به من نگویید تپل

۱۲ توصیه به والدین بچه های چاق

چاقی برای کودکان از لحاظ جسمی و روانی، آزاردهنده است؛ اما جدا از آن، برچسب‌های آزاردهنده‌ای مثل این که: «چقدر چاقی... چقدر می‌خوری... بس است دیگر... خپل و...» لطمات بیشتری به سلامت روان کودک وارد می‌کند...

امروزه محققان، چاقی کودکان را به‌‌عنوان یک مشکل جدی و در حال پیشرفت در جامعه می‌شناسند که از هر ۵ کودک و نوجوان، یکی را گرفتار می‌کند و البته آمارش رو به افزایش است. ترکیب بدنی غیرسالم پیامدها و اثرات منفی فوری و درازمدتی روی بچه‌ها دارد. بیماری‌ها و مشکلاتی که در بزرگسالان چاق دیده می‌شود، در بچه‌ها و نوجوانان نیز دیده می‌شود؛ مثلا آسم، دیابت، اختلالات خواب، بیماری‌های کبدی، کیسه صفرا، عوارض ارتوپدیک، کلسترول بالا، فشارخون بالا و... البته اینها که گفته شد همه عوارض جسمی بود. اثرات روانی منفی و عوارض شناختی این بیماری‌ها می‌تواند در طول عمر ادامه یابد. مشکلات عاطفی هیجانی، افسردگی، مشکلات رفتاری، مشکلات اجتماعی و طرد شدن از سوی دیگران، برچسب‌ها و انگ اجتماعی، کشمکش با اعتماد به نفس و تصویر بدنی مثبت از خود، احساس نا امنی و... از جمله مسایلی است که در کودکان چاق دیده می‌شود. کودکان چاق ممکن است توسط همتاها و دوستان و اقوام مورد تمسخر و اذیت و آزار قرار بگیرند یا از جمع دیگران طرد شوند. حتی گاه ممکن است خود خانواده نیز با حرف‌هایشان ناخودآگاه باعث آزار روانی کودک چاق شوند.

● اگر کودک شما چاق است، این ۱۲ مورد را رعایت کنید

۱) سرزنش کردن رفتارهای تغذیه‌ای و توهین کردن به کودک را متوقف کنید:‌ (بسه دیگه چه قدر می‌خوری... اصلا متوجه نیستی چه‌قدر زشت و بد ترکیب شدی... غذا خوردنت باعث خجالت ماست و...)

۲) واژه اضافه وزن و افزایش وزن کمتر از واژه چاقی با برچسب و بار منفی همراه است. کودک را متوجه وضعیت‌اش کنید ولی مدام با واژه‌هایی چون چاق و چاقی، ذهن او را بمباران نکنید.

۳) هرچه قدر که شما در طرز رفتار و برخورد با کودک خود مراعات کنید، ممکن است در مهد کودک، مدرسه و یا توسط سایر اقوام و آشنایان کودک مورد تمسخر، طرد شدن و اذیت و آزار قرار گیرد. زمانی که متعاقب چنین برخوردهایی کودک عصبی، ناراحت و مغموم است، به جای آنکه مساله را انکار کنید (کی گفته تو چاقی... اصلا هم این‌طور نیست... بی‌خود کرده این حرفو زده....من میرم حسابشو می‌رسم که به تو یه همچین مزخرفی گفته...) نشان دهید که احساس او را درک می‌کنید (خیلی ناراحت شدی وقتی اینو بهت گفت؟ و...)

۴) ما باید بدانیم پیام‌هایی که از پیرامون کودک به او می‌رسد، بر اعتماد به نفس او تاثیر دارد و هرچه کودک بزرگ‌تر شده و به دوران نوجوانی نزدیک می‌شود این اثر بیشتر خواهد شد، پس باید سعی کنیم سایر جنبه‌های رشدی کودک خود را تقویت کرده و مهارت‌های جدیدی را به او بیاموزیم تا کودک ما در کنار ضعف‌ها و ناتوانایی‌هایی که دارد، نقاط قوت و مثبتی نیز داشته باشد.

۵) متناسب با سن بچه‌ها از آنها انتظارات رفتاری داشته باشید. معمولا بچه‌هایی که اضافه وزن دارند، ممکن است از نظر ظاهری بزرگ‌تر از سن واقعی خود به نظر برسند و والدین و اطرافیان با توجه به جثه و شرایط فیزیکی از آنها انتظار دارند پخته‌تر و بزرگ‌تر رفتار کنند، در حالی که باید این نکته را در نظر بگیرند که شرایط عقلی و شناختی کودک متناسب با سن اوست، نه جثه و فیزیک او.

۶) درمان چاقی کاری سخت، طولانی و نیازمند کاری تیمی متشکل از متخصص کودکان، روا‌ن‌پزشک اطفال، روا‌ن‌شناس، مددکار اجتماعی، متخصص تغذیه و.... است؛ پس نباید انتظار داشته باشید بدون کمک تخصصی و فقط با تذکر دادن به کودک بتوانید مساله را حل کنید. مشارکت و پیگیری مداوم شما بدون خستگی و طرد کردن یا سرزنش کودک می‌تواند انگیزه کودک را در کنترل رفتارهای مربوط به خوردن بهتر کند.

۷) سعی کنید از همان ابتدای نوزادی نیازهای متفاوت کودک را درک کنید و با هر گریه و استرس کودک به دنبال آن نباشید که فقط با خوراندن شیر و غذا او را آرام کنید. بچه‌ها نیازهای متفاوتی دارند.

۸) سعی کنید نیازهای فیزیکی و هیجانی کودک را از هم جدا کنید تا کودک نیز به تدریج بفهمد این دو نیاز از هم جدا هستند و هر کدام پاسخ‌های خاص خود را می‌طلبند. باید کودک متوجه شود که خیلی به سادگی هر زمان گرسنه است، غذا می‌خورد و وقتی سیر است، غذا نمی‌خورد، نه اینکه هر موقع عصبی است غذا نخورد، هر موقع مضطرب یا هیجان زده است، پرخوری کند و... گاه دیده شده است والدین به‌طور ناآگاهانه حالات احساسی و عاطفی و رفتارهای مختلف کودکان را به خوردن ربط می‌دهند. مثل این که گشنه است که این‌قدر عصبانی و لجباز شده ، غذاشو بخوره خوب می‌شه. آخه ظهر غذا نخورده... یه چیزی بخور تا خوش‌اخلاق بشی و....

۹) با کمک کودک برای روز او برنامه‌ریزی مناسبی انجام دهید تا تمام وقت کودک صرف تماشای تلویزیون، بازی‌های ویدیویی و خوردن تنقلات غیرسالم و زیاد نشود.

۱۰) حتی‌الامکان مواد خوراکی پر کالری و غیرسالم را خریداری نکنید تا این مواد به وفور در منزل در اختیار کودک نباشد.

۱۱) کودکان از ما الگوبرداری می‌کنند. مسلما عادات و الگوی غذاخوردن و رفتارهای تغذیه‌ای ما روی آنها تاثیر می‌گذارد، پس باید تغییر را از خودمان آغاز کنیم.

۱۲) زمانی که کودک در برنامه‌های غذایی با شما همکاری می‌کند رفتارهایش را مورد توجه و تشویق قرار دهید و فراموش نکنید که گاهی فعالیت یا بازی مورد علاقه کودک و گذاشتن وقت برای او بهترین پاداش است.

دکتر فریبا عربگل

فوق تخصص روانپزشکی‌کودک