شادمانی و خشم خداوند در ‌تالیفات ‌شیخ‌ صدوق

حتما تاکنون به این فکر کرده‌اید که چگونه خداوند با عملی که از انسان سر می‌زند، به خشم می‌آید و غضب می‌کند یا بعکس، خشنود می‌شود.
پاسخ این سوال را از یکی از محدثان شیعه در قرن ۴ …

حتما تاکنون به این فکر کرده‌اید که چگونه خداوند با عملی که از انسان سر می‌زند، به خشم می‌آید و غضب می‌کند یا بعکس، خشنود می‌شود.

پاسخ این سوال را از یکی از محدثان شیعه در قرن ۴ هجری می‌خوانیم. کسی که زندگی چند ساله خود را در طریق تعلیم و تعلم، نگارش و تالیف کتاب، دفاع از مذهب و پیشوایی علمی و نیز مرجعیت عامه سپری کرد.

شیخ صدوق در باب ۱۴ کتاب معانی‌الاخبار. معنی شادمانی و خشم خداوند را آورده است: شخصی از امامباقر(ع)‌ سوال می‌کند: منظور از غضب در آیه ۸۱ سوره طه که خداوند می‌فرماید: «خشم من بر هر کس فرود آید، به یقین خوار و تباه خواهد شد.» چیست؟ امام می‌فرمایند: مراد سزای گناه و کار بد کسی را دادن است، زیرا بدون شک هرکس بگوید خدا به واسطه خشم گرفتن دگرگون گشته یعنی از حالتی به حالت دیگر درمی‌آید، او را به صفت و خوی آفریده‌شدگان تعریف کرده است که متغیر می‌‌شوند، در صورتی که خداوند را نه چیزی برآشفته می‌سازد و نه چیزی خوشحال می‌کند.

یا برای توضیح بیشتر، روایت دیگری را این چنین عنوان می‌کند: مردی از امام صادق (ع)‌ پرسید: آیا خداوند هم دارای خشنودی و خشم است؟ امام فرمودند: آری، ولی نه این گونه که آفریدگان خشمگین یا خوشحال می‌گردند چون شادمانی و برآشفتگی حالتی است درونی که بر اعمال و رفتار شخص اثر می‌گذارد. بشر آفریده‌ای توخالی و تشکیل شده از عناصری است که یکدیگر را نفی می‌کنند یا از ذات و صفت ترکیب شده، پیشامدها و حوادث روی او اثر می‌گذارند، وقتی خشنودی و خشم که از کیفیات نفسانی هستند به او راه پیدا می‌کنند او را از حالتی به حالت دیگر می‌برند، ولی در پروردگار هیچ چیز اثر نمی‌گذارد چون یکتا و یگانه واقعی است و از اراده ثواب و خشمش همان اراده مجازات است بدون این که حالتی به او دست دهد که او را به هیجان آورد تا از حالی به حال دیگر برگردد...

ابوجعفر در این باب با آوردن احادیثی از امامان (علیهم السلام)‌ که در اینجا قادر به ذکر همه آنها نیستم شادمانی و خشم خداوند را معنا می‌‌کند.

در تمامی فرمایشات، اشاره به مرکب نبودن ذات حق از صفحات و حالات مشاهده می‌شود و عدم تشبیه هر کدام از صفات به صفت مشابه در بندگان کاملا مشهود است.

سمیه چراغی