مروری بر تاریخ علوم، فنون و تمدن (تاریخچه علوم و فنون)

هو العلیم
« ... قل هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون ... »
طرح مسئله:
كتابهای بسیاری در خصوص تاریخ علوم، فنون و تاریخ تمدن توسط دانشمندان غربی نوشته شده ولی در برخی از این كتابها …

هو العلیم

« ... قل هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون ... »

طرح مسئله:

كتابهای بسیاری در خصوص تاریخ علوم، فنون و تاریخ تمدن توسط دانشمندان غربی نوشته شده ولی در برخی از این كتابها سیر پیدایش و گسترش علوم و فنون و تمدن سیر طبیعی و حقیقی خود را به طور صحیح نشان نمی دهد، به طوری كه تلاشهای ملل شرق باستان در این راستا بسیار ناچیز و كم ارزش حتی غیر مفید و به خصوص نقش مؤثر دانشمندان مسلمان بسیار ناچیز، حتی در حد یك نامه رسان پایین آورده شده است. گویی علوم و فنون یك پاكت در بسته ای بوده كه مسلمانان آن را از یونان باستان گرفته و از لای در به خانه غرب انداخته اند. غالباً در كتابهای مربوطه تاریخ علوم و تاریخ تمدن از یونان باستان (۵۰۰ ق.م) آغاز و در غرب به اوج شكوفایی می رسد.

نادیده گرفتن تلاشهای ملل شرق باستان در دستیابی به علوم و فنون و گسترش آن - در سیر طولانی ده هزار ساله كه تحقیقاً ۷۵۰۰ سال آن سهم ملل شرق باستان است- به خصوص اینكه علوم آنها را با عنوان خرافات یاد كرده و مطرود دانسته اند تا همان علوم به نام دانشمندان یونانی ثبت و ضبط شود. زشت تر از آن خواسته های خود را با زبان فرزانگان یونانی (سقراط، افلاطون، ارسطو) مطرح كرده و می گویند: این فرزانگان با علوم شرقی مخالف بودند و هرگز آن را به كار نبرده اند. از آن زشت تر حذف بخشی از تاریخ هزار ساله قرون وسطا كه با حذف آن تلاشها و سهم مسلمانان نادیده گرفته می شود.

یعنی دوره هزار ساله قرون وسطایی كه برای غربیها بسیار مذموم و حتی از آن عصر به عنوان دوره تاریك و سیاه (ننگ تاریخ بشر) یاد شده از تاریخ غرب حذف می شود. غافل از اینكه در آن دوران هزار ساله این مسلمانان بودند كه با تلاشهای پیگیر، همه رشته های علوم و فنون شرق و غرب باستان را با ترجمه و تألیف جمع آوری و بعد از اصلاح به صورت كاملتری تدوین كرده و به دوران اسلامی انتقال و با زحمات و تلاشهای نسل بعدی دانشمندان جهان اسلام در عصر خود به اوج شكوفایی رسیده و گسترش پیدا كرده و به توسط دانشمندان مسلمان، جهان غرب را از ظلمت های جهل قرون وسطایی رهایی بخشید.

یعنی در دوره ظلمت و تاریكی قرون وسطایی كه جهان غرب با هرگونه دانش آموزی و خردورزی مخالفت می ورزد و دانشمندان را تكفیر و به مرگ محكوم می كند.

مسلمانان مشعلدار علم و دانش و ترقی و تمدن هستند و علوم را جمع آوری و آن را از خرافات جدا می كنند و اختراعات حیرت آوری دارند.

بنابراین عمومیت دادن قرون وسطایی به تاریخ بشر صحیح به نطر نمی رسد، چرا كه در عصر قرون وسطایی غرب، مسلمانان در اوج شكوفایی علوم و فنون بودند.

حال این سؤال در ذهن پیدا می شود. اگر همه علوم، فنون و تمدن بشر محصول دانشمندان غربی است و اگر در ساختن كاخ تمدن و ترقی بشری ملل شرقی هیچ نقشی نداشته و در سیر پیدایش و گسترش علوم و فنون و اندیشه ترقی سهمی ندارند. پس این همه كتیبه ها و یادمانهای گذشته و این همه یافته های باستانشناسی كه امروزه زینت بخش موزه های جهان است از كجا آمده و مربوط به كدام قوم و ملتی است؟

بنابراین، برای پاسخ دادن به سؤالات بالا پس ناگزیر یك بار دیگر تاریخ گذشته خود را با دقت نظر باز خوانی و یافته های باستانشناسی را بررسی و گذری بر گور ها و آرامگاهها كرده و كتیبه ها را مرور و در این راه از تحقیقات و آراء دانشمندان قدیم و جدید (داخلی و خارجی) در كلیه رشته ها استفاده، اقوال تاریخی را با نظرات علمی دانشمندان سنجیده و در مقابل یافته های باستانشناسی قرار داده و بعد از مقایسه و تجزیه و تحلیل منطقی علمی، تاریخچه ای برای رشته های مختلف علوم و فنون تدوین، تا جایگاه و نقش اقوام ملل مختلف در این گستره و كاروان انسانی بحق به دور از غرض ورزی معین و مشخص شود.

محمد معینی