سفر یادگرفتنی است

با آرش​نور​آقایی درباره راهنمایی تور در ایران

راهنمایی یک تور گردشگری کار پرزحمتی است. مسئولیت امنیت و سلامت مسافران، ایجاد تجربه‌های نو و خوشنود ساختن گردشگران در کنار شناساندن صحیح جاذبه‌های گردشگری مقصد، حرفه راهنمایی تور را به نوعی وارد حوزه مشاغل سخت کرده است. حرفه‌ای که طی سال‌های پیشین جزو مشاغل تخصصی محسوب نمی‌شد و گاه حتی کارمندان آژانس‌های مسافرتی به همراه یک گروه از گردشگران تنها به عنوان همراه، عازم می‌شدند.

راهنمایان تور با وجود مشکلات فراوانی که همواره با آنها مواجه بوده‌اند، توانسته‌اند با همبستگی و اتحاد با یکدیگر در راه بهبود شرایط​ گام‌های موثری بردارند. برای مثال می‌توان به تشکیل ۱۳ انجمن صنفی راهنمایان گردشگری در سطح کشور اشاره کرد. برگزاری جشن راهنمایان گردشگری کشور که امسال ششمین دوره خود را تجربه می‌کند، از دیگر دستاوردهای تلاش‌ راهنمایان تور در جهت بهبود شرایط شغلی خویش و همچنین بالا بردن کیفیت کارشان است.

ایـــن رویداد که امسال با شرکت بیش از ۶۰۰ راهنمای تور از سی​ام ‌ بهمن تا دوم اسفند امـــسال در ارومیه برگزار می‌شود؛ بزرگ​ترین گردهمایی راهنمایان گردشگری دنیاست که امسال پس از پنج دوره به صورت بین‌المللی برگزار می‌شود. به بهانه برگزاری این جشن گفت‌وگویی با آرش نورآقایی، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان تهران داشتیم که خواندنش خالی از لطف نیست.

خود شما به عنوان فردی که سال‌ها تجربه در حرفه راهنمایی تور دارید، مهم‌ترین خصیصه یک راهنمای تور را چه می‌دانید و فکر می‌کنید افراد علاقه‌مند با توجه به چه ویژگی‌هایی می‌توانند به این حرفه وارد شوند؟

نخستین و مهم‌ترین خصیصه یک راهنمای تور، مسئولیت‌پذیری است. پرطاقت بودن و صبر زیاد در مرتبه دوم از اهمیت زیادی برخوردار است؛ چرا که یک راهنما در عین داشتن وظایف بسیار در طول یک سفر، مرتبا از جانب تک تک گردشگران مورد پرسش قرار می‌گیرد و تمامی مشکلات، کمبودها و اتفاقات پیش‌بینی نشده به او ارجاع داده می‌شود. مطالعه کردن زیاد از دیگر کارهای مهمی است که یک راهنما باید به آن بپردازد. یک راهنمای خوب باید روزانه حداقل دو ساعت پیرامون اطلاعات عمومی، مسائل تاریخی، هنرها، مکان‌های گوناگون، غذاها، حساسیت‌های فرهنگی، هنجارهای جوامع مختلف و خیلی موارد متنوع دیگر مطالعه جامع داشته باشد تا بتواند در کارش موفق عمل کند. داشتن شم مدیریت و آمادگی جهت اتفاقات پیش بینی نشده و به نوعی اطلاع از دانش مدیریت بحران از فاکتورهای مهم یک راهنمای تور است. داشتن خلاقیت جهت ایجاد تجربه‌های جدید و راضی وخرسند نگه داشتن مسافران نیز از عوامل مهم دیگر است.

هدف شما از ایجاد رویدادی با نام جشن راهنمایان گردشگری کشور چه بوده است؟

نخستین هدف از این جشن یافتن افرادی بود که در سراسر ایران به عنوان راهنمای تور مشغول به کار هستند. ایجاد تعامل بین راهنمایان تور سراسر کشور جهت شناسایی یکدیگر و برقراری یک ارتباط دو طرفه از دیگر اهداف این جشن است. کسب هویت شغلی و اهمیت دادن به این حرفه نیز از اهداف اولیه برگزاری این جشن بود.

