رابطه ای که شگون ندارد

پیشتر گذری فهرست وار بر تاریخ رابطه ایران و انگلیس داشتیم , اما در این گزارش شایسته است به وقایع مهم این رابطه, بخصوص بعد از انقلاب اسلامی نظری داشته باشیم ده واقعه مهم در طول ۳۵ سال اخیر به این منظور انتخاب شده است

۱ ـ تسخیر سفارت انگلیس، ۱۳۵۸: ظاهرا یک روز بعد از اشغال سفارت آمریکا در تهران، عده ای قصد تسخیر سفارت انگلیس را داشتند. این موضوع باعث نگرانی مسئولان ایرانی شده بود به گونه ای که مرحوم حاج احمد خمینی، فرزند حضرت امام در جمع دانشجویان تسخیر کننده سفارت آمریکا، چنین کارهایی را کار «سیا» و «موساد» دانستند و گفتند «دیگر سفارتخانه ها حتی سفارت انگلستان را نباید اشغال کرد.» اما دو ساعت بعد از این هشدار، گروهی صد نفره با نام پیروان خط امام و روحانیت مبارز به سفارت انگلستان ریختند و آنجا را تسخیر کردند. ظاهرا این گروه به دنبال دیپلمات های آمریکایی بودند که در سفارت آمریکا حضور نداشتند.

۲ـ حمله به سفارت ایران، ۱۳۵۹: اردیبهشت ۱۳۵۹ بود که گروهی تحت عنوان طرفداران خودمختاری خوزستان مرتکب این کار شدند و با حمله به سفارت ایران و گروگان گرفتن حاضران در ساختمان سفارت، گفتند خواسته هایی از جمله آزادی بخشی از زندانیان امنیتی را دارند. مسئولان ایرانی و به طور مشخص شورای انقلاب به خواسته این گروگانگیران توجهی نکردند و تن به این باج خواهی ندادند . در نهایت بعد از این که یکی از اعضای سفارتخانه به شهادت رسید؛ نیروهای ویژه انگلستان به سفارت ریختند و با کشتن همه گروگانگیران به جز یک نفر و البته کشتن دو نفر از اعضای سفارت در حین عملیات نجات به این موضوع خاتمه دادند. مسائلی چون عدم پیشگیری دولت انگلستان از این موضوع، تعلل در عملیات نجات و جزئیات عملیات؛ چون کشتن گروگانگیران و دو عضو سفارت همواره مورد انتقاد ایرانیان قرار گرفته است.

۳ ـ تعطیل سفارت انگلستان در ایران، ۱۳۵۹: در مرداد ۵۹ رشته وقایعی رخ داد که به تعطیلی سفارت انگلستان در تهران انجامید. نخست این که عده ای از دانشجویان ایرانی مقابل سفارت آمریکا در لندن تحصن کردند تا به ضرب و شتم دانشجویان ایرانی در آمریکا اعتراض کنند. ظاهرا برخورد پلیس با این عده مناسب نبود و این اعتراضات به خشونت کشیده شد. ۷۲ دانشجو بازداشت شدند و در اعتراض به اهانت ماموران انگلیسی به امام خمینی و ضرب و شتم آنها دست به اعتصاب غذای نامحدود زدند. این عده بعدها به خواست مسئولان ایرانی اعتصاب خود را شکستند. اما چند روز بعد از آن با تظاهرات در ایران، چند انگلیسی در اصفهان به جرم توطئه علیه نظام اسلامی در ماجرایی تحت عنوان کلیسای انجیلی دستگیر شدند. همه این مسائل باعث شد دولت ایران بگوید دیگر نمی تواند امنیت سفارتخانه را تامین کند و همین موضوع باعث شد انگلیس سفارتخانه خود را تعطیل و حفظ منافع خود در ایران را به سوئد بسپارد.

۴ ـ اخراج دیپلمات ها، ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۶: از سال ۶۳ تا سال ۶۶ ایران و انگلستان در جدال بی پایان اخراج دیپلمات های یکدیگر افتادند. ابتدا انگلستان پنج دیپلمات ایرانی را اخراج کرد و در مقابل ایران چنین کاری را در مورد دیپلمات های انگلیسی انجام داد. بعد از این، دو دیپلمات ایرانی دیگر اخراج شدند و چند روز بعد ایران در تلافی چهار دیپلمات انگلیسی را اخراج کرد. حاصل این اتفاقات این شد که سفارتخانه های دو کشور در سال ۶۶ با یک دیپلمات کار کرد، کنسولگری ایران در منچستر تعطیل شد و کمی بعد هم همه کارکنان ایرانی سفارت ایران در لندن به کشور بازگشتند، اما یک سال بعد و پس از آتش بس ایران و عراق در جنگ هشت ساله روابط ایران و انگلستان بهبود یافت و سفارت این کشور در تهران بازگشایی شد.

