سال ۲۰۱۰ در یک نگاه

مروری بر مهم ترین رخدادهای سال گذشته میلادی از تنش در شبه جزیره کره تا انتخابات آمریکا

جهان در آستانه سال نوی میلادی قرار گرفته است. به سنت معمول در رسانه‌ها با شروع سال جدید مروری می‌شود بر حوادث و رخدادهایی که در یک سال پیش گذشته است. این امر می‌تواند نوعی یادآوری باشد، زیرا آدمی فراموشکار است و بلافاصله از یاد می‌برد بر او چه گذشته است. آنچه می‌خوانید مروری است بر مهم‌ترین حوادث سیاسی سال گذشته میلادی که از رسانه‌های غربی گردآوری و ترجمه شده و طبعا نگرش آنان در گزینش این حوادث دخیل بوده است. برای همین است که گویی نخستین مساله برای آنان افغانستان است. با این حال نگاهی به این یک سال نشان می‌دهد که سال گذشته نسبتا سال آرام و باثباتی بوده است. در آن جنگ بزرگی رخ نداده، کشوری تصرف یا تجزیه نشده است و سیاستمداران به سفرها و کنفرانس‌ها و چانه‌زنی‌های خود ادامه داده‌اند. در عین حال طبیعت نیز دست به کار بوده و با سیل و زلزله یا آتشفشان گاه حضور خود را پررنگ‌تر اعلام کرده است تا شاید آدمی از این حوادث پند گرفته و راه راست را برگزیند.

● باتلاق افغانستان برای آمریکا

جنگ آمریکا در افغانستان همچنان در سال ۲۰۱۰ به سمت منحنی رو به پایین خود حرکت کرد. با افزایش شمار سربازان کشته شده آمریکایی در این جنگ و آشکار شدن ناتوانی دولت حامد کرزای برای کنترل کشور، حمایت‌های عمومی به تدریج از این جنگ کاهش یافت. در فوریه ۲۰۱۰ حدود ۶ هزار نیروی نظامی آمریکایی، انگلیسی و افغان حمله همه جانبه‌ای علیه یکی از مهم‌ترین مواضع طالبان در مارجه انجام دادند. این حمله که از سال ۲۰۰۱ بزرگ‌ترین حمله علیه مواضع طالبان بود با کمک نیروهای ائتلاف انجام شد و نظامیان افغان اعلام کردند پس از پاکسازی این منطقه از حضور شبه نظامیان، کنترل آن را به‌دست گرفته‌اند. اما در ماه می نیروهای طالبان بار دیگر به مارجه بازگشتند و حملات خود علیه نیروهای خارجی و مردم محلی را از سر گرفتند. شکست در مارجه، نیروهای آمریکایی را مجبور کرد تا حملات خود علیه طالبان در قندهار در سپتامبر را مورد بازبینی مجدد قرار دهند.

برگزاری انتخابات پارلمانی در سپتامبر از دیگر اتفاقات مهم این سال در افغانستان بود. میزان مشارکت، بسیار پایین بود و طبق آمار رسمی تنها حدود یک‌سوم از واجدین رای‌دادن، بر سر صندوق‌ها حضور یافتند. همچون انتخابات گذشته مواردی همچون مخدوش کردن آرا و ارعاب رای‌دهندگان از سوی شبه نظامیان به وفور به چشم می‌خورد. در نهایت حدود ۲۰درصد یعنی ۳/۱ میلیون رای به دلیل تقلب انتخاباتی مردود اعلام شد.

در ماه اکتبر برخی از اعضای اصلی طالبان، حامد کرزای و مشاورینش برای پایان دادن به جنگی ۹ ساله به مذاکره با یکدیگر پرداختند. رهبران طالبان که برای محافظت از جانشان هویت خود را محفوظ نگه داشتند، از طریق نیروهای ناتو وارد این مذاکرات شدند. گفته می‌شد‌ یکی از شبه نظامیان حاضر در این مذاکرات فردی به نام ملا اختر محمد منصور، فرد شماره ۲ طالبان در افغانستان بود. بعد از چند هفته مشخص شد فرد مذکور کاسبی ساده از شهر کویته بوده که توانست کرزای و مقامات ناتو را فریب دهد.

