یک تعقیب و گریز ۵۰ ساله

نگاهی به کارتون «تام و جری» از آغاز تا امروز

یک گربه بزرگ خاکستری و شیطان که برق حیله‌گری در چشمان زرد رنگش می‌درخشد و یک موش کوچک قهوه‌ای با صورت فرشته‌مانند و کمی پُررو در آشپزخانه همدیگر را دنبال می‌کنند و جایخی، میز اتو، جاظرفی، یک ظرفشویی پر از ظرف را از بین می‌برند و زمین را پر از پوست تخم‌مرغ می‌کنند، زرده‌های تخم‌مرغ از همه جا می‌چکد و سفیده‌ها نیز جاری می‌شود.

جدال ادامه دارد، اما همه کسانی که روبه‌روی تلویزیون نشسته‌اند، شکی ندارند که پیروز میدان، همان موش کوچک خواهد بود.

بله این موش و گربه تام و جری هستند. این زوج هنری همیشه در حال جنگ ـ طی ۵۰ سال ـ همدیگر را از استودیویی در هالیوود تا مجارستان دنبال کرده و دوباره به هالیوود برگشته‌اند و هنوز با قدرت در عرصه سینما و تلویزیون و فیلم‌های ویدئویی می‌تازند.

این دو ستاره توجه بسیاری از بینندگان رادر ادوارمختلف جذب کرده و آن‌قدر جایزه اسکار دریافت کردند که باعث غبطه هر ستاره سینمایی شدند.

تام و جری شخصیت‌های بسیار مشخص و تعریف شده‌ای دارند؛ تام یک فرصت‌طلب موذی است که همیشه از افراد صاحب قدرت مثل مستخدم، سگ و حتی موش حساب می‌برد و از این که پیش آنها چاپلوسی کند، نگران می‌شود. تام ابتدا جاسپر نام داشت و جری نیز قرار بود با نام جینکس معرفی شود؛ اما طی یک رأی‌گیری از انیماتورها، نام‌های انتخابی را در کلاهی انداختند و تام و جری نام پیشنهادی انیماتوری به نام جان کار انتخاب شد.

برای درک تفاوت‌های کارتون‌های مختلف تام وجری، مراحل ساخت آنها را در چند دوره بررسی می‌کنیم.

سال‌های فرد کوئیمبی

فرد کوئیمبی، سازنده تام و جری و مدیر بخش کارتون‌سازی متروگلدوین مایر بود. او از سال ۱۹۳۷ مدیر گروهی از کارتونیست‌ها بود. متأسفانه وی فاقد حس طنز و شوخ‌طبعی بود و در واقع نقش مدیری را ایفا می‌کرد که با روحیه انیماتورها در تضاد بود؛ اما هانا و باربارا بدون این که تحت مدیریت سرسختانه او باشند، آزادانه خلاقیت خود را در ساخت تام و جری به کار می‌بردند.

اولین کارتون کوتاه تام و جری به نام «غذای نیمه‌شب» نوزدهم جولای ۱۹۴۱ یک سال و پنج ماه بعد از «گربه چکمه‌پوش» پخش شد. کوئیمبی بعد از ۱۸ سال سرپرستی دپارتمان کارتونی بازنشسته شد و در این موقع بود که توفان‌ها وزیدن گرفت. دنیا در حال تغییر بود. تلویزیون، این جعبه بزرگ و جذاب با دکمه‌ها و تعداد زیادی از تماشاچیان سینما را به خود جذب کرده بود و به آنها این امکان را می‌داد تا در بعدازظهرهای تاریک بدون ترک منزل سرگرم شوند.

در این هنگام تکنولوژی جدید سینما اسکوپ به کار گرفته شد. پرده سینماها عریض‌تر شد و به تماشاچیان دید بسیار گسترده‌تری از دنیا ارائه داد.

اولین کارتون تام و جری که به این سبک ساخته شد، «Pet Peeve» (۱۹۵۴) بود. تام و جری در دو فیلم زنده نیز بازی کردند؛ «Anchors Away» به همراه جین کلی و «Dangerous When Wet» با استر ویلیامز.

سال‌های جن دیتچ

در سال ۱۹۵۷، متروگلدوین مایر بدون هیچ اطلاع قبلی، بخش کارتون خود را تعطیل کرد. پروژه تام و جری متوقف شد و هانا و باربارا و گروهشان بیکار شدند. در آن موقع تولید کارتون در استودیو‌های دیگر هم کاهش یافت و هیچ جایی کسی را استخدام نمی‌کرد.

در تام و جری‌های اولیه تام رفتار گربه‌وارتری نسبت به کارتون‌های قبلی داشت. او موهای بیشتری نیز داشت و تعداد زیادی سل برای طراحی لازم داشت و در نتیجه هزینه بیشتری می‌برد. برای کاهش هزینه‌های تولید، بتدریج موهای تام کمتر شد و در آخرین کار تولید شده متروگلدوین‌مایر در سال ۱۹۵۸ تام به جای موی خاکستری با پوست آبی رنگ طراحی شد. البته جری کمی خوش‌شانس‌تر از تام بود، چون تنها تغییراتی که در ظاهر او انجام گرفت، بزرگ‌ترشدن چشم‌ها و کوچک‌ترشدن گوش‌هایش بود. کاهش بودجه باعث کاهش زمان کارتون‌ها نیز شد و آن را از ۹ دقیقه به شش دقیقه کاهش داد.

