیهی است در صورت تأكید و توجه بیشتر در ارائه خدمات و مراقبتهای لازم برای این گروه از زندانیان دست یافتن به نسبت ١٠٠ درصد دور از دسترس نباشد.

▪برنامه ها:

احداث شیرخوارگاه در بند نسوان بمنظور جداسازی و نگهداری كودكان زیر دو سال

هماهنگی با مراكز بهداشتی بمنظور تلقیح بموقع واكسن ، كنترل و پایش رشد و دیگر مراقبتهای مورد نیاز در خصوص اطفال همراه زندانیان

تأمین لوازم و پوشاك مورد نیاز اطفال و زندانیان باردار و شیرده

ارائه آموزشهای لازم بهداشتی بمنظور افزایش آگاهی زندانیان زن باردار و شیرده

توجه به امرتغذیه این گروه از زندانیان مطابق با برنامه های تغذیه تنظیم شده از سوی واحدهای بهداشت مادر و كودك شبكه های بهداشت

انجام معاینات دوره ای درخصوص زنان باردار و شیرده

▪واكسیناسیون:

در حال حاضر انجام اقدامات واكسیناسیون در زندانها با همكاری مراكز بهداشتی وابسته به وزارت بهداشت انجام میشود و واكسنهائی كه هم اكنون در دستور كار زندانها میباشد شامل واكسن توأم ( و یا كزاز تنها ) برای زندانیان جدیدالورود و مننژیت و سرخك در مواقع شیوع بیماریهای مربوطه است .

در خصوص واكسن هپاتیت B نیزكاركنان زندان مد نظر بوده و در خصوص واكسنهای مربوط به نوزادان و اطفال همراه زندانیان نیز تلقیح واكسن در برنامه كاری مراكز بهداشتی قرار دارد .

▪به منظور تحقق اهداف برنامه ها شامل:

ایجاد هماهنگی و ارتباط تنگاتنگ با مراكز بهداشتی درخصوص دریافت خدمات واكسیناسیون

تلقیح واكسنهای ضروری در بدو ورود زندانیان با مشاركت و بهره گیری از امكانات مراكز بهداشتی وزارت بهداشت .

انجام اقدمات واكسیناسیون دراوقات معین( واكسنهای چند نوبتی ) و همچنین در مواقعی كه احتمال بروز اپیدمی میرود .

لحاظ نمودن نوع ، زمان و سایر مشخصات واكسن دریافتی در پرونده بهداشتی افراد واكسینه شده .

تلقیح واكسن هپاتیت B برای كلیه زندانیان معتاد تزریقی ( در این رابطه تلاشهای وپیگیریهای لازم برای جلب همكاری وزارت بهداشت در حال انجام میباشد )

دریافت واكسن های موردنیاز كلینیك مثلثی زندان از طریق هماهنگی با وزارت بهداشت.

▪بهداشت دهان و دندان:

دندانها و دهان در جویدن غذا ، حرف زدن و زیبایی ظاهر انسان موثر است . به همین دلیل مراقبت از دهان و دندان اهمیت دارد .

یاد گرفتن و یاد دادن روشهای مراقبت از دهان و دندان آسان ، ولی بیماریهای دهان و دندان پر رنج و خدمات دندانپزشكی بسیار پرهزینه است .

اگر مردم به رعایت دستورهای ساده بهداشتی عادت كنند ، از ایجاد این بیماریها پیشگیری می شود و زحمت و خرج آنها برای دندانهایشان كمتر می شود .

در دین مبین اسلام نیز محافظت از دندانها توصیه شده است .

رسول خدا ( ص ) فرمودند :

« اگر بر امت من سخت و دشوار نبود هر آینه به آنها دستور می دادم كه با هر نماز مسواك بزنند . »

▪به منظور تحقق اهداف برنامه های بهداشت و درمان سازمان زندانها شامل موارد زیر میباشد:

آموزش بهداشت دهان و دندان

تهیه و توزیع لوازم بهداشت دهان و دندان

ارائه خدمات دندانپزشكی

▪آموزش بهداشت:

تهیه برنامه آموزشی

تهیه الگوی مواد آموزشی

تولید مواد آموزشی نظیر پوستر ، پمفلت ، متنهای آموزشی ، فیلم ، تیزر ، اسلاید

برگزاری جلسات گروهی آموزش

برگزاری جلسات فردی آموزش و مشاوره

استفاده از افراد زندانی آموزش دیده برای آموزش سایر زندانیان (Peer Education)

برقراری سیستم تلفن گویا

تهیه ویژه نامه سلامت (ماهنامه)

تأمین نیروی انسانی و تجهیزات كافی برای پیشبرد هرچه بهتر فعالیتهای آموزشی

▪بهداشت محیط:

بدون شك آب اولین عامل سالم سازی محیط و زیر بنای حیات است و در مبحث توسعه نیز جایگاه محوری و بسیار حائز اهمیتی را ایفا میكند لذا بر همین اساس پرداختن به موضوع آب به عنوان یك اولویت بهداشتی برای حفظ و تامین بهداشت عمومی جامعه ( در این مورد جامعه زندانیان ) از جمله ضروریات بوده و شایسته است مسئولین بدان توجه خاص نمایند .

