مزار امام حسین ع از آغازین روز

قبر شریف, حالت معمولی داشت تا اینکه سلیمان بن صرد خزاعی و گروهش که بعدها به توابین مشهور شدند به آنجا آمده و جایگاه مخصوصی برای مزار درست کردند در همانجا آنها هم پیمان شدند که انتقام او را از ابن زیاد و آل مروان بگیرند

قبر شریف، حالت معمولی داشت تا اینکه سلیمان بن صرد خزاعی و گروهش که بعدها به توابین مشهور شدند به آنجا آمده و جایگاه مخصوصی برای مزار درست کردند. در همانجا آنها هم پیمان شدند که انتقام او را از ابن زیاد و آل مروان بگیرند.

پس از شهادت امام حسین(ع) در روز دهم محرم الحرام سال ۶۱ هجری و ترک لشکر ابن سعد از میدان جنگ، جنازه امام حسین(ع) و یاران او بر زمین ماند.

آنگاه تعدادی از قبیله بنی‏اسد که از قدیمی‏ترین قبایل عربی ساکن در شهر کربلا به شمار می‏رفته، به آنجا آمده و سه گودال قبر مهیا کردند. یکی از آنها برای شهدای بنی هاشم، دیگری جهت مابقی یاران امام حسین(ع) و یکی نیز برای تدفین امام(ع) بود.

انتقال یکباره جسد مبارک امام حسین(ع)برای آنها غیر ممکن بود زیرا جسد پاره پاره شده بود. لذا آنها را داخل حصیری گذاشته و به طرف قبر برده و در آنجا دفن کردند.

افراد قبیله پس از تدفین، سریعاً به طرف مزارع خود رفته از بیم اینکه اتباع ابن‏زیاد آنها را ببینید...پس از هفته‏ها صحابی جلیل جابربن عبداللّه انصاری به زیارت امام(ع) رفته و گریه‏کنان برکنار قبر شریف او نشست... سپس او هم به جهت اینکه در دید اتباع ابن زیاد قرار نگیرد، شبانه آنجا را ترک کرد.

۱) قبر شریف، حالت معمولی داشت تا اینکه سلیمان بن صرد خزاعی و گروهش که بعدها به توابین مشهور شدند به آنجا آمده و جایگاه مخصوصی برای مزار درست کردند. در همانجا آنها هم پیمان شدند که انتقام او را از ابن زیاد و آل مروان بگیرند.

۲) پس از آنها، مختار به سال ۶۶ هجری قیام کرد و برای مزار، علاماتی جهت راهنمایی زائرین، درست کرد و مرقد مطهر امام را به مکانی معلوم و مشخص تبدیل ساخت.

از آن پس قافله‏های مسلمان برای تبرک و زیارت قبر امام به آنجا رهسپار می‏شدند. هیچ یک از والیان اموی، اقدامی در مورد مزار به عمل نیاوردند بلکه تلاش بسیار می‏نمودند که از آمدن زائرین به طرف قبر شریف خودداری کنند. اما زائران با دادن اجناس و هدایا به سربازان اموی، به زیارت قبر امام(ع) می‏رفتند.

۳) پس از سقوط امویان به سال ۱۳۲ هجری و تأسیس حکومت عباسی، اقبال مسلمانان به زیارت مرقد امام حسین(ع) رو به ازدیاد گذاشت. خلفای عباسی برای زائرین تسهیلاتی را فراهم کردند جز این تعدادی از خلفای آنها، زایران امام حسین(ع) را از زیارت منع کرده و برخی نیز قبر ایشان را ویران ساختند. کینه ورزترین خلفای عباسی نسبت به امام حسین(ع) متوکل بوده، پس از قتل متوکل پسرش مستنصر که بر عکس پدرش دوستار امام حسین(ع) بود به تخت نشست او به زیارت مرقد امام(ع) رفته و مبالغ قابل توجهی برای بنای مرقد مطهر تخصیص داد.

۴) پس از مدتی به حکومت رسیدن مسترشد عباسی وی اموال و هدایایی که حاکمان،وزرا و اشراف به هنگام زیارت مرقد شریف به آن مکان بخشیده بودند مصادره و آنها را به خزینه دولت افزود و صرف امور لشکر نمود.

۵) در سال ۲۷۳ هجری بنایی که مستنصر خلیفه عباسی در آن مکان ساخته بود ویران شد. سپس یکی از والیان خلیفه عباسی یعنی المعتضدباللّه در سال ۲۸۳ هجری آنرا تجدید بنا کرد پس از آن زائران بر قبر شریف ازدحام می‏کردند، به طوریکه آن مکان میان مسلمانان مشهور شد. خلیفه عباسی المعتضد باللّه نه تنها مانع زائرین نمی‏شد بلکه مبالغی جهت هزینه کردن برای زائرین قبر شریف اختصاص داد.

