جوانان به دنبال مکانی مناسب برای مطالعه وتحقیق

کتابخانه وافزایش سرانه مطالعه شهروندان تهرانی

بسترسازی فرهنگی با ارتقای سطح آگاهی شهروندان، ازجمله موضوعاتی است که درجوامع امروزی، مورد توجه سیاستگذاران ودولت های محلی است اما اینکه درکلانشهری چون تهران، ازسال های دورچه برنامه های بلند مدت وکوتاه مدتی برای تحقق این هدف انجامشده سوالی است که پاسخ آن با توجه به شرایط فعلی، میزان سرانه مطالعه ودسترسی شهروندان به کتاب وکتابخانه، چندان سخت ودورازذهن به نظرنمی رسد. هم اکنون درتهران به جزدانشجویان که به اجباراستاد وبرای کسب نمره دردروس واحدهای خاص مجبوربه استفاده ازکتابخانه ها هستند، اقشاردیگرجامعه چنین وضعیتی ندارند.

البته باید درنظرداشت که میزان دسترسی همه شهروندان به کتابخانه نیزدراین موضوع نقش واهمیت داشته ودرحال حاضرتنها دانشجویان دسترسی بهتر، (ونه ایده آل) به کتابخانه دارند بنابراین بین شهروندان واقشاردرحال تحصیل، دربهره مندی ازامکانات کتابخوانی فاصله ای وجود دارد که ازمیان برداشتن آن ازبرنامه‌های مهم فرهنگی و اجتماعی نهادها وسازمانهایی است که وظایفی ازاین دست را پذیرفته‌اند. درحال حاضرتعداد بسیاری کتابخانه‌ها کوچک وبزرگ درپارک‌ها، بوستان‌ها وفرهنگسراها قراردارد که موجب شده است درصد زیادی ازنوجوانان وجوانان با مراجعه به کتابخانه ها بسیاری ازنیازهای مطالعاتی خود را مرتفع سازند. همچنین ایجاد کتابخانه‌ها درمساجد وفضاهای فرهنگی وآموزشی دردسترس مردم، تا حد زیادی فرصت مطالعه ازحیث دردسترس‌ بودن کتاب را به وجود آورده است. اما کمبودی که هنوزمی‌تواند بعضی مردم را دست‌خالی ازکتابخانه‌ای بازگرداند، نشان ازتطابق نداشتن عرضه وتقاضا دربعضی نقاط ونبود تناسب درپراکندگی کتابخانه‌ها درپایتخت دارد. ازسوی دیگربراساس آماری که به تازگی منتشرشده است سرانه مطالعه تهرانی ها درروزحدود۱۵ دقیقه است که این مهم لزوم توجه به ارتقای این وضعیت را دوچندان می کند.

دراین ارتباط درسال۱۳۸۲ قانون اختصاص نیم درصد ازدرآمد شهرداریها به توسعه کتابخانه های عمومی شهرها ازسوی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید وبه رغم تصویب این قانون، تا دوسال اقدام خاصی برای تحقق آن صورت نگرفت وحتی شخص ویا نهادی پیگیرسرنوشت این قانون واجرای آن نبود. اما دراواخرسال۸۴ مدیریت شهری تهران اقدام به توسعه وتجهیزواحداث کتابخانه ها با رویکردی جدید درسطح پایتخت کردوزمزمه هایی مبنی برضرورت توجه بیشترشهرداری به کتابخانه ها شنیده شد! دراین خصوص الزام قانونی اختصاصی نیم درصد ازدرآمد شهرداریهابه توسعه وتجهیز کتابخانه های عمومی شهرها هرچند درجای خود به عنوان یک قانون دارای ارزش است اما مدیریت شهری تهران دراختصاص بودجه به این مهم وظیفه خود را فراترازنیم درصد دانست ودرحقیقت، مسئله مهم، کتابخوانی ودسترسی بیشترشهروندان به کتاب وکتابخانه ها بود. شهرتهران بیش از۴۵۷ کتابخانه فعال ویا دردست احداث دارد که ازاین بین، ۱۴۴کتابخانه زیرپوشش مستقیم شهرداری تهران است وتوسط حوزه معاونت اجتماعی وفرهنگی شهرداری اداره می شوند ومابقی کتابخانه‌ها که۴۷ باب را شامل می شود با نظارت انجمن کتابخانه های عمومی شهرتهران فعالیت می کنند. افزایش کتابخانه های عمومی تهران درمقایسه با شهرهای دیگر ازوضعیت بهتری برخورداراست.

درسالهای اخیرپس ازبررسی های کارشناسانه درباره سرانه مطالعه شهروندان تهرانی وآسیب های پیش رو، برنامه های هدفمندی برای توسعه کتابخوانی درشهرتهران ازطریق راهکارهای کارشناسی شده تدوین شد که دراین برنامه ها، به تحقق قانون اختصاص نیم درصد ازدرآمد شهرداریها به امرتوسعه وتجهیزکتابخانه های تهران نیزتوجه ویژه صورت گرفت. دراین ارتباط ازسوی شهرداری درسال۸۷ مبلغ۵۰ میلیارد تومان برای تجهیز، نوسازی واحداث کتابخانه های عمومی شهرتهران اختصاص یافت. ازسال۸۶ تا کنون تعداد۹۰ پروژه کتابخانه ای را احداث وتکمیل شده است که ازاین تعداد نزدیک به۵۰ باب کتابخانه عمومی تازه تاسیس دراختیارانجمن کتابخانه های عمومی قرارگرفت. ودستورالعمل احداث وتجهیز کتابخانه های عمومی درمحلات شهرتهران تصویب وبه مناطق۲۲ گانه ابلاغ شد. این همه درحالی است که مدیریت حفظ ونگه داشت وتوسعه کتابخانه های شهرداری تهران با حجم سه برابرکتابخانه های تحت پوشش انجمن کتابخانه های عمومی شهرتهران، به صورت مستمروجاری مورد توجه وهزینه کرد شهرداری تهران بوده است.

هرچند گزارشها حاکی ازتلاش مسئولان ودستاندرکاران امرفرهنگ بویژه درحوزه کتاب وکتابخوانی درکلانشهری چون تهران است اما هرساله با شدت گرفتن تب وتاب کنکوردانشگاه ها شاهد هستیم که جوانان ونوجوانان به دنبال مکانی مناسب برای مطالعه وتحقیق می گردند وبه دلیل کمبود کتابخانه ها به ناچاردر فضای بسته خانه ویا گوشه وکنارپارک ها و... به مطالعه مشغولند. ازسوی دیگربراساس استانداردهای جهانی هرشهروند باید پس ازچند دقیقه پیاده روی بتواند خود را به یک کتابخانه درمحله زندگی اش برساند. بنابراین به نظرمی رسد یکی ازاهداف ورویکردهای مهم محله محوری که درسال های اخیرازسوی مدیریت شهری مطرح شده، توسعه زیرساخت های فرهنگی واجتماعی محلات است که ازجمله آن می توان به ایجاد کتابخانه ها درسطح محلات شهراشاره کرد. این امر می تواند گام بلندی درترویج فرهنگ کتابخوانی وافزایش سرانه مطالعه دربین شهروندان تهرانی باشد.

سعید صلح دوست