چرا مردان و زنان از لحاظ سلامت متفاوت هستند

میانگین طول عمر مردان همیشه کمتر از زنان بوده است در طول صد سال گذشته تفاوت عمده ای از لحاظ تشخیص و درمان های پزشکی به وجود آمده است و به ویژه در کشورهای پیشرفته افراد تاکید بیشتری بر رژیم غذایی سالم و ورزش منظم و ترک سیگار دارند

● تفاوت طول عمر زنان و مردان

میانگین طول عمر مردان همیشه کمتر از زنان بوده است. در طول صد سال گذشته تفاوت عمده‌ای از لحاظ تشخیص و درمان‌های پزشکی به وجود آمده است و به ویژه در کشورهای پیشرفته افراد تاکید بیشتری بر رژیم غذایی سالم و ورزش منظم و ترک سیگار دارند. در نتیجه این پیشرفت‌ها گرچه میانگین طول عمر مردان افزایش یافته است، اما هنوز هم مردان در سنین پایین‌تری نسبت به زنان می‌میرند. میانگین طول عمر هر دوی زنان و مردان افزایش یافته است، اما زنان همچنان جلوتر از مردان هستند. در نتیجه در میان سالمندان درصد بیشتری از زنان مشاهده می‌شود و با افزایش سن این تفاوت به نفع زنان افزایش می‌یابد.

● تفاوت سلامت مردان و زنان

احتمال مرگ و میر مردان به علت بسیاری از بیماری‌ها بیشتر از زنان است. ‌مردان با احتمال ۱/۲ برابربیشتر به علت بیماری کبدی، ۷/۲ برابر بیشتر به علت ایدز، ۱/۴ برابر با احتمال بیشتر به علت خودکشی، ۸/۳ برابر به علت قتل نسبت به زنان می‌میرند.

مردان در سنین پایین‌تری نسبت به زنان می‌میرند و در طول زندگی بیشتر دچار بیماری‌ می‌شوند. آنها در سنین پایین‌تری ممکن است دچار سقوط و عوارض ناشی از آن ‌شوند و نسبت به زنان بیشتر دچار بیماری مزمن می‌شوند. از طرف دیگر گرچه زنان بسیار بیشتر از مردان به دکتر می‌روند،اما در سنین بالای ۶۵ هزینه‌های بسیار بیشتری صرف مراقبت پزشکی از مردان بیمار می‌شود. اما چرا اینگونه است؟ پاسخ منفردی به این سوال وجود ندارد، بلکه مخلوطی پیچیده از عوامل زیستی، اجتماعی و رفتاری در این تفاوت دخیل هستند:

● عوامل رفتاری

از دوران نوجوانی به بعد، رفتار مردان علت اصلی زودتر یا سریع‌تر مردن مردان نسبت به زنان است.

رفتارهای مخاطره‌‌آمیز: اینکه مردان بیشتر دست به کارهای مخاطره‌آمیز می‌زنند، ناشی از کروموزوم Y و تستوسترون است، یا الگوبرداری از مدل‌ها و هنجارهای فرهنگی، دقیقا معلوم نیست. اما احتمال ترکیبی از هر دوی اینها در مخاطره‌جویی مردان نقش دارند. علت هر چه که باشد، مردان از دوران نوجوانی به بعد نسبت به زنان بیشتر خطر می‌کنند و اغلب تاوان آن را با آسیب‌ و جراحت و مرگ می‌پردازند.

▪ پرخاشگری و خشونت: پرخاشگری و خشونت اشکال افراطی رفتار مخاطره‌جویانه هستند و بسیاری از آنها علل ریشه‌یی مشابهی دارند. اما یک تفاوت میان خطر کردن و رفتار خشن و تهاجمی وجود دارد. مردی که دست به رفتار پرخطر می‌زند، تنها به خودش آسیب می‌زند، اما پرخاشگری و خشونت ممکن است دیگران را در معرض خطر قرار دهد. گرچه رفتار خشونت‌آمیز مستقیما سلامت و رفاه دیگران چه مرد و چه زن را تهدید می‌کند. مردان تقریبا چهار بار با احتمال بیشتری نسبت به زنان در اثر خودکشی یا دیگرکشی می‌‌‌‌میرند، اما زنان با احتمال بیشتری قربانیان خشونت خانگی هستند.

▪ سسیگار کشیدن: سیگارکشیدن یکی از خطرآفرین ترین رفتارها برای سلامت است و از آنجایی که دود سیگار محیطی برای دیگران هم خطرناک است، شکلی از خصومت پنهانی محسوب می‌شود.

