موزه ای از جنس زمان

سفر به فرانسه, گشتی در شانزه لیزه, بازدید و تماشای آثار هنرمندان و کاخ های زیبای هر ساله انبوه گردشگران را از سراسر جهان به فرانسه می کشاند البته به این شرط که توانایی پرداخت هزینه های آن را داشته باشند

سفر به فرانسه، گشتی در شانزه‌لیزه،‌ بازدید و تماشای آثار هنرمندان و کاخ‌های زیبای هر ساله انبوه گردشگران را از سراسر جهان به فرانسه می‌کشاند- البته به این شرط که توانایی پرداخت هزینه‌های آن را داشته باشند-. اگر شما علاقه‌مند به یک سفر کوتاه اروپایی هستید، ولی از پس هزینه‌های گران آن برنمی‌آیید نگران نباشید راه ارزان‌تری برای دیدن بخشی از هنر و دست ساخته‌های مغرب زمین در تهران مهیا شده است.

آثاری که آمیزه‌ای از هنر، علم، اساطیر و افسانه‌های این قاره است و در عمارتی زیبا و چشم نواز بر جای مانده ازدوره قاجاریه به نمایش درآمده‌اند. موزه ساعت در تماشاگه زمان این امکان را برای گردشگران فراهم کرده است تا از نزدیک با هنر صنعتگران اروپایی آشنا شوند. این سرا در زعفرانیه در شمال تهران حدود ۸۰ سال پیش به سبک معماری قاجاری ساخته شده است. هنگامی‌که وارد حیاط موزه می‌شوید عمارت آبی فیروزه‌ای خیره‌کننده‌ای در میان درختان تنومند و کهن‌سال جلب نظر می‌کند.

اولین نشان زمان یعنی ساعت آفتابی سومریان در مقابل عمارت کنار حوض سنگی زیبایی به نمایش گذاشته شده است.از مقابل ماکت ساعت‌های ابتدایی آبی و سوختی با قدمت چهار هزار ساله که عبور کنید به یک بنای دو طبقه با نمای گچ‌بری بی‌نظیر می‌رسید. این خانه را اوایل دوره پهلوی فردی به نام حسین حدادی خریداری و در آن تغییراتی ایجاد کرد. تغییرات در دهه ۴۰ با افزودن طبقه دوم و همچنین به کارگیری گچ برهای استادکار نزدیک به ۱۰ سال طول کشید. این گچ‌بری‌ها کار استاد برجسته نوید تهرانی است. گچ‌بری‌ها به سبک فرانسوی و با حال و هوای اروپایی بر دیوارها و سقف بنا و همچنین چارچوب همه درها و پنجره‌ها نقش بسته است. این تزئینات همخوانی بسیار زیادی با سبک ساخت کنسول‌ها و خود ساعت‌ها دارد. گویا سازنده بنا از همان ابتدا قصد داشته این ساختمان را برای این ساعت‌ها بسازد. بخش کوچک، اما منحصر به فرد این خانه در طبقه همکف قرار دارد. در این بخش اتاقی از جنس طلا و مس ساخته شده است که طرح‌هایش با الهام از معماری و گچ‌بری‌ها و تنگ‌کاری‌های دوره صفویه -که هم در کاخ عالی قاپو در عمارت چهل ستون و هم در بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در اردبیل به چشم می‌خورد- با ظرافت خاص و به رنگ و لعاب بسیار زیبا و تحسین برانگیز به مدت سه سال توسط استاد روحانی بر روی دیوار‌ها ثبت و به یادگار مانده است.

بر پایه مقرنس‌ها نقوش گچ بری با ترکیب ۹۹ درصد مس و ۱درصد طلا رنگ آمیزی شده است. طرح گل‌های شاه عباسی از طرح‌های استاد عیسی بهاری از شاگردان استاد کمال الملک که در کار فرش بوده الهام گرفته شده است. نقاشی گچ بری آفرینش در محرابه این اتاق با زمینه آینه کاری منظرهای دل‌انگیز و در عین حال آرام بخش را در برابر هر بیننده‌ای به تصویر درآورده است البته آثار این مجموعه علاوه بر قدمت به دلیل سبک ساخت نوع ساخت و هنرمند سازنده دارای ارزش هستند.ساخت و ساز و طرح اندازی در این خانه تا سال ۵۶ ادامه ادامه یافته و پس از آن متوقف شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی مجموعه گردآوری شده در این موزه به بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی تعلق گرفت.

دهه ۷۰ بنیاد تصمیم گرفت با توجه به زیبایی و اهمیت ساختمان،‌ از آن به عنوان موزه بهره گرفته شود. طراحی بنا و گچ‌بری‌ها باغ ساختمان به لحاظ حجم و سبک اجرای تزئینات با کار روی یک کاخ برابری می‌کند. همه ساعت‌ها و کنسول‌ها ی طبقه اول فرانسوی هستند. اما بعضی از کارها ساخت ایتالیا بوده که سبک فرانسوی روی آن پیاده شده است. هر کدام از این ساعت‌ها و دراورها دارای شماره هستند که نشانگر تعداد آثار تولید شده از طرح اولیه است. از یک اثر ممکن است فقط ۳۰ یا ۵۰ عدد در دنیا موجود باشد. هر چه عدد به شماره یک نزدیکتر باشد بیانگر ارزش و اصالت بیشتر آن است.جنس ساعت‌ها از برنز است که روکش طلا دارند. کنسول‌ها هم بر اساس سبک‌های هنری لوئی ۱۴ و ۱۵ و شانزدهم امپایر ساخته شده است که متعلق به قرن ۱۸ تا ۲۰ و همزمان با دوره قاجاریه هستند. ساعت‌های سالن اصلی همه کوکی هستند و اغلب روی کنسول نصب شده‌اند. بیشتر این ساعت‌ها نیم زن هستند به این معنا که هر نیم ساعت زنگ می‌زنند. در این موزه از ساعت کوکو روسی گرفته تا ساعت‌های طاقچه‌ای فنری و پاندولی موجود است. ساعت کوکی طاقچه‌ای با پیکره پوسیدون متعلق به قرن ۱۹ فرانسه، ساعت طاقچه‌ای ساخته لوئی هوتو مجسمه‌ساز فرانسه با تصویری از ونوس، ساعت و شمعدان قرن ۱۹ میلادی با سبک لوئی چهاردهم با تکنیک پول و چندین نوع دیگر که همگی دارای تندیس‌های متنوعی از اساطیر و افسانه‌ها هستند که سازندگان آنها را به شکلی زیبا در کنار هنر و علم ماندگار ساخته‌اند و بازدیدکنندگان می‌توانند آنها را از نزدیک ببینند.

