قائم و قیام

شنیدم به پاخاستن ما هنگام برده شدن نام مبارک حضرت مهدی علیه السلام و دست بر سر گذاشتن, تبعیت از رفتار امام صادق علیه السلام می باشد با توجه به اصل تقیه, امام صادق علیه السلام آن موقع چنین آدابی را چطور به مردمی که هرگز در زمان به دنیا آمدن حضرت مهدی علیه السلام حضور نداشتند, یاد می داد

شنیدم به پاخاستن ما هنگام برده شدن نام مبارک حضرت مهدی علیه السلام و دست بر سر گذاشتن، تبعیت از رفتار امام صادق علیه السلام می‏باشد؛ با توجه به اصل تقیه، امام صادق علیه السلام آن موقع چنین آدابی را چطور به مردمی که هرگز در زمان به دنیا آمدن حضرت مهدی علیه السلام حضور نداشتند، یاد می‏داد؟

● سروش پاد، فیزیک

۱) تقیه در جمع اصحاب و یاران ائمه علیه‌السلام وجود نداشت و اگر بنا بود در درون جمع‌های شاگردان ائمه علیهم السلام و محافل خصوصی آنان نیز تقیه باشد، هیچ حکمی برای شیعه باقی نمی‏ماند.

۲) نام و صفات حضرت مهدی علیه‌السلام و چگونگی قیام و اوصاف حکومت او و حتی نوع رفتار با وی، برای همه مسلمانان، جذاب و شنیدنی بود و بسیاری درباره این موضوع، جست‌و‌جوگران برجسته‌ای بودند. این موضوع، ریشه در دوران رسالت دارد و از حضرت محمد صلی الله علیه و آله روایات بسیاری در این باره نقل شده است و شیعه و سنی، کتاب‌های مستقلی در این باره نگاشته‌اند.

۳) به شهادت عالمان شیعه و سنی، امام زمان علیه‌السلام خلیفه خدا در زمین است و در آینده، رهبری جهان و وراثت زمین را برعهده خواهد گرفت. بی‌تردید، رعایت ادب در برابر چنین خلیفه‏ای، ضرورت دارد.

۴) این نوع احترام از دو امام معصوم نقل شده است؛

الف) از امام صادق علیه‌السلام پرسیدند: چرا هنگام شنیدن نام امام زمان علیه‌السلام از جای خود بر می‏خیزیم؟

حضرت فرمود: چون غیبت حضرت مهدی(عج) طولانی است و او به سبب شدت محبتی که به دوستانش دارد، هر گاه شخصی او را یاد می‏کند، به او می‏نگرد. از این رو، سزاوار است یاد کننده هنگامی که مولایش نگاه مهرآمیز بر وی می‏افکند، به جهت احترام و تعظیم، از جای خود برخیزد؛ پس از جای خود برخیزید و از خدای تبارک و تعالی بخواهید تا ظهورش را نزدیک سازد.۱

عالم فرزانه شیعی، میرزا حسین نوری می‏نویسد: بر اساس نقل برخی از دانشمندان، روزی در مجلس امام صادق علیه‌السلام نام مبارک حضرت مهدی علیه‌السلام برده شد و امام صادق علیه‌السلام ، به جهت تعظیم و احترام، از جا برخاست.۲

ب) روزی دعبل خزاعی، شاعر معروف اهل بیت، خدمت امام رضا علیه‌السلام رسید و اشعاری درباره معصومان قرائت کرد. وقتی به ابیات ویژه امام زمان علیه‌السلام رسید، حضرت امام رضا علیه‌السلام بی‌درنگ دست بر سر نهاد و به احترام از جای برخاست و فرمود: ای خزاعی! بدان که روح القدس این ابیات را بر زبانت جاری ساخته است. بر اساس روایتی دیگر، آن حضرت به دعبل فرمود: خداوند، دیدنش را روزی‏ات سازد و با او محشورت گرداند.۳

۵) بنابراین، قول و فعل این دو معصوم، نشان می‏دهد که شایسته است پیروان اهل بیت در برابر امام زمان علیه‌السلام احترامی ویژه داشته باشند؛ دست بر سر نهند و در همان حال، برای فرج آن حضرت، دعا کنند و خویش را برای ظهور امام، آماده سازند.

