انقلاب تکنولوژی اطلاعات

استیون جی گولد دیرین شناس می نویسد سیاست اصلاحات تدریجی, یعنی این عقیده که هرگونه تغییر می باید آرام وآهسته وپیوسته باشد هرگز از قراین طبیعی نظیر نشانه های برجای مانده در صخره ها استنباط نشده است این سیاست نمایانگر یک گرایش فرهنگی عمومی و تا حدی واکنش لیبرالیسم قرن نوزدهم به جهانی بود, دستخوش انقلاب من نیز با این برداشت هاروی بروکس و دانیل بل موافقم که تکنولوژی, استفاده از دانش علمی است برای تعیین روشهای انجام امور به شیوه ای تکرار شونده

استیون. جی. گولد دیرین شناس می نویسد: سیاست اصلاحات تدریجی، یعنی این عقیده که هرگونه تغییر می باید آرام وآهسته وپیوسته باشد هرگز از قراین طبیعی نظیر نشانه های برجای مانده در صخره ها استنباط نشده است این سیاست نمایانگر یک گرایش فرهنگی عمومی و تا حدی واکنش لیبرالیسم قرن نوزدهم به جهانی بود، دستخوش انقلاب. من نیز با این برداشت هاروی بروکس و دانیل بل موافقم که تکنولوژی، استفاده از دانش علمی است برای تعیین روشهای انجام امور به شیوه ای تکرار شونده .موضوعی که شایسته است به آن اشاره کنیم پیرامون هسته تکنولوژیهای اطلاعاتی به مفهوم کلی در دو دهه آخر قرن بیستم مجموعه ای از پیشرفت های عمده تکنولوژیک در مواد پیشرفته، منابع انرژی، کاربردهای پزشکی، تکنیک های تولید (موجود یا بالقوه مانند نانو تکنولوژی) و تکنولوژی حمل ونقل، در کنار دیگر پیشرفت ها در حال شکل گیری بوده است روند کنونی تحول تکنولوژیک به دلیل توانایی‌اش در ایجاد فصل مشترک بین عرصه‌های تکنولوژی از طریق زبان مشترک دیجیتال که در آن اطلاعات، تولید، ذخیره بازیابی، پردازش و منتقل می‌شود، با شتاب فراوان گسترش می یابد ما در جهانی زندگی می‌کنیم که به تغییر نیکولاس نگروپونته دیجیتال شده است .ویژگی دومین انقلاب صنعتی پس از ۱۸۵۰ نقش تعیین‌کننده علم در پرورش نوآوری بود.درواقع آزمایشگاه‌های تحقیقات و توسعه نخستین بار در صنعت شیمی آلمان در آخرین دهه‌های قرن نوزدهم ظاهر شدند. ویژگی بارز انقلاب تکنولوژیک کنونی نه محوریت دانش و اطلاعات، بلکه کاربرد این دانش و اطلاعات در تولید دانش و وسایل پردازش انتقال اطلاعات در یک چرخه بازخورد فزاینده میان نوآوری وکاربردهای نوآوری است. کاربری‌های تکنولوژیهای جدید مخابراتی در دهه گذشته سه مرحله متمایز را پشت سر گذاشته است: اتوماسیون کارها، آزمایش کاربری‌ها و صورت‌بندی مجدد کاربردها . تکنولوژیهای جدید اطلاعات صرفا ابزاری برای کاربرد نیستند، بلکه فزاینده‌هایی هستند که باید گسترش یابند.خصیصه دیگر انقلاب تکنولوژی اطلاعات را از اسلاف تاریخی آن متمایز می‌کند. ماکایر نشان داده است که انقلابهای تکنولوژیک تنها در چند جامعه محدود رخ داد و در منطقه جغرافیایی نسبتا محدودی انتشار یافت که در مقایسه با دیگر مناطق کره زمین به لحاظ زمانی و مکانی دور افتاده بودند. از این رو در حالی که اروپاییان از برخی از اکتشافاتی که در چین رخ داده بود اقتباس کردند چین و ژاپن طی قرن‌های متمادی در سطحی بسیار محدود که عمدتا به کاربردهای نظامی منحصر می‌شد، از تکنولوژی اروپاییان اقتباس کردند.برخلاف آن، تکنولوژیهای جدید اطلاعاتی با سرعت برق و در کمتر از دو دهه در فاصله بین نیمه دهه ۱۹۷۰ تا نیمه دهه ۱۹۹۰ در سراسر جهان گسترش یافته‌اند. این امر منطقی را به نمایش می‌گذارد که من آنرا ویژگی انقلاب تکنولوژیک می‌دانم: به‌کارگیری مستقیم تکنولوژی‌هایی که این انقلاب ایجاد می‌کند برای گسترش بیشتر این انقلاب و بدین طریق به هم پیوستن جهان از طریق تکنولوژی اطلاعات صورت می‌گیرد.