در روزگاران قدیم، سیگار کشیدن رفتاری تقریبا منحصر به مردان بود اما بتدریج در کشورهای پیشرفته مانند امریکا زنان نیز در شمار گسترده شروع به سیگار کشیدن کردند و از لحاظ بیماری قلبی، سرطان ریه و آمفیزم (تخریب ریه) به پای مردان رسیدند. اما نهایتا هر دو جنس شروع به ترک سیگار کردند. البته هنوز در مجموع مردان بیشتر سیگار می‌کشند. روند افزایش سیگار کشیدن در میان زنان در کشورهای در حال توسعه هم قابل مشاهده است.

▪ الکل و مواد مخدر: سوء‌مصرف الکل و مواد مخدر نیز بطور سنتی در میان مردان شایع‌تر بوده است، اما زنان هم بطور فزاینده‌یی در معرض خطر آنها قرار می‌گیرند. البته در این مورد نیز هنوز این میزان در مردان بالاتر است.

▪ رژیم غذایی: گوشت بد است، غذاهای گیاهی خوبند. گرچه این گفته ساده کردن بیش از حد حقایق است، اما ممکن است توضیح‌دهنده باشد که چرا زنان بطور کلی سالم‌تر از مردان هستند: زنان در اغلب موارد بهتر از مردان غذا می‌خورند. برای مثال یک بررسی در ماساچوست نشان داد که زنان با احتمال ۵۰ درصد بیشتر از مردان به هدف خوردن دست کم پنج وعده میوه و سبزی در روز دست می‌یابند. ایده‌آل مردانه برای گوشت و برنج و سیب‌زمینی باید جای خود را به مصرف ماهی و سبزیجات، میوه‌ها، غلات سبوس‌دار و ماهی دهد.

▪ رزش: هنگامی که بقای انسان‌ها به کار جسمی بستگی داشت، هم مردان و هم زنان مقدار زیادی فعالیت جسمی می‌کردند. اما وقتی مردان به پشت میزهای کار منتقل شدند، زنان همچنان به رفتن به خواربار فروشی‌ها، بالارفتن از پله‌ها، تمیز کردن خانه و شستن لباس‌ها ادامه دادند و از بسیاری از مزیت‌های فعالیت جسمی همچنان برخوردار ماندند. اما جایگزینی وسایل جدید خانگی به جای عضلات در خانه‌ها،سبب شد زنان نیز از لحاظ زندگی بی‌حرکت به مردان بپیوندند. و به این ترتیب از لحاظ فعالیت جسمی عقب‌‌تر از مردان ماندند. گرچه در این مورد مردان ممکن است اندکی احساس راحتی کنند، ‌اما با ید توجه داشت بسیاری از مردان حتی نزدیک به حد مورد نیاز ورزش برای سلامتی هم نمی‌رسند.

▪ مراقبت پزشکی: زنان درباره سلامتی فکر می‌کنند و کارهای بیشتری برای حفظ آن انجام می‌دهند. زنان با احتمال بیشتری بطور منظم برای مراقبت پزشکی مراجعه می‌کنند. براساس یک نظرخواهی بزرگ مردانی که در سال قبل برای چکاپ به دکترشان مراجعه نکرده‌اند، سه برابر زنان است. بیش از نیمی از همه مردان مورد بررسی برای معاینه جسمی و اندازه‌گیری کلسترول در سال قبل به دکتر مراجعه نکرده بودند. ۲۵ درصد مردان گفته بودند در برابر نگرانی درباره سلامتی‌شان تا جایی که ممکن است به انتظار می‌مانند و به دکتر مراجعه نمی‌کنند. بطور کلی مردانی که دیدگاه‌های سنتی درباره مردانگی داشتند، با کمترین احتمال برای چکاپ‌های منظم و مراقبت‌های پزشکی منظم به دکتر مراجعه می‌کردند. مشکل است فهمید چرا مردان چنین بیماران بدی هستند؛ برنامه‌های کاری متراکم و مسوولیت‌ها و علایق رقابت‌جویانه ممکن است نقشی در این مورد داشته باشد، اما به نظر می‌رسد ذهنیت مردسالار در این مورد مقصر اصلی باشد این ذهنیت که به سندروم جان وین مشهور شده است، مشخصه مردانی است که از آزمایش‌ و درمان فرار می‌کنند، علایم بیماری‌شان را نادیده می‌گیرند و با توصیه‌های پزشکی که از آنها برای رفع مشکلات‌شان می‌شود، مخالفت می‌کنند. مردانی که با انجام ندادن آزمایش‌هایی ساده که می‌تواند آنها را از بیماری قلبی و سرطان ریه محافظت کند- همان بیماری‌هایی که جان وین را در ۷۲ سالگی به کام مرگ کشاند.

منبع: Men’s Health Watch