مشکلات شایع چشمی در دوران سالمندی

با افزایش سن تغییراتی در بدن به وجود می‌آید که دستگاه بینایی هم از آنها مستثنی نیست. بعضی از این تغییرات طبیعی‌اند و بعضی از آنها بیماری به شمار می‌آیند. باید بدانید که بسیاری …

با افزایش سن تغییراتی در بدن به وجود می‌آید که دستگاه بینایی هم از آنها مستثنی نیست. بعضی از این تغییرات طبیعی‌اند و بعضی از آنها بیماری به شمار می‌آیند. باید بدانید که بسیاری از تغییرات چشمی از پیش از دوران سالمندی شروع می‌شود بنابراین افراد میانسال و جوان هم باید برای پیشگیری از بسیاری از مشکلات چشمی در سالمندی از هم‌اکنون به فکر باشند...

یکی از این مشکلات، مساله خشکی چشم است. قطر لایه اشک ۱۰ میکرون است بنابراین با یک باد در هوای خشک از میان می‌رود. پس اولین راه مقابله با خشکی چشم، پلک زدن زیاد است. راه دوم این است که این افراد کنار پنجره ننشینند، جلوی باد نایستند، در خودرو که می‌نشینند شیشه ماشین را پایین نکشند تا صرف‌نظر از مواد ارگانیک و غیرارگانیک که وارد چشم می‌شود از برخورد باد به چشم‌شان جلوگیری شود. در صورتی که چاره‌ای نداشتند و نمی‌توانستند از عوامل بالا جلوگیری کنند چشم‌شان را ببندند تا از خشک شدن زیاد قرنیه جلوگیری شود. استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی به‌طور موقتی خوب است زیرا سطح چشم را خیس می‌کند ولی پس از نیم ساعت با پمپاژ اشکی که انجام می‌‌شود اشک از مجاری چشمی خارج می‌شود. ضمن اینکه قطره‌های اشک مصنوعی حاوی مواد نگهدارنده هستند که از رشد میکروب‌ها در چشم جلوگیری می‌کند ولی خود این مواد نگهدارنده برای چشم سمی است. بنابراین سالمندان باید به چشم‌پزشک مراجعه کنند تا قوام چشم‌شان را بسنجند. اگر با معاینه چشم‌پزشک مشخص شد که مشکلی ندارند توصیه‌هایی را که گفتم انجام ‌دهند اما اگر مشکل داشتند اقدامات درمانی به وسیله چشم‌پزشک انجام می‌شود.

یکی دیگر از مشکلات شایع سالمندان پیرچشمی است. پیرچشمی فقط شامل نمره عینک نیست بلکه همه اعضای چشم را درگیر می‌کند و باید بدانید که نمی‌توان از بروز بیماری‌ پیرچشمی پیشگیری کرد اما با انجام دادن اقدامات خاص می‌توان از چشم‌ها و بینایی محافظت کرد. اگر شدت اختلال در پیرچشمی زیاد باشد و فرد نتواند از فاصله نزدیک مطالعه کند و یا کارهای ریز را نتواند آنگونه که می‌خواهد انجام دهد باید به پزشک مراجعه کند.

پیرچشمی به طور معمول در افراد سالم از ۴۰ تا ۴۵ سالگی ایجاد می‌شود و فرد نیاز به عینک پیدا می‌کند. ولی افرادی که از عینک استفاده می‌کنند زودتر از اینها باید نمره عینک خود را تغییر بدهند. قسمت دیگری از پیرچشمی مربوط به شبکیه است که پیر می‌شود. همان‌طور که موهای سر می‌ریزد، سلول‌های شبکیه هم به مرور زمان ریزش پیدا می‌کند به خصوص سلول‌های محیط شبکیه که به طور معمول از ۴۰ سالگی شروع می‌شود و فرد وقتی مراجعه می‌کند می‌گوید: «من وقتی از روشنایی به تاریکی می‌روم هیچ جا را نمی‌بینم» یا «وقتی از روبه‌رو نور ماشین به چشمم می‌‌خورد اطرافم را نمی‌بینم» وقتی چشمش را معاینه می‌کنیم نمره چشمش ۱۰/۱۰ است. اما به دلیل اینکه به پیرچشمی مبتلا شده دچار این مشکلات شده است.

۲ نوع پیرچشمی داریم. پیرچشمی که مربوط به مرکز شبکیه است و پیرچشمی که مربوط به محیط شبکیه است و فرد اعتراض می‌کند که «هر عینکی می‌زنم حروف را نمی‌توانم بخوانم» و یا می‌گوید: «وقتی در روز طولانی‌مدت رانندگی می‌کنم، شب دیگر قادر به رانندگی نیستم و جاده را خوب نمی‌بینم.» علت این موضوع این است که ذخیره سلول‌های رنگدانه‌ای چشم در اثر نور روز از بین رفته و شب زمان زیادی لازم است تا به حالت عادی برگردد.

در سالمندان توصیه می‌کنم برای مراقبت از چشم‌شان به این نکات توجه کنند:

مراقب بهداشت عمومی و فشار خون خود باشند. زیرا هر دوی آنها به یک اندازه ضرر دارد. بالا رفتن فشار خون سبب پاره شدن مویرگ‌های شبکیه و پایین بودن آن موجب ایجاد لخته در مویرگ‌ها می‌شود.

قند خون خود را کنترل کنند.

با استفاده از عینک‌های آفتابی مناسب چشم خود را در مقابل نور زیاد محافظت کنند.

مراقب تغذیه و رژیم غذایی‌شان باشند. از مصرف نمک، قند و سایر مواد مضر بپرهیزند.

دکتر عبدالنبی حبیب‌زاده، چشم‌پزشک، فوق تخصص پیوند قرنیه و عضو هیات علمی دانشگاه تهران