با توجه به وضعیت موجود شایسته است برای تامین آب سالم ، بهداشتی و متناسب با نیاز و همچنین بهبود وارتقاء سطح كیفی وكمی موردمصرف در زندانها اقدامات و برنامه های ذیل راپشتیبانی و در دستوركار قرار داد .

بمنظور حصول اطمینان بیشتر در استفاده از آب سالم و بهداشتی لازم است آندسته از زندانهائی كه واجد شبكه توزیع اختصاصی می باشند در صورت امكان آب مصرفی خود را از طریق شبكه توزیع شهری تامین نمایند .

تامین صددرصد نیاز آبی اعم از آشامیدنی و آب مصرفی در تاسیسات و سرویسهای بهداشتی ( بر اساس مصرف سرانه ١٥٠ لیتر ) از طرق مختلف مانند اتصال به شبكه توزیع شهری برای تامین بخشی از كمبودها ، بهره گیری از منابع مناسب دیگر ، افزایش تعداد حلقه های چاه ، در صورت لزوم بازیابی و افزایش ظرفیت آبدهی چاه ، قنات یا چشمه و .....

با توجه به اینكه فاضلاب یكی از عوامل آلودگی محیط زیست بوده و دفع كنترل نشده و غیر بهداشتی آن موجب آلودگی آبها و متعاقباً بروز مخاطرات بهداشتی میگردد بنابراین شایسته است جمع آوری و دفع اصولی فاضلاب نیز بعنوان یك اقدام بهداشتی و زیست محیطی در زمره برنامه های بهداشتی همسو با محور توسعه مطرح و مورد توجه مسئولین قرار گیرد .

▪برنامه ها و عملكردها:

اتصال به شبكه فاضلاب شهری برای آندسته از زندانهائی كه به هر نحو ممكن میتوانند به شبكه فاضلاب متصل شوند .

احداث تصفیه خانه فاضلاب در زندانها و دیگر مراكز تحت پوشش با جمعیت بیش از ٢٠٠٠ نفر( در صورتیكه فضای لازم موجود باشد ، اتصال به شبكه فاضلاب شهری امكان پذیر نباشد و یا اصلاً شبكه جمع آوری فاضلاب وجود نداشته باشد ).

احداث سپتیك تانك به همراه چاه جاذب برای زندانهای با جمعیت ٢٠٠٠-٢٠٠ نفر( بدیهی است برای زندانهای با جمعیت كمتر از ٢٠٠ نفر دفع فاضلاب با استفاده از چاه جاذب پاسخگوی نیاز خواهد بود ).

در مناطقی كه به علت بالا بودن سطح آبهای زیر زمینی امكان استفاده از چاه جاذب وجود نداشته باشد میتوان برای دفع فاضلاب و یا پساب تصفیه خانه از روش دفع زیر سطحی بهره گرفت.

پایش مرتب از بخشهای مختلف سیستم های تصفیه بمنظورتأمین و تعویض بموقع قطعات و لوازم مورد نیاز ، جلوگیری از بروز نقص فنی وكاهش احتمالی راندمان تصفیه خانه .

انجام آزمایشات دوره ایBOD وCOD بمنظور اطلاع از راندمان و كیفیت كار تصفیه خانه و حدود حاصل و انطباق آنها با استانداردهای پساب خروجی .

لایروبی بموقع كانالهای فاضلابرو و سپتیك تانكها .

تجهیز كلیه وسایل بهداشتی متصل به سیستم جمع آوری فاضلاب ساختمان به سیفون .

جلوگیری ازورود فاضلابهای حاوی موادشیمیائی كارگاههای صنعتی مستقردرداخل زندان به داخل سیستمهای تصفیه فاضلاب

▪اقدامات بهسازی محیط:

تشكیل كمیته اجرایی بهسازی با حضور ریاست زندان ،مسئول واحد پشتیبانی، مسئول تأسیسات زندان، مسئول بهداشت و درمان و كارشناسان مربوطه.

تأمین نیروی لازم جهت انجام اقدامات بهسازی

اجرای برنامه های بهسازی مطابق با نظرات كارشناسان و متخصصین و مفاد دستورالعملهای ستادی

تخصیص بودجه مجزا و كافی برای انجام اقدامات بهسازی بعنوان یك ضرورت اساسی قابل توجه در كنترل عوامل محیطی مؤثر بر سلامت

تقدم اقدامات بهسازی محیط بعنوان راه حل اساسی و مؤثر در كنترل ناقلین .

انجام سمپاشیهای بموقع بعنوان آخرین راه حل و یا روش مكمل در كنترل و مبارزه با ناقلین .

تهیه و تامین مواد ، لوازم و تجهیزات مناسب و كافی ( مانند حشره كش برقی ، سمپاش ، مه پاش ، لوازم حفاظت فردی و .... ) جهت مبارزه با ناقلین .

انجام عملیات مبارزه ( اعم از فیزیكی و شیمیائی ) با استفاده از نظرات كارشناسان و متخصصین مراكز بهداشتی

---