دهکده ای به پهنای جهان

موانع ورود ایران به سازمان تجارت جهانی از نگاه دکتر میرقاسم مؤمنی, رییس مؤسسه چشم انداز ابرار نوین

با توجه به آماده نبودن زیربنای اقتصادی کشور ما و ضعف حاکم بر فرآیندهای اقتصادی (از اشکالات وارده به فضای کسب و کار، تولید و بخش خصوصی گرفته تا مسایل سیاستی و معضلات آزادی اقتصادی از جنبه های تعرفه ای و یارانه ای) باید گفت مشکلات فراوانی را در عرصه جهانی شدن خواهیم داشت که این مشکلات، علاوه بر ضعف بنیادین اقتصاد کشور، مانع از تحقق اهداف جهانی سازی می شوند. مشکلات حاکم بر روابط ایران با برخی کشورهای دنیا، شرایط را برای توسعه اقتصادی کشور و رفع نیازهای اقتصادی و الزامات جهانی شدن محدود می سازند.

● جهانی شدن و فرهنگ

در عرصه فرهنگ نیز که شق دوم جهانی شدن است، این مقوله در ارتباط مستقیم با جهانی شدن اقتصاد و انقلاب در تکنولوژی قرار دارد، زیرا به واسطه این تحولات، جریان کالاهای فرهنگی سرعت خواهد یافت. در مباحث جهانی شدن فرهنگ، چالش های فراوانی میان صاحب نظران حاکم است. این که آیا توسعه فرهنگ جهانی بر مبنای اصول و فرهنگ های محلی می تواند مطرح باشد یا بر اساس توسعه یک فرهنگ جهانی مشترک. با توجه به تفاوت های اصولی و پایه ای فرهنگی کشورهای مختلف جهان، دستیابی به فرهنگ مشترک جهانی امری غیرممکن به نظر می رسد.

این امر می تواند به اضمحلال فرهنگ های جزء و تغییرات فراوان مبانی فرهنگی بی انجامد. در حال حاضر در کشور ما یکی از چالش های اساسی در حوزه فرهنگ، واردات کالاهای فرهنگی و مشکلات ایدئولوژیک و ساختار نظام و فرهنگ اسلامی با برخی از این اقلام است، در حالی که در شرایط فرهنگ جهانی، کشورها و فرهنگ های گوناگون، ناگزیر از پذیرش فرهنگ های دیگر و ادغام ایده های مختلف هستند.

در حوزه سیاست هم که نتیجه جهانی شدن اقتصاد و فرهنگ است، برتری فرآیندهای جهانی و همچنین بازیگران غیردولتی چون سازمان های بین المللی و منطقه ای و شبکه های فراحکومتی بر دولت ها از مهمترین وقایع پس از جهانی شدن هستند. در این شرایط، می توان ظهور نهادهای خصوصی را که نه دولتی هستند و نه مربوط به یک ملت خاص (مانند پزشکان بدون مرز یا عفو بین الملل) نشانه دیگری از جهانی شدن سیاست دانست.

● مسیر طولانی ایران

اگر چه فرآیند جهانی شدن حرکتی فراگیر است، اما بارزترین مصداق ها و نمودهای این فرآیند به حوزه اقتصاد اختصاص دارند. جهانی شدن در بُعد اقتصادی از گستردگی، سرعت و عمق بیشتری برخوردار است و به دلیل اثرات بی واسطه و مستقیمی که در زندگی جوامع مختلف دارد، در بررسی مقوله جهانی شدن، دارای جایگاهی محوری است.

این امر مبیّن این حقیقت است که عدم اصلاح ساختار اقتصادی کشور ما، پاشنه آشیل در فرآیند جهانی شدن است و با نگاهی به سؤالات فراوانی که جهان به خصوص در حوزه اقتصاد ایران با آن مواجه است، باید گفت راه درازی در پیش داریم. به علاوه، با توجه به سیاسی بودن اقتصاد ایران باید به این نکته اشاره کرد که در صورت ورود به میدان جهانی، این مدل روندی معکوس خواهد یافت، چرا که در حال حاضر، کشورهایی در دنیا حرف اول را می زنند که اقتصاد قوی تری دارند.

کشور ما به عنوان یک واحد اجتماعی در دنیای رو به جهانی شدن، به منظور دستیابی به جایگاهی مناسب، نیازمند برنامه ریزی و هدایت همه جانبه منابع اقتصادی و به عبارتی نیازمند شکل گیری عزم ملی است تا از این طریق بتواند سهم خود را به عنوان عنصری مؤثر در شکل دهی دنیای جهانی شده، ارتقا داده و بدین ترتیب منافع مردم را تأمین نماید.

در نهایت باید گفت جوهره جهانی شدن برای کشورهایی چون ایران بر مبنای فرآیند تولید کالا، هم ترازی و همسانی فناوری و همزمانی تولید صنعتی شکل می گیرد. این امر نیازمند گام های مؤثری برای درک معنا، تدوین استراتژی های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مناسب به منظور دستیابی به مبانی توسعه جهانی و فراهم سازی شرایط مناسب ورود به دامنه ای به پهنای تمام جهان است. به هر حال، پروسه جهانی شدن خواسته یا ناخواسته اقتصاد کشورها را تحت تأثیر قرار می دهد.

برای جلوگیری از اثرات سوء جهانی شدن و بهره مندی از منافع آن، باید ضمن بررسی و شناخت وضع فعلی اقتصاد کشور و جایگاه و رتبه جهانی آن، نسبت به تأمین منافع ملی و رفاه اقتصادی برنامه ریزی کرد.