۵ ـ سلمان رشدی؛ ۱۳۶۷: در سال ۶۷ بود که سلمان رشدی، نویسنده هندی الاصل انگلیسی، کتابی موهن نسبت به اسلام و پیامبر اکرم(ص) نوشت. واکنش ایرانیان و دیگر مسلمانان به این کتاب بسیار پر شور و توام با خشم انقلابی بود، اما آنچه باعث شد این آتش خشم حتی تا چنین روزهایی باقی بماند فتوای ارتداد امام خمینی(ره) بود که نویسنده و ناشران مطلع از محتوای کتاب را مهدور الدم و مستحق حکم اعدام دانست. بعد از این بود که انگلستان اعلام کرد «پس از این تهدید ضرورتی برای حفظ حضور دیپلماتیک در تهران وجود ندارد.» و مجلس ایران هم ماده واحده ای را برای قطع رابطه سیاسی با انگلستان تصویب کرد و به این ترتیب سوئد بار دیگر حافظ منافع انگلستان در ایران شد.

۶ ـ میکونوس: پس از آن که روابط ایران و انگلیس در اوایل دهه ۹۰ به حالت مطلوب تری رسید در سال ۷۱ ماجرایی در رستوران میکونوس در آلمان رخ داد که به بحرانی در رابطه ایران با همه کشورهای اروپایی انجامید. دادگاه آلمانی دولت ایران را متهم کرد و پس از آن بود که کشورهای عضو اتحادیه اروپا در اقدامی مشترک سفرای خود از ایران را فراخواندند. البته پس از مدتی بار دیگر این سفرا به ایران بازگشتند.

۷ ـ دستگیری ملوانان انگلیسی: فروردین ۸۶ بود که اعلام شد ۱۵ ملوان انگلیسی که به آب های ایران تجاوز کردند توسط نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دستگیر شدند. این کار باز هم با واکنش تند انگلیسی ها روبه رو شد. ایران اما معتقد بود این کار را مطابق با قوانین بین المللی انجام داده و البته پس از مدتی هم بنا به رافت و عطوفت اسلامی، ملوانان انگلیسی را آزاد کرد تا به کشور خود برگردند.

۸ ـ انتخابات سال ۱۳۸۸: بعد از انتخابات سال ۸۸ بود که مسئولان کشور از جمله رهبر انقلاب به نقش انگلستان در حوادث این سال اشاره کردند. به طور مشخص نقش شبکه تلویزیونی بی بی سی فارسی و نیز سفارت انگلستان در این ماجرا سبب اعتراض مسئولان کشورمان شد. ایران به اخراج برخی دیپلمات های انگلیسی اقدام کرد و انگلیس هم در مقابل دو دیپلمات ایرانی را اخراج کرد. برخی از کارکنان ایرانی سفارتخانه انگلیس هم دستگیر شدند و بعد از یک سال هم یادداشت سفیر انگلیس در مورد وضع حقوق بشر در ایران اعتراض ایران را به همراه آورد.

۹ ـ تحریم بانک مرکزی و کاهش سطح رابطه سیاسی با انگلستان: آذر۹۰ بود که دولت انگلستان اعلام کرد برای فشار به ایران در برنامه هسته ای اش بانک مرکزی را تحریم می کند. چنین اقدامی با سابقه تیره انگلیس در صحنه سیاست ایرانی باعث شد نمایندگان مجلس طرح کاهش رابطه با انگلستان را تصویب کنند.

۱۰ ـ اشغال سفارت انگلستان و قطع رابطه سیاسی: چند روز پس از تصویب طرح کاهش رابطه، عده ای از دانشجویان بسیجی در اقدامی سفارت انگلستان در تهران را اشغال کردند. هرچند این حادثه چند ساعت بعد با حضور نیروهای امنیتی به پایان خود رسید، اما سرانجام باعث شد روابط سیاسی و دیپلماتیک ایران و انگلیس برای چندمین بار در۳۰ سال اخیر به طور کامل قطع شود.