برقراری یک چنین تعاملی چه کمکی به بهبود کیفیت کار راهنمایان می‌کند؟

افرادی که به عنوان راهنمای تور آموزش می‌بینند معمولا به دلایل مشکلاتی که وجود دارد، همچون مشکلات بودجه‌ای یا هر نقیصه دیگری؛ امکان آموزش عملی بسیار کمی دارند، چیزی در حد یک روز و گاهی حتی یک نیم روز. این راهنمایان تازه‌کار به جهت نداشتن آموزش مناسب و همچنین نداشتن تجربه کافی، به سختی کار پیدا می‌کنند و معمولا به عنوان راهنماهای نابلد کار خواهند کرد که این خود بر پیکر گردشگری ضربه خواهد زد. در رویدادی چون جشن راهنمایان گردشگری، با تعامل بین راهنمایان شاغل در نقاط مختلف کشور، حداقل این امکان فراهم می‌شود که بتوانند از اطلاعات و تجارب سایر راهنمایان بهره برند.

با برگزاری این رویداد تا چه حد به این هدف دست پیدا کردید؟

طی پنج دوره گذشته نه تنها این تعامل‌ها و ارتباطات به راهنمایان کمک فراوان کرده، بلکه سبب ایجاد مودت، دوستی و اتحاد بین آنان گشته است؛ تا حدی که راهنمایان در طول سفرهای خویش برحسب نیازشان از راهنمایان محلی و تخصصی استان یا شهرستان مقصد استفاده می‌کنند و حتی به یکدیگر در مواردی چون محل اقامت و وسایل حمل و نقل کمک می‌رسانند.

در مرامنامه‌های هر سال شما تاکید ویژه‌ای به توانمند ساختن راهنمایان بومی داشتید و حتی توجه به بلدهای محلی نیز مورد توجه شما بود . اهمیت این راهنمایان بومی در چیست؟

گردشگری زمانی معنا پیدا می‌کند که به توسعه پایدار دست یابد که این خود مستلزم همکاری بین تمام راهنمایان تور و استفاده از راهنمایان محلی و سودرسانی به جامعه بومی است. در سال‌های پیش چند استان محدود به تمام نقاط کشور راهنمای تور می‌فرستاد که این امر مشکلات فراوانی را ایجاد می‌کرد. این راهنماهای معمولا ناآشنا با منطقه مقصد، راه‌ها را نمی‌دانند؛ از تنوع جاده‌ها بی خبرند؛ به نشانی بسیاری از مکان‌های تفریحی و گردشگری اشراف ندارند. در نتیجه نمی‌توانند در سفر کارایی مناسب داشته باشند و گردشگران را راضی کنند. از نـــــگاهی دیگر قطعا هر راهــنمای محلی بهتر از هر راهنمای دیگری می‌تواند شهر و محل زندگی خود را معرفی کند؛ چرا که شناخت و اشراف بهتری به محل زیست خود دارد. یکی از اهداف بلندمدت ما تخصصی کردن راهنماها برای هر استان یا شهرستان است.

در ۵ دوره قبلی هر سال این جشن در نقاط مختلف کشور برگزار شده، هدف شما از این کار چه بوده؟

در حال حاضر بیشتر سمینارها و جشنواره‌ها در تهران است. باید از تهران تمرکززدایی کرد و رویدادهایی اینچنینی را در سایر نقاط کشور نیز برگزار کرد. این جشن تنها در سال نخست در تهران برگزار شد و تنها یک نیم روز بود، اما در سال‌های بعد براساس پیام‌های این جشن ما به سفر پرداختیم و زمان برگزاری را به سه روز افزایش دادیم. برگزاری این جشن در قالب یک​سفر سه​روزه این پیام را القا می‌کند که راهنمایان تور باید در ابتدا خود به سفر بپردازند و تجربه کسب کنند تا بتوانند گردشگران را به درستی راهنمایی نمایند. در این جریان راهنمایان خود وارد بطن گردشگری شــــده و به نوعی خود را به جای گردشگر گذاشته و بهتر می‌توانند به نقاط قوت و ضعف و مشکلات موجود علم پیدا کنند. برگزاری این جشن در قالب سفر همچنین سبب ارتباط بیشتر با سایر بخش‌های خصوصی و دولتی مرتبط با پروسه سفر می‌شود. برای مثال راهنمایان امکان بررسی رفتار خویش در هتل‌ها، رستوران‌ها و سایر بخش‌ها را خواهند داشت.