●درسهایی از انقلاب صنعتی

تاریخ‌نگاران نشان داده‌اند که دست‌کم دو انقلاب صنعتی وجود داشته است: انقلاب اول ثلث آخر قرن هجدهم آغاز شد که مشخصه آن تکنولوژیهای جدید مانند ماشین بخار، ماشین نخ‌ریسی، فرایند کورت در متالورژی و در پهنه‌ای گسترده‌تر، جایگزین ماشین با افزار دستی بود، انقلاب دوم تقریبا صد سال بعد روی داد که اختراع برق، موتورهای درون‌سوز، صنعت شیمی با مبنای علمی، ریخته‌گری کارآمد فولاد و آغاز تکنولوژی‌های ارتباطی همراه با گسترش تلگراف و اختراع تلفن از مشخصات آن است. بین این دو انقلاب پیوستگی اساسی و نیز برخی تفاوتهای بنیادین وجود دارد که مهمترین آنها اهمیت تعیین‌کننده دانش علمی در حفظ و هدایت توسعه تکنولوژی پس از ۱۸۵۰ است. دقیقا دلیل این تفاوتهاست که ویژگیهای مشترک این دو انقلاب ممکن است بصیرت ارزشمند در درک منطق انقلاب‌های تکنولوژیک فراهم کند .در هر دو مورد ما شاهد چیزی هستیم که ماکایر آن را بر مبنای استانداردهای تاریخی دوره؛ تحولات تکنولوژیک شتابنده و بی‌سابقه؛ می‌نامد. برلین، نیویورک و بوستن به عنوان مراکز صنعتی تکنولوژی پیشرفته در جهان بین ۱۸۸۰ و۱۹۱۴، سرآمد این مراکز بودند در حالی که لندن در آن دوره سایه کمرنگی از برلین بود .درس آخر و مهم انقلابهای صنعتی درسی بحث‌انگیز است. اگرچه هر دو انقلاب گستره کاملی از تکنولوژیهای جدید به ارمغان آوردند که در عمل یکو سیستم صنعتی را در مراحل پیاپی شکل داد و دگرگون ساخت اما در کانون این انقلابها، نوآوری بنیادین در تولید و توزیع انرژی قرار داشت .آر.جی.فوربس در ۱۹۵۸ نوشت: در ۲۵۰ سال گذشته پنج محرک اولیه جدید چیزی را به وجود آورده آن که غالبا عصر ماشین نامیده می‌شود قرن هجدهم ،ماشین بخار ،قرن نوزدهم، توربین آبی وموتور احتراق درونی و توربین بخاری و قرن بیستم توربین گازی را به ارمغان آورد.اختراع ترانزیستور در ۱۹۴۷به دست سه فیزیکدان به نامهای باردین، براتن و شاکلی که از بابت این اختراع برنده جایزه نوبل شدند، در آزمایشگاههای بل در موری هیل، نیوجرسی، پردازش تکانه‌های الکتریکی در سرعت بالا و در حالت دوگانه وقفه و تقویت را امکان‌پذیر ساخت. به این‌ترتیب کدگذاری منطق و ارتباط با ماشینها و ارتباط با ماشینها و ارتباط ماشینها با یکدیگر عملی شد. ابداع فرایند تولید ترانزیستور تخت در ۱۹۵۹توسط شرکت فرچایلدسمیکاندا کتورز (در دره سلیکن) امکان ترکیب اجزای مینیاتوری با تولید دقیق را فراهم کرد. باب نوئیس برای نخستین بار IC را با استفاده از فرایند تولید ترانزیستور تخت ساخت .جهش بزرگ در بهره‌گیری از میکروالکترونیک در همه دستگاهها در ۱۹۷۱ با اختراع میکرو پروسسور یعنی کامپیوتری روی یک تراشه توسط تد هاف مهندس شرکت اینتل به وقوع پیوست .می‌دانیم که قدرت تراشه‌ها را می‌توان براساس سه ویژگی ارزیابی کرد: ظرفیت یکپارچگی آنها که مشخصه آن کمترین عرض در تراشه است که برحسب میکرون اندازه گیری می‌شود. ظرفیت حافظه آنها که برحسب بایت محاسبه می‌شود، هزار و میلیون بایت و سرعت میکروپروسسور که برحسب مگاهرتز محاسبه می‌شود. بنابراین اولین پردازشگر ۱۹۷۱در خطوط تقریبا ۵/ ۶ میکرونی قرار داده شد. طرح ساخت کامپیوترها اززمان جنگ جهانی دوم، در همه تکنولوژیها به ذهنها خطور کرده بود، اما کامپیوتر برای نخستین بار در ۱۹۴۶در فیلادلفیا ساخته شد.اولین سوئیچ الکترونیکی تولید شده به روش صنعتی یعنی سوئیچ ESS_۱ در ۱۹۶۹توسط آزمایشگاه بل عرضه شد .لاین وگورنر بررسی جامع تحولات مهندسی ژنتیک انسانی را با یک پیش‌بینی و یک هشدار به پایان می‌برند:تا چند نسل دیگر خواهیم توانست از شر برخی بیماریهای روانی و شاید دیابت یا فشار خون بالا یا تقریبا از هرگونه بیماری که بخواهیم خلاص شویم. مساله مهمی که باید به ذهن بسپاریم این است که کیفیت تصمیم‌گیری تعیین می‌کند که آیا انتخابهایی که قرار است انجام دهیم، عاقلانه و عادلانه خواهد بود ویا نه، شاید شکل نهایی ژن درمانی برای نوع انسان فرارفتن از میراث پست‌تر آن و یادگیری کاربست عاقلانه و نیکخواهانه این دانش جدید باشد .