تا پایان سال ۲۰۱۰، با رهبری متزلزل کرزای و مقاومت طالبان، دولت اوباما تصمیم گرفت برخلاف وعده پیشین خود، سال ۲۰۱۴ را زمان پایان حضور نظامیان آمریکایی در خاک افغانستان اعلام کند.

● مذاکراتی از پیش شکست خورده

به نشانه تلاش برای انجام مذاکرات سازش بین رژیم صهیونیستی و فلسطین، جو بایدن معاون اول اوباما در ماه مارس به سرزمین‌های اشغالی سفر کرد تا زمینه این مذاکرات را فراهم سازد. کمی پس از ورود بایدن اعلام شد که ساکنان یهودی سرزمین‌های اشغالی قصد ساختن ۱۶۰۰ خانه جدید در بیت‌المقدس شرقی را دارند. بایدن به سرعت از این برنامه ابراز نگرانی کرد و نتانیاهو نیز نسبت به زمان اعلام آن معذرت خواست، اما تصمیم یاد شده را رد نکرد. تنها ۲ هفته پس از آن نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی برای دیدار با اوباما راهی واشنگتن شد؛ دیداری که به‌صورت محرمانه برگزار شد و اخبار مشخصی در مورد نتایج آن در اختیار رسانه‌ها قرار نگرفت. بعدها گزارش شد اوباما از نتانیاهو خواسته تا شهرک‌نشینان را نسبت به تصمیمشان منصرف کند. اوباما اصرار داشت که بیت المقدس و دیگر موضوعات مهم باید محتوای اصلی مذاکرات بین صهیونیست‌ها و فلسطینیان باشد.

در نهایت در سپتامبر رهبران فلسطینی و صهیونیستی بر سر میز مذاکره نشستند اما از آنجا که طرف اسرائیلی تمدید شهرک‌سازی‌ها را رد کرد، فلسطینی‌ها از مذاکرات کنار کشیدند. پیش از آغاز مذاکرات سازش، شهرک‌سازی‌ها به مدت ۹ ماه متوقف بود. پس از کنار کشیدن محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، مقامات آمریکایی با فروش ۲۰ فروند هواپیمای اف ـ ۳۵ و قول وتوی هر قطعنامه ضد اسرائیلی در سازمان ملل، از صهیونیست‌ها خواستند تا مدت شهرک‌سازی‌ها را ۹۰ روز دیگر تمدید کنند. گرچه نتانیاهو از این توافق راضی بود اما وی نتوانست کابینه‌اش را با خود همراه سازد. بعد از آن‌که مشخص شد حتی در صورت توافق در مورد این ۹۰ روز هیچ نقطه مثبتی در این مذاکرات به‌وجود نخواهد آمد، آمریکایی‌ها در سپتامبر پیگیری این روند را رها کرده و اعلام کردند که پایان این دور از مذاکرات سازش نیز با شکست مواجه شد.

● ۹ ماه بن بست سیاسی در عراق

باراک اوباما سال ۲۰۰۹ اعلام کرد که قصد دارد تا پایان آگوست ۲۰۱۰ نیروهای عملیاتی خود را از خاک عراق خارج کند. با این وجود خروج نیروهای نظامی مشروط به برگزاری انتخابات پارلمانی در ۷ مارس شد. ترس این وجود داشت که خشونت‌های قومی باعث اخلال در روند برگزاری انتخابات شود. به‌رغم وجود خشونت‌ها در روز انتخابات، منابع رسمی اعلام کردند ۶۲ درصد از عراقی‌ها در این انتخابات شرکت کردند که البته در قیاس با دور قبل در سال ۲۰۰۵ میزان کمتری بود. نتایج نهایی در اواخر مارس مشخص کرد فهرست العراقیه به رهبری ایاد علاوی، نخست‌وزیر سابق، ۹۱ کرسی از پارلمان ۳۲۵ کرسی را به‌دست آورده است. ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری المالکی نیز موفق به کسب ۸۹ کرسی شد.