۶) در سال ۳۶۸ هجری عضدالدوله قبر شریف را زیارت کرد و دستور داد تعدادی اقامتگاه عمومی بسازند و تسهیلاتی را برای زائرین فراهم آورد. همچنین اموال بسیاری برای بنای مرقد مطهر و به کارگیری زیور آلات زیبای اسلامی در گنبد مبارک که مرقد مطهر را در بر گرفته، اختصاص داد.

۷) در سال ۳۶۹ هجری ضبة الأسدی به مرقد شریف یورش برده و تمامی هدایا و جواهرات را به سرقت برد و مرقد را به آتش کشید و فرار کرد. پس از اینکه فهمید گروهی نظامی از بغداد به قصد دستگیری او راهی شده‏اند به شهر «عین تمر» فرار کرد.

۸) در سال ۴۰۱ هجری، عمران بن شاهین بطائحی، رواقی را در مرقد امام(ع) بناکرد. این رواق از آن پس تا اوایل قرن ۱۳ هجری به نام رواق ابن شاهین معروف بود.

۹) در سال ۴۰۷ هجری، حرم شریف به جهت دو شمع بزرگی که به هنگام شب افتاده بودند، دچار آتش سوزی شد به طوریکه آتش تا بقعه و رواقها زبانه کشید و تمامی فرش‏ها و تحفه‏های موجود را سوزاند.

۱۰) در سال ۴۸۹ هجری جماعتی از عشیره خفاجه مرقد مقدس را غارت کردند. اینها که از دزدان قافله‏ها بودند هرآنچه در داخل مرقد شریف بود را ربوده و گوشه‏ای از آنرا ویران کردند و در آنجا به اعمال زشت و منکر پرداخته و زائرین را کشته، اموال آنها را به غارت بردند...

۱۱) در سال ۵۵۳ هجری خلیفه عباسی المستنصر باللّه، به زیارت مرقد مطهر رفته و دستور داد که مرقد را تعمیر نمایند و مبالغی را برای هزینه مرقد و خادمان حرم مطهر اختصاص داد.

۱۲) در سال ۶۵۳ هجری ناصر ایوبی از حلب به زیارت مرقد شریف رفت و مبالغ هنگفتی برای تعمیر مرقد مقدس و خادمان آن اختصاص داد.

۱۳) در سال ۷۶۷ هجری سلطان اویس ایلکانی، دستور داد که مرقد مطهر را که در اثر آتش سوزی بزرگی که در آنجا رخ داده بود دچار آسیب‏های فراوانی شده بود، تعمیر و ساخت و ساز کنند. پس از این زمان یعنی زیارت پادشاه ایوبی، مرقد مبارک مورد تعرض واقع نشد و بلکه آنجا مورد پاسداشت و احترام مسلمانان قرار گرفت و هزاران زائر به آنجا تردد کردند. این وضعیت تا آغاز قرن نهم هجری تداوم یافت.

۱۴) در آغاز قرن نهم، علی بن محمد بن فلاح مشعشعی، مرقد مقدس را مورد تهاجم قرار داد و تمامی اشیای گرانبها و فرش‏ها و... را به غارت برد و تعدادی از ابواب صحن مطهر حسینی را از جای کند و بسیاری از زائرینی که داخل حرم شریف بودند را به قتل رسانید.

۱۵) در سال ۹۱۴ هجری قمری شاه اسماعیل صفوی - مؤسس حکومت صفوی - مرقد مطهر را با فرش‏های فاخر و جارهای زیبا و دل‏انگیز تزیین کرد و حرم مبارک را از جمیع جهات آراست. پس از این دوره، عراق تحت نفوذ دولت عثمانی درآمد و شهر کربلا به آرامش رسید و کسی به مرقد مطهر، آسیبی نرساند جز اینکه برخی حوادث جزئی رخ داد اما مرقد مقدس به حرمت خود باقی ماند.

۱۶) در سال ۱۰۴۸ هجری قمری، شاه اسماعیل اول به زیارت کربلا رفته و دستور ساخت دو مرقد مطهر روضه حسینی و عباسی را صادر کرد و مبالغی را در این راستا هزینه کرد.

۱۷) در اواخر سال ۱۰۴۸ هجری قمری، سلطان عثمانی گنبد مبارک را تعمیر و تجدید بنا کرد و آنرا از بیرون گچ بری کرد. از این پس حرم مطهر مورد تعرض احدی قرار نگرفت.

