واقعیت رویایی یا رویای واقعی

دو روی سکه صادرات ۴۰ میلیون دلاری نرم افزار ایران

اتحادیه صادر کنندگان نرم‌افزار ایران ۱۰ دی ماه به مانند سال گذشته همایش "صادرات نرم‌افزار، فرصت‌ها و چالش‌ها" را با شکوه خاصی برگزار کرد. حضور چهره‌های شناخته شده‌ای از دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مختلف و همچنین اتاق بازرگانی و تشکل‌های بخش‌خصوصی در این همایش نشان داد پای دستگاه‌های زیادی به صادرات این محصول باز شده و نوید این را دارد که برای توسعه صادرات نرم‌افزار همکاری‌هایی شکل بگیرد.

با این حال به نظر می‌رسد صادرات نرم‌افزار ایران با علامت سوال‌های مختلفی روبه‌رو است که باید به آنها پاسخ داده شود.

● ۸ شرکت ثروتمند

در دومین "همایش صادرات نرم‌افزار، فرصت‌ها و چالش‌ها" از هشت شرکت نرم‌افزاری که موفق به صادرات نرم‌افزار در سال ۱۳۸۶ شده و آن را هم رسما اعلام کرده‌اند، قدردانی شد.

به این ترتیب گرچه بر اساس اعلام اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار ایران مجموع صادرات رسمی و غیر رسمی بیش از ۱۰۰ میلیون دلار است اما این هشت شرکت حدود ۴۰ میلیون دلار در سال گذشته نرم‌افزار صادر کرده‌اند و تا چند روز دیگر هم ۸ درصد به صورت نقدی از این بابت جایزه می‌گیرند.

از آنجایی که محمد رضا طلایی، نایب رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار ایران اصرار دارد که نرم‌افزار ارزش افزوده بسیار بالایی دارد و باید به همین دلیل روی آن سرمایه‌گذاری کرد، آدم وسوسه می‌شود سود این هشت شرکت صادرکننده را محاسبه کند.

اگر هر دلار را هزار تومان در نظر بگیریم، در سال گذشته شرکت‌های صادرکننده نرم‌افزار فقط از محل صادرات، ۴۰ میلیارد تومان درآمد داشته‌اند. در بدبینانه‌ترین حالت، کارشناسان معتقدند ارزش افزوده نرم‌افزارهای صادراتی کم‌تر از ۵۰ درصد نیست. بنابراین اگر ما هم همراه با این کارشناسان کف قضیه را در نظر بگیریم، شرکت‌های نرم‌افزاری در سال ۱۳۸۶، بیست میلیارد تومان سود کسب کرده‌اند.

تا چند روز دیگر جایزه ۸ درصدی صادرات نرم‌افزار به این ۸ شرکت پرداخت می‌شود که معادل ۳ میلیارد و دویست میلیون تومان است. با افزودن این رقم به سود شرکت‌های نرم‌افزاری، باید نتیجه گرفت که صادرات رسمی نرم‌افزار ما در سال گذشته برای بخش‌خصوصی حداقل ۲۳ میلیارد و دویست میلیون تومان سود داشته است.

با تقسیم رقم به دست آمده به هشت نتیجه این می‌شود که به طور متوسط هر کدام از شرکت‌های نرم‌افزاری ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان سود خالص، سوای فروش داخل و فقط از بابت صادراتشان به جیب زده‌اند که چون میزان صادرات مساوی نبوده برخی شرکت‌ها چند صد میلیون کم‌تر و برخی چند صد میلیون بیش‌تر به دست آورده‌اند.

از این گذشته بیش‌تر نرم‌افزارهایی که این هشت شرکت تولید و صادر کرده‌اند به زبان فارسی بوده است! از این رو هزینه کم‌تری را در تولید متحمل شده‌اند. از سوی دیگر سازمان توسعه تجارت که همه جوره در کنار صادرکنندگان در صنایع مختلف است، با تصویب بسته حمایتی IT، حمایت ویژه‌ای را از صادرات نرم‌افزار داشته و مقدار قابل توجهی از هزینه‌های بازاریابی خارجی، اعزام هیات‌های تجاری، تاسیس دفاتر خارجی و حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی را به صادر کنندگان نرم‌افزار می‌پردازد و خیال آنها را از بابت این‌جور خرج‌ها تا حدودی راحت می‌کند.

بعد از این محاسبه ساده، چند سوال برای آدم پیش می‌آید. مثلا این که با این سود سرشار و البته کمک‌های سازمان توسعه تجارت چرا شرکت‌های صادرکننده نرم‌افزار ما نتوانسته‌اند (بخوانید نخواسته‌اند) در یک نمایشگاه بین‌المللی در سال جاری غرفه داشته باشند؟شنیده شده اتحادیه صرفا برای حضور در نمایشگاه سبیت ترکیه تلاش کرده اما از آنجا که سازمان توسعه تجارت در آن زمان اعلام کرده بود پس از نمایشگاه هزینه‌ها را پرداخت می‌کند و شرکت‌ها باید فعلا خودشان ۷-۶ میلیون تومان ناقابل پول بدهند و به ترکیه بروند، از خیر حضور در آن گذشته است. علتش هم این بوده که صادرکنندگان ۶ میلیون تومان نقدینگی نداشته‌اند که به ترکیه بروند!

