بهترین انیس من تـویی

رمضان, ولادت گاهِ قرآن

پیامبر مکرم اسلام، حضرت محمد مصطفی(ص) در خطبه معروف به شعبانیه، دومین درخواست از روزه‌داران را تلاوت قرآن بیان می‌فرمایند. در حقیقت اگر بخواهیم ماه مبارک رمضان را به چیزی شبیه کنیم، باید آن را به یک مکتب درسی سترگ تشبیه نماییم که معلمان و اساتید آن پیامبر و امامان معصوم هستند و کتاب تعلیم آن قرآن مجید که کلام هدایت آفرین خداوند متعال است و شاگردان آن بندگان خالق مهربان و بنده‌نواز است.

همانگونه که در محافل علمی و تعلیمی کتاب درسی برای تشریفات نیست، بلکه برای فهمیدن و آموختن و بهره بردن است، قرآن مجید هم برای فهمیدن و بهره‌برداری هرچه بیشتر است خصوصاً در این ماه که ضمن ولادت‌گاه قرآن، بهار قرآن نیز هست.

رسول مهربان اسلام، حضرت محمد مصطفی(ص) فرمودند: «ان هذا القرآن مأدبة الله، فتعلموا من مأدبته ما استطعتم»(۱) «قرآن غذای آماده الهی است، به مقدار توان خود از این سفره الهی بهره‌برداری نمایید».

حضرت آیت‌الله جوادی آملی در شرح این معنا می‌نویسند: «قرآن سفره‌ای نیست که هرکس غذای خود را همراه بیاورد و در آن بخورد؛ کسی حق ندارد که خواسته‌های خود را بر قرآن تحمیل کند؛ برداشت‌های خود را به حساب قرآن بگذارد. قرآن سفره نیست؛ غذایی است آماده؛ هرکس گرسنه معارف باشد از این غذا استفاده می‌کند».(۲)

آری لازمه بهره بردن از قرآن پاکی باطن است، یعنی نزاهت از طبیعت و دنیا؛ زیرا هرچه انسان را از خدا دور کند و باز دارد، دنیای اوست؛ خواه مال و خواه مقام و خواه حب نفس، لذا وقتی خدای سبحان علت وجوب عبادت‌ها را بیان می‌کند، می‌فرماید: راز این دستور آن است که شما طاهر و پاکیزه شوید. تا آدمی پاک نگردد به خدایی که طیب است نمی‌رسد؛ بنابراین کسانی از قرآن سهم دارند که طاهر و پاکیزه‌اند. در حقیقت قرآن کریم طهارت را راز عبادت می‌داند. امام راحل عظیم‌الشأن(ره) درخصوص ورود به ماه مبارک رمضان بیان می‌دارند: آن چیزی که انسان را به ضیافتگاه خدا راه می‌دهد این است که غیرخدا را کنار بگذارد و این برای هر کسی میسور نیست، برای افراد انگشت‌شماری که در رأس آنها رسول‌الله(ص) است میسور است... از همه مردم این معنا مطلوب است که بخواهند در ضیافت خدا وارد بشوند به اندازه وسع خودشان باید از دنیا اعراض کنند و قلبشان را از دنیا برگردانند.

ضیافت‌الله در عالم ماده؛ عبارت از این است که ما را پرهیز بدهد از تمام شهوات دنیوی، این مرتبه مادی ضیافت‌الله است که همه کسانی که دعوت شدند به این ضیافت بدانند که ضیافت خدا در این نشئه چشم‌پوشی از شهوات و ترک آن چیزی که قلب انسان یعنی روح طبیعی انسان به آن مایل است.(۳)

● قرآن از نگاه قرآن

همانطور که برخی از آیات قرآن، برخی دیگر را تفسیر می‌کنند؛ برخی از آیات قرآن هم خود قرآن شریف را معنا می‌کند. بنابراین برای شناخت قرآن لازم است قرآن را از زبان خودش بشناسیم. قرآن در ضمن آیاتی در ۶۱ سوره خود را معرفی می‌نماید که در اینجا به اجمال به بعضی از آنها اشاره می‌نماییم:

۱) قرآن هدایت برای بشر و آیات روشن است (بقره-۱۸۵)

۲) قرآن موعظه‌ای برای متقین است (آل‌عمران- ۱۳۸)

۳) قرآن بیانگر تمامی مسائل است (نحل- ۸۱)

۴) قرآن رحمت برای مؤمنین است (یونس- ۵۸)

۵) قرآن شفای بیماریهای روحانی است (اسراء-۸۴)

۶) قرآن نور الهی برای هادیان به حق است (مائده-۱۵)

۷) قرآن کتاب مبارک است (انعام-۹۲)

۸) قرآن خارج کننده از ظلمات و هدایت‌کننده به سوی نور است (مائده- ۱۵)

● قرآن از نگاه روایات

همانطور که بیان شد پیامبر و امامان معلمان قرآن هستند و لذا برای شناخت قرآن مراجعه به پیامبر و عترتش ضروری و واجب است.

حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: برتری قرآن بر سایر سخن‌ها همانند برتری و فضل خداوند بر مخلوقاتش است.(۴)

حضرت علی‌(ع) می‌فرمایند: قرآن ریسمانی است ثابت و محکم و نوری است روشنگر.(۵)

● نکاتی درباره تلاوت قرآن

۱) ثواب تلاوت قرآن در ماه رمضان:

امام رضا(ع) می‌فرمایند: هر که در ماه رمضان یک آیه از کتاب خدا بخواند چنان است که یک ختم قرآن در غیرماه رمضان نموده است.(۶)

۲) اثر تلاوت قرآن:

کسی که قرآن بخواند در حالی که جوان با ایمان است، قرآن با گوشت و خونش مخلوط خواهد شد و خداوند او را با سفرای بزرگوار و نیک قرار می‌دهد و قرآن در قیامت پشتیبان او است(۷)

حضرت رسول اکرم (ص) فرمودند: خانه‌ای که در آن قرآن تلاوت می‌شود برای آسمانیان به مانند ستاره‌ای می‌درخشد و فرشتگان برای اهل آن طلب رحمت و مغفرت می‌کنند و نیز فرمودند: خانه‌ای که در آن قرآن تلاوت نمی‌شود به مانند قبرستان است همانگونه که یهود و نصاری در کنیسه خود عبادت می‌کنند ولی در خانه عبادت را تعطیل می‌کنند. (۸)

۳) ترقی در سایه قرآن:

امام صادق (ع) می‌فرمایند: حقیقتاً درجات بهشت به عدد آیات قرآن است، به تلاوت کننده آن گفته می‌شود: بخوان و بالا برو. (۹)

● آداب تلاوت قرآن:

۱) تدبر در آیات قرآن:

حضرت علی (ع) می‌فرمایند: آگاه باشید در خواندنی که در آن تدبر نیست، خیری نیست.

۲) آهسته خواندن:

از پیامبر گرامی اسلام (ص) درباره معنای آیه «رتل القرآن ترتیلا» سؤال کردند حضرت فرمود: در تلاوت آن سرعت نداشته باش، در عجایب آن تأمل کنید» و دل‌ها را به وسیله آن حرکت دهید و همت شما این گونه نباشد که به پایان آن برسید. (۱۰)

۳) از روی مصحف تلاوت کردن:

امام صادق (ع) فرمودند: هر که از روی قرآن تلاوت کند از دیدگانش بهره برده و بر والدینش تخفیف داده می‌شود و چیزی بر شیطان از این عمل سخت‌تر نیست که از روی قرآن بخوانند.‌(۱۱)

۴) قرآن و رفع عذاب الهی:

حضرت علی (ع) می‌فرمایند: زمانی که اهل زمین مرتکب معاصی شوند و در بدی‌ها فرو روند، خداوند همت می‌ورزد که آنها را عذاب کند. باک هم ندارد اما وقتی نظر می‌کند به پیرمردان که به سوی نماز قدم برمی‌دارند و جوانان که قرآن می‌آموزند برآنان رحم کرده عذاب را به تأخیر می‌اندازد. (۱۲)

امید آن که با رعایت آداب قرآن به آثار آن رسیده و نورانیت دل را چندبرابر سازیم.

پی‌نوشت‌ها:

۱- میزان الحکمة، ج ۸، ص ۷۴

۲- اسرار عبادات، ج ۱۷

۳- صحیفه نور، ج ۱۵، ص ۶۹

۴- بحار، ج۹۲، ص۱۹

۵- نهج‌البلاغه، حکمت۱۵۵

۶- بحار، ج۹۶، ص۳۴۱

۷- بحار، ج۹۲، ص۱۸۷

۸- بحار، ج۹۱، ص۲۰۰

۹- اصول کافی، ج۲

۱۰- بحار، ج۹۲، ص۲۱۵

۱۱- بحار، ج۹۲، ص۳۰۴

۱۲- بحار، ج۹۲، ص۱۸۵