به پیام‌های جشن اشاره کردید؛ این پیام‌ها چیست؟

به طور کلی این جشن با ویژگی‌ها و برنامه‌هایی که دارد، پیام‌های اثربخشی را القا می‌کند. در ابتدا ما با برگزاری جشن در نقاط مختلف کشور اعلام می‌کنیم که ما راهنمایان تور تنها متعلق به تهران نیستیم. دومین پیام ما این است که یک راهنما پیش از شروع به فعالیت شغلی اش و حتی پیش از گرفتن کارت راهنمایی باید به اندازه کافی سفر رفته باشد. با برگزاری یکسری کارگاه‌های آموزشی این پیام را می‌رسانیم که راهنمایان تور نیــازمند آموزش بیشتـــــر و با کیفیت بهتر هـــستند و مــــــفاد تئوری دروس راهنمایان گردشگری نیـــــازمند بازنگری و به روز رسانی است. همچنین طی جشن با انجام یکسری حرکات نمایشی سعی داریم به نوعی فرهنگ صحیح راهنمایی تور را نشان دهیم. برای مثال راهنمایان در کل زمان جشن کارت‌های خود را به گردن می‌آویزند تا هم نشان دهند برگزارکنندگان تور باید از راهنمایان حرفه‌ای و کارت دار بهره گیرند و هم گردشگران طی سفر خود از هویت و میزان مهارت راهنمایشان با اطلاع باشند. پیاده‌روی در مسیرهایی در ارومیه جهت نشان دادن اهمیت گشت‌های پیاده برای حفظ محیط زیست و همچنین توجه بهتر به جاذبه‌های اطراف، از دیگر پیام‌های غیرمستقیم این جشن است.

چرا در چنین زمان سردی، ارومیه را به عنوان محل برگزاری جشن انتخاب کردید؟

درخصوص این‌که چرا امسال ارومیه را در چنین زمانی انتخاب کردیم، باید به یکی از اهداف این جشن اشاره کنم که تاکید بر همزمانی و هم مکانی کردن سفر دارد؛ به نوعی قصد تغییر در کلیشه‌های موجود در سفر را داریم و این‌که می‌توان با تغییر عادات هـمیشگی به تجربه‌هایی نو دست یافت. باید هرچه بیشتر راجع به فلسفه سفر صحبت شود. در دنیای امروز سفر یک حق محسوب می‌شود که برای گردشگر مسئولیت هم می‌آورد. پس سفر را باید به عنوان پدیده‌ای نگاه کرد که یاد گرفتنی است و می‌توان آن را از حالت صرف «کجا برویم؟» خارج کرد و به مواردی چون «چرا به سفر برویم؟» و از آن مهم​تر «چگونه به سفر برویم؟» نیز توجه کرد.

گویا امسال این جشن از حالت ملی خارج و به نوعی بین‌المللی شده، چطور به این مهم دست یافتید؟

بله امسال برای نخستین بار اولین مجمع هتلداران و تورگردانان کشورهای عضو اکو در کنار این جشنواره به اجرای یکسری برنامه‌ها خواهند پرداخت.

البته تعدادی برنامه مشترک نیز برگزار خواهد شد. یکی از نمایندگان سازمان جهانی گردشگری نیز در ششمین جشن ما حضور خواهد داشت و در یکی از کارگاه‌های آموزشی به ارائه مقاله‌ای خواهد پرداخت. در جشن امسال ما حدود ۲۰ مهمان خارجی خواهیم داشت.

آیسا اسدی