فرهنگ شهادت راه گشا و مقصدرسان

فرهنگ شناسی « شهادت » در نهضت رهایی بخش عاشورا

« عشق » به « شهادت » در راه « محبوب و معشوق ازلی و ابدی » زیباترین جلوه از فرهنگ ایثار و شهادت است و رفیع ترین قله کمال و اتصال به حضرت حق و حضور در محفل قرب و شهود انوار جمیل جمال اوست .

عشق به شهادت در راه خداوند یک حقیقت بزرگ و عظیم و جاودانه است که به صورت یک ملکه ثابت درونی و حالت شگفتی زا و عطش و نیاز در تمام تاروپود جان و روح ریشه می دواند و در همه زوایای وجود نفوذ می کند و آرام و قرار را از عاشق دلباخته می رباید.

درجات و مراتب عشق و شور نسبت به شهادت در راه خدا متفاوت است و با میزان « معرفت » استحکام « ایمان » رفعت مقام « تقوا و عرفان » و شدت شعله های آتش « محبت عاشق » پیوند و ارتباط پیدا می کند. طبیعی است که در میان انسان های دلباخته حق و جویای وصل و شیفته جان باختن برای یار جایگاه و مقام امامان معصوم (ع ) قابل مقایسه با هیچ کس نخواهد بود و حتی اولیا الله و عرفای کامل و واصل و مقربان درگاه الهی که سال های طولانی به جهاد با نفس پرداخته و به مراتب بالایی از عشق و عرفان دست یافته اند نمی توانند در عشق ورزی به حضرت معشوق و دوستداری شهادت در راه او به منزلت ائمه (ع ) نائل آیند.

حضرت امام حسین (ع ) همچون دیگر امامان معصوم (ع ) در آتش محبت به حضرت محبوب می سوخت و برای رسیدن به لقای الهی لحظه شماری می کرد و شهادت را نزدیک ترین راه برای نیل به این هدف و مقصد می دانست .

حضرت امام حسین (ع ) در روز عاشورا و درحالی که یاران و اصحاب فداکارش یکی پس از دیگری به خاک و خون کشیده می شدند این گونه با حضرت پروردگار به راز و نیاز عاشقانه می پردازد و عشق و محبت خود به محبوبش را نمایان می سازد و اشتیاق وصف ناپذیرش به شهادت در راه او را متجلی می نماید :

« الهی و سیدی وددت ان اقتل واحیی سبعین الف مره ج فی طاعتک و محبتک سیما اذا کان فی قتلی نصره دینک و احیا امرک و حفظ ناموس شرعک » .

« ای خدای من ای معبود بزرگ من دوست می دارم که در راه اطاعت و عشق و محبت تو هفتاد هزار بار کشته شوم و زنده گردم به خصوص آنگاه که کشته شدن من عامل نصرت دین و احیای امر و حفظ ناموس شریعت تو باشد . » (۱ )

در راز و نیاز امام حسین (ع ) با خداوند متعال این معارف و پیام ها نهفته است :

الف) اولین معرفت و پیام درباره عشق و محبت حضرت امام حسین (ع ) به معبود و محبوب خویش است . امام حسین (ع ) با خداوند اینگونه مناجات می کند که من در راه « طاعت » و « محبت » تو دوست دارم به شهادت برسم . « طاعت » به مجموعه اعمال و رفتار و عبادت ها در یک نگرش وسیع اطلاق می گردد به این ترتیب که هرگونه اندیشه و گفتار و کردار و سلوک و کنشی که به قصد قربت و برای جلب رضایت خداوند انجام گیرد « طاعت » محسوب می شود و همه موضوعات اعتقادی و فکری و عبادی و اخلاقی و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و نظامی را شامل می گردد که باید با انگیزه الهی و برای خدا و در راه او به ظهور و بروز در آیند.

« محبت » حاصل و ثمره طبیعی طاعت محض و خالصانه و زلال و صادقانه در همه ابعاد و جلوه ها و به طور کامل و جامع می باشد که هر کس در طاعت الهی بیشتر موفق گردد عشق و محبتش به حضرت پروردگار فزونی می یابد و اوج می گیرد.

امام حسین (ع ) در راه طاعت راستین و جامع و کامل به عشق و محبت نسبت به ذات مقدس حضرت حق رسیده است و شدت این سوز و گداز عاشقانه به حد و مرتبه ای رسیده که او را مشتاقانه به ایثار جان راغب ساخته است .

ب) معرفت و پیام دوم این است که امام (ع ) اعلام می کند که دوست دارد در راه خدا هفتاد هزار بار کشته شود و زنده گردد. یعنی پی در پی به شهادت برسد و دیگر بار زنده شود و دوباره به شهادت برسد و این عمل هفتاد هزار بار تداوم یابد.

این سخن نشان می دهد که عشق امام حسین (ع ) به شهادت در راه خدا بسیار بالا و دارای شدت و در آخرین درجه و مرتبه است و نیز « شهادت » مقام رفیعی است که مشتاق و دلباخته ای چون امام (ع ) حاضر است این عمل با تمام سختی ها و رنج هایش هفتاد هزار بار استمرار یابد.