یکی از این تندیس‌ها افسانه‌ای را روایت می‌کند که چگونه رومیان توانستند زنان شهر سابینارا که تمایلی برای ازدواج با رومیان نداشتند را بربایند. این شهر در قلمرو امپراطوری هخامنشی قرار داشته است.ساعت طاقچه‌ای با پیکره کرو نوس اسطوره زمان یکی از پیچیده‌ترین ساعت‌های موزه است که روی آن علاوه بر پیکره‌های اسطوره‌ای تعداد روزها ماه‌های سال شب و روز و تقویم نشان داده شده است. نوع دیگری از ساعت این موزه ساعت‌هایی با عقربه ثابت و صفحه اعداد گردون هستند. در برخی از آثار، ساعت به عنوان بخش کوچکی از اشیا و اجناس قرار گرفته است مانند ساعتی که به همراه دو تنگ میناکاری برنزی در موزه به چشم می‌خورد. طبقه دوم دارای تنوع بسیار زیاد و انواع جالبی از ساعت‌ها با کاربردهای ویژه را در برمی‌گیرد. در این بخش تعدادی از ساعت‌های جواهر کاری شخصیت‌های قاجاری هم به چشم می‌خورد. از آثار دیگر این بخش می‌توان به این موارد اشاره کرد ساعت مچی یونیورسال با نشان تاج که از طرف دولت پهلوی به اشخاص هدیه داده می‌شد.

ساعت کشتی تایمر ساعت نگهبان و ساعت کنترل که ساعت‌های مرتبط با آن با این ساعت تنظیم می‌شده است.

تصویری از ادموند بکت دنیس طراح ساعت مشهور بیگ بن در لندن در کنار تصویر حاج حسین صادق کلام یکی از مشهورترین ساعت‌سازان ایرانی که مهارت زیادی در تعمیر انواع ساعت داشته است. چنین مواردی نشان می‌دهد با گذشت سال‌ها از اختراع ساعت و پیشینه تاریخی در ابزار‌های زمان‌سنجی ما همچنان نقش یک واردکننده و تعمیرکار را حفظ کرده‌ایم. ساعت‌های مچی زیادی از برندهای معروف سویسی انگلیسی و آلمانی مانند کارتیه زنیت پیاژه واشرن و کنستانتین.... را هم می‌توان دراین موزه یافت. بخش دیگر این موزه مربوط به ابزارآلات زمان‌سنجی ایران در ادوار گذشته است. بشقاب‌های با نقوش برج فلکی قبله‌نما که دارای صور فلکی است و شرحی کوتاه از حکیم عمر خیام نیشابوری که در حمایت ملک شاه تقویم جلالی را پایه‌گذاری کرد یا تصاویری از استخراج‌کنندگان تقویم در ایران میان انواع تقویم‌های قومی‌مذهبی (زرتشتی ترکمنی عبری ضرابی) به نمایش گذاشته شده است. یکی از متن‌های خواندنی این موزه لیست گاهشمار یا تقویم‌های رایج در ایران و جهان است و جالب است که بدانید برخی از آنها هنوز در ایران و در گوشه‌هایی از این سرزمین پهناور رایج است. یکی از ساعت‌های جالب این موزه ساعت دادگاه مصریان باستان است که در حیاط موزه قرار دارد. زمان این ساعت آبی ۲۰ دقیقه است. این ساعت به شکل گلدانی است که در کف آن سوراخی قرار دارد و روی آن نقوشی درج شده که با رسیدن آب به این نقوش زمان ورود متهم زمان دفاع کردن یا طرح دعوی و ارائه حکم توسط قاضی مشخص شده است. در این موزه علاوه بر ساعت‌های شنی و آبی وآفتابی ساعت‌های سوختی هم وجود دارد مثلا اگر می‌خواهید بدانید یک ساعت نفتی چگونه کار می‌کند حتما به این موزه سری بزنید. البته تصویر دقیق‌ترین ساعت دنیا یعنی ساعت اتمی را هم می‌توانید در این موزه ببینید.در ایوان طبقه دوم موزه آثاری از سنگ‌های نیمه قیمتی و تابلو‌های نقاشی جمعی از هنرمندان در معرض نمایش و فروش گذاشته شده است. بلیت این موزه ۲۰۰۰ تومان است و از ساعت ۵/۷ الی ۹ همه روزه به روی علاقه‌مندان باز است.

در هنگام ورود به موزه توجه داشته باشید که ساعت ورود و خروج کارمندان با قاب چوبی متعلق به قرن بیستم آمریکا است؛‌ این هم یک جاذبه دیگر از این موزه.

فرحناز ایران‌نژاد