۶) این احترام، موجب توجه خاص آن امام به قیام کننده می‏شود؛ ولی حکمت اجتماعی و اقدامی آن نیز نباید مورد غفلت قرار گیرد. آمادگی افراد، در هر آن، برای «قیام»، مبارزه و جهاد در راه تحکیم عدالت جهانی و حفظ حقوق انسان‏ها، واجد اهمیتی به‌سزاست. شیعه منتظر - بلکه هر مسلمان - در عصر غیبت، باید همواره دارای چنین هدفی باشد و در راه تحقق آن، به وسایل گوناگون بکوشد و تا آن جا این آمادگی را داشته باشد و ابراز دارد که هر گاه نام پیشوای قیام (قائم)، ذکر می‏شود، به پاخیزد و آمادگی همه جانبه خویش را نشان دهد و این آمادگی را همیشه به خود و دیگران تلقین و در خود و دیگران، استوار کند. آیه الله سید محمود طالقانی می‌گوید:

این دستور قیام، شاید برای احترام نباشد؛ والاّ باید برای خدا و رسول و اولیای مکرم دیگر هم به قیام احترام کرد؛ بلکه دستور آمادگی و فراهم کردن مقدمات نهضت جهانی و در صف ایستادن، برای پشتیبانی این حقیقت است. کوچک‌ترین اثر بدبینی، بی‌رغبتی به خدمات اجتماعی و دل‌سردی از اقدام به کارهای عام‌المنفعه و نیکوست. پس توجه دادن مردم به آینده درخشان و دولت حق و نوید دادن به اجرای کاملِ عدالت اجتماعی و تأسیس حکومت اسلام و ظهور یک شخصیتِ خداساخته و بارز که مؤسس و سرپرست آن حکومت و دولت است، از تعالیم مؤسسان ادیان است و در مکتب تشیع که مکتب حق اسلام و حافظ اصلی معنویات آن است، جزءِ عقیده قرار داده شده و پیروان خود را به انتظار چنین روزی، ترغیب نموده و حتی انتظار ظهور را از عبادات دانسته‏اند؛ تا مسلمانان حق‌پرست، در اثر ظلم و تعدی زمامداران خودپرست و تسلط دولت‏های باطل و تحولات اجتماعی بزرگ و حکومت ملل ماده‌پرست - اعم از شرقی و غربی - خود را نبازند و دل قوی دارند و جمعیت را آماده کنند و همین عقیده است که هنوز مسلمانان را امیدوار و فعال نگاه داشته است. این همه فشار و مصیبت، از آغاز حکومت دودمان دنائت و رذالت اموی تا جنگ‏های صلیبی و حمله مغول و اختناق و تعدی‌های دولت‏های استعماری، بر سر هر ملتی وارد می‏آمد، خاکسترش هم به باد فنا رفته بود؛ ولی دینی که پیشوایان حق آن، دستور می‏دهند که چون اسم صریح «قائم»، مؤسس دولت حقه اسلام، برده می‏شود، به پا بایستید و آمادگی خود را برای انجام تمام دستورات اعلام کنید و خود را همیشه نیرومند و مقتدر نشان دهید، هیچ وقت نخواهد مرد.۴

پی نوشت:

۱. صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ص ۵۰۵.

۲. نوری، النجم الثاقب، ص ۴۴۴.

۳.منتخب الاثر، ص ۵۰۵.

۴.مجله «مجموعه حکمت»، شماره ۱ و ۲، سال ۳؛ ر. ک: حکیمی، خورشید مغرب، ص ۲۶۴.