۱۸) در سال ۱۲۱۶ هجری قمری، ابن سعود به شهر کربلا هجوم آورد و به مرقد مطهر داخل شد و خزاین ذی قیمت آنرا به غارت برد. مورخین آورده‏اند که ابن سعود و یاران او تعداد بیست شمشیر محلّی به طلای خالص و مزین با سنگهای قیمتی را از آنجا دزدیدند نیز ظروف طلا و نقره و فیروزه‏ها و الماس‏ها و قطعات نادر دیگری را به غارت بردند. همچنین درهای طلایی و بخشی از ضریح را از بین بردند سپس خزاین مرقد مقدس را باز کرد و تعداد زیادی از مواد آنرا به سرقت بردند. گفته می‏شود که در آن خزانه‏ها تعداد ۴۰۰ شال کشمیری، ۳۰۰ شمشیر نقره، و تعداد زیادی اسلحه و مهمات نادر موجود بوده است.

۱۹) در سال ۱۲۴۱ هجری قمری، واقعه مناخور رخ داد و سپاه عثمانی شهر کربلا را محاصره کردند.

پس از اینکه اهالی کربلا بر ضد حکومت، اعلان قیام کردند به داخل مرقد مطهر حسینی پناه بردند آنگاه توپخانه عثمانی‏ها حرمت مرقد مقدّس را نگاه نداشته و به سوی مرقد شلیک کردند که در نتیجه آن برخی از صحن شریف آسیب دید و درپی بمبارانهای پیاپی آنها در طول چندین ماه، قوای ترکیه داخل شهر کربلا شده و به متحصنین مرقد امام حسین(ع) هجوم آورده و تعدادی از آنها را کشته و به مرقد مطهر، آسیب‏های فراوانی رساندند. پس از آرامش اوضاع تعدادی از ساکنین شهر و علمای دینی به جمع آوری اموال پرداخته و ویرانیهای مرقد مطهر را که توسط نیروهای ترکی وارد آمده بود ترمیم کردند.

۲۰) در سال ۱۲۵۸ هجری قمری، اهالی شهر کربلا از پرداخت مالیات به حکومت عثمانی امتناع ورزیدند. حاکم عراق در این دوره نجیب پاشا بود. هنگامی که این حاکم از قانع کردن مردم برای پرداخت مالیات شکست خورد با لشکر بزرگی جهت نابود کردن شهر روانه آنجا شد. اهال شهر کربلا دفاع سرسخت و جان سوزی در مقابل آنها به عمل آوردند. امّا به دلیل کثرت سپاه و وجود سلاح‏های پیشرفته، نجیب پاشا وارد شهر شد. اهال شهر با مشاهده لشکر به مرقد امام حسین(ع) پناه بردند. به طوریکه هزاران نفر از زنان، کودکان و پیران به آنجا پناه آوردند. امّا با این وجود نجیب پاشا قداست مرقد شریف را محترم نشمارد، به لشکر خود دستور داد با اسبهای خود به مرقد وارد شوند و تمامی پناهندگان را به قتل برسانند. لشکر به دستور وی داخل صحن شریف شدند و بر پناهندگان آتش گشودند و صدها نفر را به قتل رساندند و به قبر شریف آسیب فراوان رسانیدند. نیز مناره‏ها از شدت بمباران، و بخش بزرگی از صحن مطهر ویران شد و سربازان، عتیقه‏ها و فرش‏های گرانبهای موجود در مرقد مبارک را به غارت برده و پس از حرمت شکنی‏های فراوان آنجا را ترک گفتند، اما طولی نکشید که پس از ترک لشکر، اهال شهر به تعمیر خرابی‏های ایجاد شده پرداختند.

۲۱) در سال ۱۲۵۹ هجری قمری، ملک اَوَد درهای داخلی صحن داخلی دو مرقد مطهر حسینی و عباسی را به آب طلا مزین کرد.

۲۲) در سال ۱۹۲۰ میلادی یعنی پس از جنگ بیستم، شهر کربلا پایتخت انقلاب شد به طوریکه سران انقلاب در آنجا تجمع کردند. همچنانکه امام شیخ محمد تقی حائری رهبر انقلاب که برای شهر کربلا اهمیت زیادی قائل بودند حضور داشت. شهر کربلا در این زمان در مقابل قوای بریتانی مقاومت کرد اما در نهایت نیروهای انگلیسی این قیام را سرکوب کردند و به شهر کربلا یورش بردند. و آنگاه شهر را به بمب بستند. لذا بسیاری از اهالی شهر به صحن حضرت حسین(ع) وحضرت عباس(ع) گریختند و به آنجا پناه بردند. اما نیروهای انگلیسی حرمت این دو مرقد را نگه نداشته و توپخانه‏ها به سمت آنجا نشانه رفت و زیانهای فراوان به آنجا وارد کردند و قسمتهای زیادی از دو مرقد شریف ویران شد. این ویرانیها تا مدت‏های زیاد باقی ماند تا اینکه برخی از علمای دینی با جمع آوری عایدات، به تعمیر مرقد مطهر پرداختند.