در دهه ۱۹۶۰ شیوه جدیدی آغاز شد. متروگلدوین مایر تصمیم گرفت این زوج طلایی را دوباره احیا کند و با جن دیتچ قراردادی برای تولید ۱۳ کارتون کوتاه امضا کرد. او استودیوی خود را به پراگ منتقل کرده بود و انیماتور‌های چک او تنها شش کارتون تام و جری را ساختند تا با استفاده از آنها با این شخصیت‌های جدید آشنا شوند. برخلاف هانا و باربارا، تیم اروپای شرقی هرگز شانس ادامه این جادوی قدیمی را پیدا نکرد.

آنها تلاش زیادی برای حفظ ظاهر اولیه این شخصیت‌ها کردند؛ اما نگاه‌های قشنگ جری ـ که بخش عمده‌ای از جذابیت‌اش را تشکیل می‌داد ـ از بین رفت! و تام، شخصیت موذی و غیرقابل کنترل خود را ـ که به وی شخصیت می‌داد ـ از دست داد.

با این که این کارتون‌ها در چکسلواکی ساخته شده بود، در عناوین کارتون ادعا می‌شد ساخت هالیوود است! مسئولان متروگلدوین مایر از واکنش مردم می‌ترسیدند از این که بدانند این کارهای کوتاه ساخت یک کشور کمونیستی است. کیفیت این کارهای کوتاه خیلی پایین‌تر از کارهای هانا و باربارا بود. صداگذاری بد، طراحی ضعیف شخصیت‌ها و انیمیشن با استاندارد پایین از معایب کار بود. با وجود تمام این نقاط ضعف، این دو شخصیت همچنان دوست‌داشتنی ماندند.

دوران چاک جونز

وقتی برادران وارنر در سال ۱۹۶۳ بخش کارتون خود را تعطیل کردند، متروگلدوین‌مایر به چاک جونز پیشنهاد طراحی مجدد تام و جری را داد.

جونز یک انیماتور بسیار بااستعداد و کهنه‌کار بود که در وارنر روی شخصیت‌هایی چون باگزبانی، دافی داک و کایوت کار کرده بود.

او کارش را با طراحی مجدد این زوج مشهور آغاز کرد. تام ابروهای مشابه به بوریس کارلوف و شباهت به باگز پیدا کرد. جری با گوش‌های کوتاه و دم جدید، چشم‌ها و گوش‌های بزرگ‌تر و جذاب‌تر صورت شیرین‌تری پیدا کرد.

لوگوی تام و جری نیز تغییراتی پیدا کرد. شکل قدیم جای خود را به کار جدیدتری متناسب با دهه ۱۹۶۰ داد و موسیقی جدیدی نیز روی آن گذاشته شد. لئو، شیر مترو گلدوین مایر ـ که در آغاز همه کارتون‌های این استودیو دیده می‌شد ـ جایش را به تصویر تام با یک غرش نصفه نیمه و به دنبال آن مئوی تام داد. اینها فقط تفاوت‌های بین تام و جری قدیمی و کار‌های جونز بود. کارها از نظر گرافیکی به روز بود و رنگ‌آمیزی‌ها همه درخشان. در سری آخر ژست و قیافه و شخصیت‌ها نیز تغییر کرد و بیشتر شبیه پلات‌های باگزبانی شد با وجود همه اینها، سبکی که در کارهای دیگر جونز خوب جواب می‌داد در مورد تام و جری موفق نبود.

بعد از ساخت ۳۴ کارتون از این سری، مترو گلدوین‌مایر در سال ۱۹۶۷ تولید را متوقف و تام و جری دوباره به آرشیو خاک آلود استودیو تبعید شدند! البته در دهه ۱۹۶۰ این موش و گربه، ستاره سریال‌های تلویزیونی بچه‌ها ـ که کیفیت متفاوتی داشتند ـ شدند.

بازگشت سلاطین

هشت سال بعد از ۱۹۷۵، هانا و باربارا، مردان اصلی تام و جری، دوباره این دوستان قدیمی را برای برنامه روزهای شنبه صبح تلویزیون ساختند. مسئولان شبکه که هنوز هم از ته دل به کارتون‌های قدیمی می‌خندیدند براین باور بودند که آنها خیلی خشن هستند و می‌ترسیدند از طرف والدین بچه‌ها طرد شوند. بنابراین هانا و باربارا موافقت کردند این شخصیت‌ها را دوباره بازسازی کنند. تام و جری آنها همیشه در پشت صحنه با هم دوست بودند و در تمام مدت کارتون به رقابت‌های دوستانه، حل معماها و کمک به دیگران می‌گذرد در ۱۹۸۹، هانا و باربارا تولید سری جدید تلویزیونی به نام «کودکی‌های تام و جری» را ـ که در آن موش و گربه به صورت بچه‌ها ترسیم شده‌اند ـ آغاز کردند.

تام و جری با دو کار سینمایی به نام «فیلم تام و جری» و «تام و جری و حلقه جادویی» دوباره به پرده سینما بازگشتند. جو باربارا مشاور ساخت فیلم سینمایی تام و جری بود که از سوی کمپانی ترنر اینترتینمنت ساخته شده بود. کارهای کوتاه تام و جری همیشه بخش بزرگی از تاریخ انیمیشن خواهد بود و هنوز هم بعد از سال‌ها بچه‌ها و بزرگسالان با لذت به تماشای آن می‌نشینند.

پریسا کاشانیان