●مدل ها، کنشگران و پایگاههای انقلاب تکنولوژی اطلاعات

اگر اولین انقلاب صنعتی بریتانیایی بود، اولین انقلاب تکنولوژی اطلاعات هم امریکایی بود، با صبغه‌ای کالیفرنیایی. در هردو مورد، دانشمندان و صاحبان از دیگر کشورها هم در اکتشاف و هم در انتشار تکنولوژیهای جدید، به راستی نقشی مهم برعهده داشتند منابع اصلی استعدادها و کاربردها در انقلاب صنعتی فرانسه وآلمان بود. اکتشافات علمی که از انگلستان ،فرانسه ،آلمان و ایتالیا سرچشمه گرفته بود، شالوده تکنولوژیهای جدید در الکترونیک و بیولوژی را تشکیل می‌داد. خلاقیت شرکتهای ژاپنی در بهبود فرایندهای تولید در الکترونیک و نفوذ تکنولوژی‌های اطلاعات در زندگی روزمره در سراسر جهان از طریق سیلی از فراورده‌های جدید، از دستگاه‌های ضبط ویدیویی و فکس تا بازیهای ویدیویی و نداگر نقشی حیاتی داشت .برای درک ریشه‌های اجتماعی انقلاب تکنولوژی اطلاعات در امریکا در ورای اسطوره‌هایی که گرد آن وجود دارد، به اجمال اشاره‌ای به روند شکل‌گیری مشهورترین خاستگاه نوآوری آن یعنی دره سیلیکون خواهم کرد.در دوره سیلیکون گذشته از دیگر تکنولوژیهای کلیدی، مدار یکپارچه، میکروپروسسور، میکرو کامپیوتر به وجود آمد و قلب نوآوری الکترونیک به همت حدود دویست و پنجاه هزار نفر که در تکنولوژی اطلاعات اشتغال داشته‌اند به مدت چهار دهه تپیده است. از آن گذشته به طور کلی خلیج سان فراسیسکو ازجمله دیگر مراکز نوآوری همچون برکلی، امری ویل ،مرین کانتی وخود سان فراسیسکو، مهد مهندسی ژنتیک بود و در دهه ۹۰ یکی از مراکز عمده نرم‌افزار پیشرفته ،مهندسی ژنتیک و طراحی کامپیوترهای چندرسانه‌ای در جهان است. از اینها دو درس اصلی می‌توان گرفت :گسترش انقلاب تکنولوژی اطلاعات سهمی در شکل‌گیری محیط نوآوری داشت که در آن اکتشافات و کاربردها با یکدیگر ارتباط متقابل داشته و در یک فرایند مکرر آزمون و خطا و یادگیری از طریق خلق و ابداع مورد آزمایش قرار می‌گرفتند.نتیجه‌گیری ما نقش حیاتی محیط‌های نوآوری در توسعه انقلاب تکنولوژی اطلاعات را تایید می‌کند.مجموعه دانش علمی فنی، نهادها، شرکتها و نیروی کار، کوره‌های تکنولوژی در عصر اطلاعات هستند. در اروپا وجنوب پاریس بزرگترین تجمع تولید و پژوهش تکنولوژی پیشرفته را تشکیل می‌دهد و بزرگراه M۴. در لندن هنوز هم پایگاه برتر الکترونیک در بریتانیاست و از لحاظ تاریخی ادامه کارخانه‌های مهمات‌سازی است که از قرن نوزدهم برای دستگاه سلطنت کار می‌کنند .حتی در ایالات متحده نیز قراردادهای نظامی و ابتکارات تکنولوژیک وزارت دفاع نقش تعیین‌کننده‌ای در مرحله شکل‌گیری انقلاب تکنولوژی اطلاعات یعنی بین دهه ۴۰تا۶۰بازی کرد.

