مخاطب بسیار, تئاتر با سالن های اندك

كارشناسان براین باورند كه تئاتر ایران در سال های پس از انقلاب به رغم كمبودهای بسیار در مجموع با تلاش فعالان این حوزه به خوبی توانسته است در جلب مخاطبان و بالا بردن سطح كمی و كیفی آثار نمایشی از نظر تكنیكی و محتوایی موفق تر از قبل عمل كند

كارشناسان براین باورند كه تئاتر ایران در سال‌های پس از انقلاب به‌رغم كمبودهای بسیار در مجموع با تلاش فعالان این حوزه به خوبی توانسته است در جلب مخاطبان و بالا بردن سطح كمی و كیفی آثار نمایشی از نظر تكنیكی و محتوایی موفق تر از قبل عمل كند. آنان معتقدند با وجود همه مشكلات و كمبودهایی چون بودجه، كمبود سالن، جشنواره زدگی، عدم برنامه ریزی در حوزه‌های مختلف تئاتری، مشكلات آموزشی و عدم تعادل بین نیروی خواهان كار و فرصت‌های شغلی كه درسال‌های گذشته گریبان اهل تئاتر را گرفته است، تئاتر كشور در چند دهه گذشته در عرصه داخلی و خارجی به خوبی توانسته است عرض اندام كند.

حضور گروه‌های نمایشی ایرانی در جشنواره‌های معتبر جهانی، حضور گروه‌های طراز اول تئاتری جهان در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، عضویت ایران در مؤسسه بین‌المللی تئاتر یونسكوITI(‌) و كسب یك كرسی تصمیم‌گیری درعرصه جهانی، راه‌اندازی خانه تئاتر و صنوف مختلف تئاتری و عضویت در یونیمای جهانی (مؤسسه بین‌المللی تئاتر عروسكی) آغاز به‌كار خانه هنرمندان ایران تنها گوشه‌ای از این موفقیت‌ها است كه مرهون تلاش‌های شبانه‌روزی اهالی كم توقع و دلسوز تئاتر كشور درهمه عرصه‌ها است.

با وجود همه این پیشرفت‌ها، كمبود سالن‌های تئاتر و تاسیسات زیربنایی همواره یكی از معضلات در حوزه تئاتر كشور است. محمد حیدری مدیر امور استان‌های اداره كل هنرهای نمایشی معتقد است كمبود سالن معضل تئاتر شهرستان‌ها نیست و تئاتر استان‌ها از سوء مدیریت و حواشی كه هیچ ربطی به تئاتر ندارد رنج می‌برد اما نباید فراموش كرد كه اگر در همین استان‌ها هم گروهای نمایشی در سالن‌های ثابت استقرار یابند بخش بزرگی از حواشی تئاتر استان‌ها برطرف خواهد شد.

وجود تنها یك مجموعه تئاتری در سطح شهر تهران و تعداد محدود صندلی‌های تئاتر به نسبت جمعیت میلیونی كلان شهر تهران، ظرفیت محدود سالن‌های نمایش و كمبود امكانات تعمیر و نگهداری از سالن‌ها، امكانات اجرایی چون نور، صوت و دیگر ملزومات تئاتری چون اطاق گریم، كارگاه ساخت دكور، خیاطی و دوخت لباس‌های نمایشی در این مجموعه به عنوان مهم‌ترین و تنها مركز اجرای تئاتر حرفه‌ای كشور مشكل عمده‌ای است كه توجه بیش از پیش مسؤولان فرهنگ و هنر كشور را به خود معطوف می‌دارد. طبق آمار رسمی مركز هنرهای نمایشی در سطح شهر تهران تعداد ۲هزار ۵۸۰ صندلی در ۱۲سالن نمایش برای اجرای تئاتر وجود دارد كه از این تعداد ۵۲۰صندلی به سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر و ۷۰۰صندلی به تالار وحدت اختصاص دارد.

در این آمار میانگین صندلی تالارهای چهارسو، سایه، شماره، ۲كارگاه نمایش، خانه نمایش، تالار هنر، تالار قشقایی، تالار مولوی و تالار سنگلج از ۵۰تا ۳۵۰صندلی تخمین زده شده است. این آمار در شهرستان‌ها دردآورتر از تهران است به طوری كه در استان‌های مهم فرهنگی چون استان اصفهان، شیراز و تبریز حتی یك سالن استاندارد تئاتر برای اجرای نمایش به طور رسمی در اختیار اهل تئاتر نیست.

