سایه فروپاشی بر فراز ناتو

مراسم شصتمین سال شکل گیری سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در حالی در آلمان و فرانسه آغاز شد که موج فزاینده اعتراض ها به عملکرد این سازمان ، پلیس ضد شورش استراسبورگ فرانسه را ناگزیر به استفاده از گاز اشک آور و شلیک گلوله پلاستیکی برای برقرای امنیت نمود. پلیس آلمان نیز چند صد سرباز را در شهر "کهل" و "بادن بادن" دو محل دیگر برای برگزاری مراسم، مستقر ساخته است.

هرچند موضوعاتی چون تعیین دبیرکل جدید ناتو، روابط کشور‌های عضو ناتو با روسیه و طرح عضویت دائم فرانسه به ناتو از جمله مباحث مطرح شده در این نشست خواهد بود اما حضور پنجاه و شش هزار سرباز در افغانستان و عدم کامیابی ناتو در مهار بحران در این کشور از اهیت فزون تری برخوردار است.

نشست ناتو در روزهای سوم و چهارم آوریل (۱۴ و ۱۵ فروردین) در شهر استراسبورگ فرانسه می باید مقدمه‌ای برای دریافت چرایی تشکیل این سازمان در نیم قرن گذشته تلقی شود چه؛ شرکت ناتو در جنگ افغانستان که اولین مأموریت ناتو در خارج از اروپا محسوب می شود و شکست در ساماندهی امور محوله، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی را در مرز فروپاشی قرار داده است.

در همین راستا، "یاپ دو هوپ شفر" دبیرکل سازمان ناتو در سخنرانی خود در همایش جوانان ناتو که از سوی این سازمان در حاشیه نشست رهبران گروه ۲۰ برگزار شد موضوع افغانستان را یکی از «چالش» های ناتو دانست و پیروزی در افغانستان را امری «حیاتی» خواند چراکه به تعبیر شفر «پیروزی در افغانستان ارتباط مستقیمی با چگونگی حضور ما در اقصی نقاط جهان در سال‌های ‌آینده خواهد داشت.»

"آنگلا مرکل" صدراعظم آلمان نیز که میزبانی اجلاس ناتو را به عهده دارد در مصاحبه با رادیو فرانسه افغانستان را «مهمترین آزمون» ناتو برشمرد که لازم است سازمان پیمان آتلانتیک شمالی از آن سربلند بیرون آید.

با این حال، شرکت "باراک اوباما" در این اجلاس از این منظر برجسته می نماید که او می کوشد با جلب حمایت اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ، برنامه های خود در افغانستان را با اطمینان بیشتری اجرا کند. در همین راستا " جیمز جونز" مشاور امنیت ملی آمریکا در چند ساعتی که به تشکیل نشست سران ناتو باقی مانده بود گفت: استراتژی آمریکا در افغانستان بر پایه سه محور قرار خواهد داشت عملیات نظامی، بازسازی اقتصادی کشور و مدیریت صحیح دولتی. پیش از این "هیلاری کلینتون " وزیر امور خارجه آمریکا اعلام کرده بود: اوباما در نشست ناتو در فرانسه و اتحادیه اروپا در پراگ که هفته آینده برگزار می شود گفت وگوهای سازنده ای را با هم پیمانان آمریکا درباره افغانستان خواهد داشت. اوباما افغانستان و برقراری ثبات در این کشور را یکی از چالش های اصلی خود در کاخ سفید می داند و از همین رو برنامه هایی را برای بازگرداندن آرامش به این کشور جنگ زده در سر دارد.

این در حالی است که نشست وزرای دفاع ناتو در لهستان در ماه گذشته ، در فضایی آکنده از اختلافات جدی بین هم پیمانان آمریکا در ناتو بر سر ارسال نیروهایی بیشتر به افغانستان برگزار شد. هم پیمانان ناتو معتقدند که متوسل شدن به اقدام نظامی بی فایده خواهد بود و ناتو باید به دنبال راهبردی جدید بدون تأکید بر جنگ باشد. اعتقاد این مخالفان بر پایه تجربه شکست اتحاد جماهیر شوروی با وجود نزدیک به ۱۴۰ هزار نیرو در افغانستان استوار است.

وجود این اختلافات در واقع، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی را در آستانه ورود به هفتمین دهه فعالیت خود با دشواری های بسیاری مواجه ساخته به گونه ای که ناتو اکنون نه تنها تضمین کننده امنیت اروپا نیست بلکه به ائتلافی دو جانبه میان ایالات متحده و انگلستان بدل شده است چراکه تنها لندن با اعزام نیروهای بیشتر به افغانستان موافقت کرده و پذیرش متحدان ناتو به اعزام نیروهای نظامی به افغانستان تنها به منظور تأمین امنیت انتخابات ریاست جمهوری افغانستان که قرار است در تابستان امسال برگزار شود ، می باشد و قرار نیست این نیروها به صورت دائم در افغانستان مستقر باشند.

هرچند باراک اوباما اولویت برنامه های خود در افغانستان را افزایش نیروهای آمریکایی به ۶۸ هزار نفر قرار داده اما باید توجه داشت که او در این مسیر نمی تواند از نقش نیروهای ائتلاف چشم پوشی کند از همین رو، اوباما دیروز و در آستانه نشست ناتو در دیدار با "نیکلا سارکوزی" رییس جمهوری فرانسه را فردی «شجاع» و «رهبری بزرگ» خواند. این اقدام اوباما گرچه نشانی از روابط نزدیک پاریس و واشنگتن دارد اما در حقیقت، حاکی از تمایل و نیاز شدید کاخ سفید به هم نوایی فرانسه با سیاست های آمریکا می باشد.

همانگونه که "مت والدمن" از سازمان "اوکس فام" در افغانستان در گزارشی که در پی انتشار گزارش یازده سازمان بشر دوستانه تحت عنوان "درگیر در جنگ" خاطرنشان ساخته ، حضور نیروهای خارجی در افغانستان و افزایش شمار نیروهای آمریکایی نه تنها منجر به افزایش شمار قربانیان غیرنظامی می گردد بلکه باعث کشیده شدن بحران به مناطق دبگر کشور هم می شود.

افزون بر این ها ، افزایش یک سومی قربانیان غیر نظامی در سال گذشته باعث کاهش حمایت افکار عمومی از نیروهای خارجی حاضر در افغانستان شده است به گونه ای که تظاهرات شدیدی که در استراسبورگ و بادن بادن صورت گرفته پلیس فرانسه و آلمان را ناگزیر به اتخاذ تدابیر شدید امنیتی در محل برگزاری اجلاس ناتو نموده است .

بدین سان، همانگونه که از شواهد امر پیداست سازمان پیمان آتلانتیک شمالی نتوانسته به تعهدات خود مبنی بر هدایت و رهبری قوای کمکی ایساف و ایجاد شرایطی برای ثبات و بازسازی افغانستان و ارائه برنامه ای جامع برای همکاری با افغانستان که بر اصلاحات دفاعی، تأسیسات دفاعی و ابعاد نظامی اصلاحات در بخش امنیتی تمرکز دارد، جامه عمل بپوشاند و این مسئله، به خوبی گویای ناکارآمدی ناتو و لزوم واگذاری امنیت منطقه ای به نیروهای افغان و کشورهای همسایه دارد.

امیرحسین کبیری