این اشتیاق و علاقه وافر ووصف ناپذیر در زندگی ائمه اطهار(ع ) و از جمله در سیره و روش امام حسین (ع ) یک « حقیقت » است و باید در آن اندیشید و به آنچه که این پیشوای الهی را به این مقام رفیع رسانده است تدبر و تفکر روا داشت . (۲ )

ج) سومین معرفت و پیام در این راز و نیاز آثار ارزشمند شهادت در راه خدا می باشد. امام حسین (ع ) این آثار را « نصرت دین » « احیای اوامر الهی » و « حفظ ناموس شریعت » می نامد.

« نصرت دین » دارای ابعاد مختلف است و با روش های گوناگون تحقق می یابد. همه تلاش های فکری و علمی که در مسیر اسلام صورت می گیرد جلوه هایی از نصرت و یاری دین خدا محسوب می شوند. و نیز تمام فعالیت های عینی و عملی که برای صیانت از دین حق به منصه ظهور می رسد ابعاد و جلوه های دیگری از نصرت و یاری دین به شمار می روند.

تردیدی وجود ندارد که « جهاد » در راه خدا از مهم ترین نوع فعالیت های عینی و عملی برای نصرت دین الهی می باشد و این عمل در شرایطی که موجودیت اسلام با خطر اضمحلال و نابودی مواجه است اهمیت حیاتی می یابد امام حسین (ع ) در اوج ایثار و فداکاری جان خویش را برای نصرت دین حق به قربانگاه برد و عاشقانه و خالصانه فدا نمود.

« احیای اوامر الهی » در موقعیت های خاصی ارزش و اهمیت خود را نمایان می سازد که بدعت ها و تحریف ها از جانب نظام های حکومتی فاسد همچون بنی امیه و عنصری چون یزید بن معاویه حقانیت دین خدا را به شدت تهدید می نماید و مردم جامعه را از اصل اسلام دور می دارد و فرامین و اوامر الهی را واژگونه می سازد و انحراف فکری و اعتقادی را به اوج خود می رساند.

در چنین هنگامه ای است که هر امام و پیشوای الهی در برابر تحریفات و بدعت ها و انحراف های ایجاد شده در دین خدا به شدت احساس مسئولیت می نماید و شهادت در راه خدا را برای زدودن آرایه های تحریف و بدعت از اسلام با آغوش باز می پذیرد و در دل مرگ می رود تا اوامر و فرامین الهی را زنده و احیا نماید.

« حفظ ناموس شریعت » تصریحی است به ضرورت پاسداری و نگهبانی از احکام و قوانین قرآن کریم و دین مبین اسلام . زیرا « ناموس الهی » هم به « وحی » اطلاق می شود و هم به احکام و قوانین و ضوابط دین حق که هر دو دارای مفهوم و حقیقت واحد می باشند. یعنی « وحی » همان مجموعه احکام و قوانین نازل شده از جانب خداوند متعال است و در نقطه مقابل قوانین و ضوابط قرآن همه وحی الهی می باشند . (۳ )

حفاظت و صیانت از ناموس شریعت که در پرتو شهادت امام حسین (ع ) تامین گردید یکی دیگر از آثار و ثمرات بزرگ مرگ سرخ در راه حضرت معبود می باشد.

و این چنین است که فرهنگ غنی و ارزشمند « شهادت » در بستر زمان از دیروز تا امروز حاضر و راهگشا و مقصدرسان است و از امروز تا فردای تاریخ ناظر و تحول زا و حرکت آفرین خواهد بود.

پاورقی :

۱ ـ فرهنگ سخنان امام حسین (ع ) به کوشش محمد دشتی انتشارات مشهور ص ۴۷۰

۲ ـ حقیقت شهادت از جنبه های گوناگون باید به تفکر و تعمق درآید . از جمله آن که شهادت به دلیل گذشتن از « جان » که عزیزترین و دوستدارترین موجودی انسان است تحقق می یابد و این امر سهل و آسانی نیست و از هر کس بر نمی آید. همچنین در میان نیکی ها و ارزش ها ـ همان گونه که در متون روایی اسلام تصریح شده است ـ بالاتر و برتر از شهادت وجود ندارد. و سوم این که حقیقت شهادت در اثر مجاهدات درونی و تمهید زمینه ها و شایستگی های لازم روحی و معنوی به تجلی در می آید.

۳ ـ مفهوم دیگر ناموس الهی « اسرار الهی » می باشد و این معنی درباره « عرفان ناب و اصیل اسلامی » استعمال می شود و مقصود این است که عرفان اسلامی مجموعه ای از معارف خاص و متعالی است که اسرار الهی به شمار می رود و هر کس را توان راهیابی به آن نیست و سیر و سلوک و مراقبات و مجاهدات ویژه ای می طلبد و « مرد راه » می خواهد.

عشق به شهادت در راه خدا حقیقت جاودانه ای است که به صورت یک ملکه ثابت درونی و حالت شگفتی زا و عطش و نیاز در تمام تار و پود جان و روح ریشه می دواند و در همه زوایای وجود نفوذ می کند و آرام و قرار را از عاشقان دلباخته می رباید

درجات و مراتب عشق و شور نسبت به شهادت در راه خدا متفاوت است و با میزان « معرفت » استحکام « ایمان » رفعت مقام « تقوا و عرفان » و شدت شعله های آتش « محبت عاشق » پیوند و ارتباط پیدا می کند