به اعتقاد كارشناسان كمبود صندلی و سالن نمایش مهمترین مشكل این حوزه فرهنگی در سطح كشور است كه از سال‌های گذشته تاكنون هیچ تغییری نكرده و در برخی موارد به دلیل تخریب سالن‌هایی چون تئاترهای لاله‌زاری و تالار محراب و تغییر كابری برخی سالن‌های تئاتر به سینما و دیگر امور فرهنگی حوزه تئاتر كشور با وجود بالا رفتن تعداد آمار مخاطبان با بحران سالن و صندلی دست به گریبان بوده است.

حسین مسافر آستانه رییس انجمن نمایش كشور بر این باور است كه تئاتر ایران هنوز از امكانات دهه ۴۰استفاده می‌كند و این مسأله مهمی است كه توجه مسؤولان فرهنگی و هنری كشور را به خود معطوف می‌دارد هرچند بازسازی مجموعه تئاترشهر گام مهمی در راستای به روز كردن سالن‌های تئاتری موجود است اما كمبود سالن همچنان بزرگترین دغدغه این حوزه است. این كمبودها در ایام برگزاری رویدادهای بزرگ تئاتری چون جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، جشنواره بین‌المللی‌تئاتر عروسكی و جشنواره بین‌المللی تئاتر سنتی و آیینی به عنوان كلكسیون فعالیت‌های تئاتری كشور نمود بیشتری می‌یابد.

این در حالی است كه بسیاری از ادارات، ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی به طور تقریبی هر كدام دارای یك سالن هستند كه با عنوان سالن آمفی تئاتر نام‌گذاری شده اما متاسفانه در طول سال حتی یك تئاتر آن هم برای كادر خود در این سالن‌ها به صحنه نمی‌برند. حال كه برخی از كارشناسان معتقدند تئاتر ایران با امكانات دهه ۴۰ فعالیت می‌كند، در چنین شرایطی برپایی رویدادهای وسیعی چون جشنواره‌های بین‌المللی تئاتر فجر، عروسكی و سنتی و آیینی نوعی ریسك و تهدید محسوب می‌شود.

كمبود امكانات می‌تواند در درازمدت موجب پایین آمدن سطح اجرا، افت كیفی كارها، بی‌انگیزگی هنرجویان و گوشه‌گیری و مهاجرت پیشكسوتان و كاهش كمی نمایش و دغدغه‌های بیكاری بازیگران و دست‌اندركاران تئاتر كشور شود.

این تهدیدها و خطرات در حالی است كه تئاتر به عنوان هنری اصلاحگرا و فرهنگ ساز به خوبی قادر است در اصلاح بسیاری از نابسامانی‌های اجتماعی و معضلات فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد.

به اعتقاد كارشناسان در شرایطی كه توقع مخاطبان و اهل تئاتر بالا رفته در صورت تامین نشدن این توقعات باید در انتظار خالی شدن سالن‌ها و از دست رفتن مخاطبان تئاتر بود. به باور كارشناسان، جشنواره‌های بین‌المللی تئاتر فرصتی است تا از امكانات و مخاطبان تئاتر ارزیابی درستی صورت گیرد و با یك برنامه‌ریزی آسیب شناسانه به اصلاح مشكلات پرداخت كه متاسفانه در سال‌های گذشته تاكنون چنین ارزیابی كارشناسانه‌ای صورت نگرفته است .

با توجه به اینكه روند موفقیت‌های هنری درحوزه هنرهای نمایشی هر كشور در گرو تامین امكانات است، تئاتر ایران همچنان در انتظار برنامه‌ریزی منسجم و زیربنایی مسوولان و دست‌اندركاران حوزه هنرهای نمایشی برای افزایش سالن‌های تئاتر و تاسیسات تكنیكی و زیربنایی است. برگزاری سیزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر سنتی و آیینی در شهریور امسال می‌تواند فرصت مناسبی برای ارزیابی اهالی تئاتر و بررسی نقاط ضعف و قوت حوزه نمایشی كشور برای مدیران ارشد فرهنگی و هنری كشور باشد.