هر دوی آنها برای کسب ۱۶۳ کرسی مورد نیاز پارلمان باید با یکی دیگر از احزاب ائتلاف می‌کردند. در این میان جریان شیعی صدر به رهبری مقتدی صدر ۷۰ و دو حزب اصلی کردستان در مجموع ۴۳ کرسی را از آن خود کردند. پس از آن مالکی نتایج انتخابات را به چالش کشاند و بازشماری آرا در منطقه بغداد برتری اندک علاوی را تایید کرد. ماه اکتبر مالکی با جریان صدر که پیشتر رقیبش بود برای کسب اکثریت پارلمان ائتلاف کرد. طی ماه‌های متمادی مذاکرات مختلفی صورت گرفت و در نهایت در ماه نوامبر مالکی بار دیگر به عنوان نخست‌وزیر و جلال طالبانی از ائتلاف کردستان به عنوان رئیس‌جمهور تعیین شدند. ریاست پارلمان و رهبری شورای تازه تاسیس در مورد امنیت ملی نیز به العراقیه سپرده شد.

● انتخابات میان دوره‌ای آمریکا

همان‌طور که نظرسنجی‌ها نشان داده بود و تحلیل‌گران عقیده داشتند، نتایج انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا شکست دیگری را در عرصه داخلی در کارنامه اوباما ثبت کرد. سناتور هری رید دموکرات از ایالت نوادا بار دیگر به عنوان رهبر اکثریت در مجلس سنا انتخاب شد تا بتواند به همراه هم‌حزبی‌هایش راه پیش روی اوباما تا انتخابات ۲۰۱۲ را هموار کند. در مقابل نامزدهای جمهوریخواه به همراه ۷ نفر از حزب تازه تاسیس جنبش چای، کنترل اکثریت مجلس نمایندگان را به دست گرفتند.

جان بوهنر جمهوریخواه جای نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان را گرفت. پلوسی نیز بار دیگر به عنوان رهبر دموکرات‌ها در مجلس نمایندگان انتخاب شد البته تفاوتش این بود که این بار حزبش در اقلیت قرار داشت.

● تنش در شبه جزیره کره

مارس ۲۰۱۰ کشتی چئونان کره جنوبی در منطقه مورد مناقشه با کره شمالی در دریای زرد به همراه ۴۶ ملوانش غرق شد. مقامات، سئول، همسایه شمالی خود را مسوول این حملات دانستند و خواستار تحقیق بین‌المللی در این زمینه شدند. در مقابل کره شمالی ضمن رد اتهام‌های وارده، همسایه خود را تهدید به حمله نظامی کرد. طی ماه‌های بعد تنش بین دو کشور به نقاط حساس‌تری نیز رسید.

در نوامبر، کره شمالی به جزیره یون پیونگ در منطقه مرزی دو کره حمله کرد که در اثر آن ۲ سرباز و ۲ شهروند کره جنوبی کشته شدند. مقامات پیونگ یانگ این اقدام را واکنش به مانور دریایی کره جنوبی اعلام کردند. شدت این حمله به قدری بود که بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل در بیانیه‌ای آن را شدیدترین حادثه بین دو کشور پس از جنگ دو کره در سال ۱۹۵۳ اعلام کرد. برگزاری رزمایش‌های مختلف کره جنوبی با آمریکا در این منطقه و تهدید به مقابله در صورت حملات بیشتر، از جمله واکنش‌های مقامات سئول به این حملات بود. این اتفاقات دقیقا چند روز پس از آن بود که زیگفرد هکر، استاد دانشگاه استانفورد اطلاعاتی را در مورد نیروگاه‌های اتمی کره شمالی بر ملا ساخت. او اظهار کرد مقامات کره نیروگاه غنی‌سازی اورانیومی به او نشان دادند که شامل ۲۰۰۰ سانتریفیوژ بوده است. بسیاری عقیده دارند رهبر کره شمالی این کارها را برای تقویت جانشین احتمالی خود انجام می‌دهد. وی در سپتامبر در اقدامی بی‌سابقه کیم جونگ اون، کوچک‌ترین فرزند خود را به عنوان یک ژنرال ۴ ستاره منصوب کرد و جایگاهی در کمیته مرکزی حزب کارگر حاکم به او داد تا بدین ترتیب چرخه ریاست موروثی در این کشور تکمیل شود.