برنامه بعدی اتحادیه هم حضور در نمایشگاه سبیت آلمان در اسفند ماه است که البته این حضور فقط به شکل بازدید و اعزام هیات خواهد بود و بخشی از هزینه‌هایش را هم قرار است سازمان توسعه پیش از سفر بپردازد.

● قدردانی از رفقا

در همایش سه‌شنبه گذشته اتحادیه، قرار بود به صادرکنندگان نرم‌افزار لوح اهدا شود. اما اتحادیه تصمیم گرفت از کسانی که در دولت مشغولند و برای افزایش صادرات نرم‌افزار کوشیده‌اند، هم قدردانی کند.

به این ترتیب اتحادیه از خجالت همه دوستان و حامیانش درآمد. لوح‌های اتحادیه به غیر از هشت شرکت صادرکننده، به رییس مرکز توسعه فناوری‌ اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال، دبیر جشنواره رسانه‌های دیجیتال، یکی از مدیران فعال در وزارت ارشاد و شرکت مشاور تبلیغات ترنج تعلق گرفت. سهم سازمان توسعه تجارت هم ۹ لوح بود و رییس کل سازمان به همراه هشت کارمندش مورد قدردانی قرار گرفتند.

● چی؟ کی؟ چقدر؟ چه کسی؟ کجا؟

مدیران با سابقه‌ای در این همایش حضور یافته بودند که اعتقادی به درستی آمار صادراتی نداشتند. آنها این سوال را مطرح می‌کردند که چرا اتحادیه دقیقا اعلام نمی‌کند چه محصولی صادر شده، به چه کسی صادر شده و میزان این صادرات چه‌قدر بوده است؟ این کارشناسان می‌گفتند اگر صادرات نرم‌افزار ما واقعی است، از آنجایی که صادرات نرم‌افزار شامل معافیت مالیاتی است پس دلیلی ندارد اطلاعاتی از جزییات حداقلی صادرات نرم‌افزار ما منتشر نشود و فقط به ذکر آمار کلی ۴۰ میلیون دلار بسنده کنیم.

البته این سوالات قبلا هم مطرح شده بود اما اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار همواره با این دلیل که "شرکت‌های نرم‌افزاری دوست ندارند مشتریانشان را کسی بشناسد" و با بیان این که "این گونه سوالات بر اثر اختلافات صنفی است و نه نگرانی از بابت راست و دروغ بودن صادرات نرم‌افزار"، به این سوالات پاسخ نداد.

● ورود رییس سازمان توسعه به اختلافات صنفی

مهدی غضنفری، رییس سازمان توسعه تجارت حدود سه هفته پیش در گفت‌وگو با فارس، از وجود اختلافات در صنف رایانه انتقاد کرده بود و بدون جانبداری خاصی خواستار حل این اختلافات شده بود.

اما این بار او در همایش صادرات نرم‌افزار، پس از آنکه سخنرانی و پاورپوینت آماده شده‌اش از سوی اتحادیه را ایراد کرد، جمله‌ای کوتاه اما پرمفهوم در مورد اختلافات صنفی به زبان آورد: "ما هنوز ائتلاف کامل بخش‌خصوصی را نداریم. البته بخش خصوصی ما نسبت به سال گذشته به یک فضای متحد یکپارچه‌تری دست یافته است و امیدوارم اگر تشکلی هم از این یکپارچگی دور است، زودتر به این کاروان بپیوندد".

این که چگونه پای رییس کل سازمان توسعه تجارت به اختلافات درون صنفی باز شده قابل حدس است. اما نکته مهم این بود که رییس کل سازمان توسعه تجارت به طور مستقیم از یکپارچگی در مجمع تشکل‌های فناوری اطلاعات حمایت کرد و از سازمان نظام صنفی رایانه‌ای به طور غیر مستقیم خواست به این مجمع بپیوندد که این جانبداری جالب توجه بود.

● رویا یا واقعیت!

صادرات نرم‌افزار به اندازه موافقان و طرفدارانش، منتقد دارد. همان‌قدر که برخی اعضای صنف و بیش‌تر افراد بیرون صنف از صادرات یک میلیارد دلاری نرم‌افزار می‌گویند، عده‌ای هم آن را با زیرساخت‌های فعلی رویایی دست نیافتنی می‌دانند و حتی میزان صادرات اعلام شده را غیر واقعی می‌خوانند.

اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار هم معمولا در مقابل این نظرات سکوت کرده و با ۸-۹ شرکت صادر کننده، به کارش ادامه می‌دهد.

باید دید این بار اتحادیه برای برطرف شدن سوتفاهم‌ها و سوالات، جزییات بیش‌تری را از صادرات ۴۰ میلیون دلاری نرم‌افزار در سال گذشته و صادرات ۶۰ میلیون دلاری احتمالی در سال جاری اعلام خواهد کرد؟

گزارش: علی اسلان شهلا