●فرهنگ مجاز واقعی یکپارچگی ارتباطات الکترونیک پایان عصر مخاطبان گسترده وظهور شبکه های تعاملی

اختراع حروف الفبا پل زدن برشکاف میان گفتار و زبان مکتوب را امکانپذیر ساخت و بدین ترتیب گفته را از گوینده جدا کرد وگفتمان مفهومی را میسر ساخت. زمینه ساز این نقطه عطف تاریخی، تکامل ۳۰۰۰ساله سنت شفاهی و ارتباط غیر الفبایی بود تا اینکه جامعه یونان به چیزی که هولاک حالت ذهنی جدید ،یعنی (ذهن الفبایی ) می‌نامد دست یافت.فرهنگ شنیداری - دیداری در قرن بیستم انتقامی تاریخی گرفت و ابتدا با سینما و رادیو وسپس با تلویزیون جایگزین تاثیر ارتباطات مکتوب در قلب و جان بیشتر مردم شد. درواقع تنش بین ارتباطات الفبایی و ارتباطات غیرمتفکرانه و حسی دلیل دلزدگی روشنفکران از تاثیر تلویزیون است که هنوز بر نقد اجتماعی رسانه‌های جمعی مسلط است.ابرمتن یا فرا زبانی که برای نخستین بار در تاریخ شیوه‌های مکتوب، شفاهی و دیداری – شنیداری ارتباطات انسانی را در چارچوب یک سیستم یکپارچه می‌سازد. روح انسان در تعاملی نوین میان دو بخش ذهن‌، یعنی ماشین و زمینه اجتماعی، دوباره وحدت خود را بازمی‌یابد. به رغم ایدئولوژی علمی تخیلی و هیاهوی تجاری پیرامون ظهور آنچه به شاهراه اطلاعاتی موسوم است، نمی‌توان اهمیت این پدیده را نادیده گرفت .همانگونه که پستمن می‌گوید (ماواقعیت را آنگونه که هست نمی‌بینیم ، بلکه آنگونه که (می‌بینیم) زبانهایمان هستند (زبانهایمان می‌نمایانند) و زبانهای ما رسانه‌های ما هستند، رسانه‌های ما استعاره‌های ما، استعاره‌های ما محتوای فرهنگ ما را می‌آفرینند.

از جهان گوتنبرگ تا جهان مک‌ لوهان، ظهور فرهنگ رسانه‌های جمعی فرضیه دابلیو .راسل نیومن تبیین قانع‌کننده‌ای باشد. به نظر من این فرضیه پیامد غریزه اصلی مخاطبان تنبل است. او می‌گوید (مهمترین یافته‌ای که در پژوهش درباره تاثیرات آموزشی و تبلیغی تلویزیون به دست آمده است و اگر می‌خواهیم ماهیت یادگیری نامحسوس در زمینه سیاست و فرهنگ را درک کنیم باید رک و راست با آن رو به رو شویم این است که مردم به آسانترین راه گرایش دارند.وقتی مارشال مک لوهان به سادگی تمام اعلام کرد که رسانه همان پیام است، همه منتقدان خود را (که اغلب به دلیل ابهام زبان ترکیبی‌اش او را ملال‌آور می‌دانستند) به موافقت واداشت: تنها شباهت تصویر تلویزیون به فیلم و عکس این است که یک ترکیب یا آمیزه غیرکلامی از شکلها ارائه می‌دهد. در مورد تلویزیون، بیننده همان صفحه تلویزیون است . او با محرکهای نوری که جیمز جوئیس(حمله بریگاد نور) نامیده است بمباران می شود …تصویر تلویزیون یک عکس ثابت نیست. این تصویر به هیچ‌وجه عکس نیست بلکه طرحی از چیزهاست که بی وقفه در حال شکل گرفتن است وازانگشتان پویشگر نقش می‌گیرد.

---