● آغاز دوره‌ای جدید در تسلیحات آمریکا و روسیه

با امضای قراردادی بین اوباما و مدودف، روسای جمهور آمریکا و روسیه در آوریل، دوران جدیدی از کاهش تسلیحات هسته‌ای در جهان آغاز شد. این پیمان که استارت جدید نام گرفت، آمریکا و روسیه را متعهد کرد تا کلاهک‌های هسته‌‌ای خود را به ترتیب ۵۰ و ۲۵ درصد کاهش دهند. موضوع تصویب این لایحه در سنای آمریکا و مخالفت جمهوریخواهان یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های اوباما در عرصه سیاست خارجی به حساب می‌آمد تا آن‌که ۲۱ دسامبر در سنا به رای گذاشته شد. پس از تصویب با ۷۱ رای موافق در مقابل ۲۶ رای مخالف، استارت جدید برای تصویب به دومای روسیه فرستاده شد که تصویب آن در آینده‌ای نزدیک چندان دور از ذهن نیست.

● افشاگری از نوع ویکی لیکس

یکی از حوادث مهم سال گذشته افشاگری‌های ویکی‌لیکس بود که همچنان در باره آن اما و اگر های بسیار وجود دارد. پایگاه اطلاع‌رسانی ویکی لیکس که وظیفه خود را روشنگری در امر خبر می‌داند، در ماه‌های جولای، اکتبر و نوامبر در صدر رسانه‌های جهان قرار گرفت.

آنها بار نخست ۹۲ هزار سند طبقه‌بندی شده‌ای را منتشر ساختند که بر خلاف گزارش مقامات کاخ سفید، چهره خشنی از جنگ در افغانستان را نشان داد. این اسناد مشخص کرد به رغم ادعای مقامات واشنگتن، شبه نظامیگری در افغانستان در حال افزایش است و نیروهای نظامی تا رسیدن به موفقیت و برقراری ثبات در افغانستان فاصله زیادی دارند. ماه اکتبر فرصتی بود تا ویکی لیکس بار دیگر جنجالی خبری در دنیا ایجاد کند. این مرتبه نوبت عراق بود تا ۴۰۰ هزار سند طبقه‌بندی شده جنگ آمریکا از سال ۲۰۰۴ در این کشور برملا شود. این اسناد نشان داد که نظامیان آمریکایی چگونه در ابتدای جنگ به پیمانکاران امنیتی دل خوش کرده بودند؛ پیمانکارانی که بعدها مشخص شد در کشتن شهروندان عراقی نیز دست داشتند. علاوه بر این، اسناد ویکی لیکس فاش کرد که تعداد شهروندان عراقی کشته شده در این جنگ بسیار بیشتر از آن چیزی است که سران دولت‌های عراق و آمریکا اعلام کرده بودند. اما این پایان کار جنجالی‌ترین سایت اینترنتی سال ۲۰۱۰ نبود. ۲۵۰ هزار سند درز کرده از وزارت خارجه آمریکا در مورد دیدگاه سیاستمداران آمریکایی نسبت به رهبران جهان، تهدیدهای گروه‌های تروریستی علیه آمریکا و دیگر موضوعات حساس عرصه بین‌المللی، بزرگ‌ترین اقدام ویکی لیکس در اواخر نوامبر بود. بعد از آن بود که اتهام‌هایی همچون فساد اخلاقی علیه جولیان آسانژ، موسس ۳۹ ساله ویکی لیکس مطرح شد.

دستگیری توسط پلیس اسکاتلند یارد در لندن و آزادی پس از یک هفته با قرار وثیقه پایان کار آسانژ در سال ۲۰۱۰ بود که به عقیده کارشناسان اگر ملاحظات سیاسی نبود، می‌توانست از طرف مجله تایم به جای مدیر فیس بوک، مرد سال شناخته شود.

علیرضا ثمودی