۲۳) در سال ۱۲۶۰ ه.ق. سید کاظم رشتی از علمای مبرز دینی در آن زمان به تجدید بنای قسمت شرقی صحن شریف حسینی پرداخت. دراین باره تعداد زیادی از تجار شهر کربلا به حمایت‏های مالی پرداختند.

۲۴) در سال ۱۲۸۱ ه.ق. مادر سلطان عثمانی عبدالحمید پاشاه در قسمت جنوبی صحن شریف حسینی، نسبت به ساخت آبخوری اقدام کرد و مبالغی را برای تعمیر پاره‏ای از مکانها، اختصاص داد.

۲۵) در سال ۱۲۹۶ ه.ق. دیوار غربی صحن با سنگ مرمر کاشانی پوشانده شد و بر زیبایی مرقد مطهر افزود.

۲۶) در سال ۱۲۹۷ ه.ق، پرده دار و خادم حرم حسینی از میان گنبد بالای ضریح، پنجره‏هائی را ایجاد کرد.

۲۷) در سال ۱۳۰۹ ه.ق، مأذنهای شرقی و غربی توسط یکی از تجار مسلمان با طلا پوشانده شد.

۲۸) در سال ۱۳۲۰ ه.ق، بخش پائینی مأذن شرقی توسط یکی از تجار هندی طلائی شد.

۲۹) در سال ۱۳۵۵ ه.ق ورودی‏های حرم شریف را توسعه دادند و پایه‏های گنبد مطهر را با سیمان بنا کردند و تمامی دیوارهای حرم شریف و رواق‏ها را به دلیل از بین رفتن قسمت‏هائی از آن با آجر و سیمان تجدید بنا کردند.

۳۰) در سال ۱۳۶۱ ه.ق زمین حرم شریف توسط یکی از تجار مسلمان با سنگ مرمر بلژیکی سنگ فرش شد.

۳۱) در سال ۱۳۶۵ ه.ق ترمیم قسمت سوخته صندوق خاتم که بالای سر آرامگاه مطهر قرار داشت، به اتمام رسید و نیز در همین سال در داخل محفظه‏هایی که با چوب ساگ ساخته شده و با چوب نارنج خاتم کاری شده بود، جام‏های شیشه‏ای قرار دادند.

۳۲) در سال ۱۹۴۸ م، سه در ورودی جدید به صحن شریف اضافه شد این به دلیل ازدحام زائرین مرقد مطهر و تسهیل در ورود و خروج به صحن مبارک بود.

گفتنی است که صحن مقدس دارای ۱۰ باب (در) است که هر یک دارای اسم ویژه‏ای است و شامل:

▪ باب قبله: که در سمت قبله صحن واقع است.

▪ باب زینبیه: که در سمت غربی صحن واقع است.

▪ باب سلطانیه: که آن نیز در سمت غربی واقع است.

وجه تسمیه آن به علت منسوب بودن در به سازنده آن که یکی از سلاطین عثمانی است می‏باشد.

▪ باب سدره: این در در زاویه صحن شریف از قسمت شمال غربی واقع است.

▪ باب شهداء: که در سمت شرقی صحن شریف قرار دارد.

▪ باب قاضی الحاجات: که در قسمت شرقی واقع است از درهای قدیمی صحن می‏باشد.

▪ باب رأس الشریف: که ما بین باب زینبیه و سلطانیه یعنی در ضلع غربی صحن شریف قرار داد.

▪ باب کرانه: که در زاویه شمال شرقی صحن مقدس واقع است.

▪ باب رجانه: در زاویه جنوبی صحن مقدس قرار دارد.

▪ باب صالحین: که در سمت شمال صحن شریف واقع است و در سال ۱۹۶۰ میلادی افتتاح شده است.

۳۳) در سال ۱۹۴۹ میلادی برخی از درهای حرم شریف و تمامی درهای حجره‏های صحن توسط بخش تعمیرات مرقد مطهر با چوب ساگ ترمیم شد.

۳۴) در سال ۱۹۵۰ میلادی جبهه شرقی به حرم اضافه شد و ایوان‏ها ساخته و با کاشی نفیس مزین شد.

۳۵) در سال ۱۹۵۳ میلادی، بخش بالائی ایوان جلوئی (قِبلی) حرم شریف طلاکاری شد.

۳۶) در سال ۱۹۶۳ میلادی دیوارهای خارجی مشرف به حرم شریف با سنگهای زیبای مرمر ایتالیائی تزیین شد(پوشانده شد).

۳۷) در سال ۱۹۷۴ میلادی بنای طارمی جلوئی مرقد شریف حسینی با مرمر ایتالیایی و اردنی به اتمام رسید.

منبع: کتاب (هذاالحسین) تألیف سعید رشید زمزم، بیروت

مترجم: حسین علینقیان‏