درمان پاچماقی کودکان چیست

پاچماقی کلاب فوت یکی از نقص های مادرزادی است که اگر به موقع درمان نشود شاید کودک در آینده نتواند به راحتی راه برود یا بدود

پاچماقی (کلاب فوت) یکی از نقص‌های مادرزادی است که اگر به‌موقع درمان نشود شاید کودک در آینده نتواند به راحتی راه برود یا بدود. بسیاری از والدین از درمان پا چماقی و مراحل آن اطلاعات چندانی ندارند. برای آگاهی بیشتر و دقیق‌تر درباره ناهنجاری پاچماقی، میزان شیوع و چگونگی درمان آن با دکتر عباس امین، فوق تخصص ارتوپدی اطفال و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت‌وگو کرده‌ایم...

▪ آقای دکتر! لطفا درباره نقص پاچماقی کودکان برای ما توضیح دهید.

- پاچماقی یک نقص بسیار شایع هنگام تولد است که در آن پنجه پا به‌طور غیرطبیعی به داخل چرخیده است. از هر هزار نوزادی که زنده متولد می‌شوند ۵ نوزاد دچار این عارضه است. این ناهنجاری در کودکان پسر ۳ تا ۴ برابر بیشتر از دخترها دیده می‌شود و می‌تواند یک‌طرفه یا دوطرفه باشد. هنگام تولد پزشک متخصص اطفال و پدر و مادر متوجه این عارضه می‌شوند.

▪ آیا قبل از تولد می‌توان ناهنجاری را تشخیص داد؟

- متاسفانه تشخیص قبل تولد بسیار مشکل است ولی با انجام سونوگرافی‌های خیلی دقیق از ماه چهارم بارداری می‌توان عارضه را شناسایی کرد. گرچه تشخیص زودرس هیچ کمکی به درمان نمی‌کند تا موقعی که نوزاد متولد شود. بعد از تولد هرچه سریع‌تر باید درمان را آغاز کنیم زیرا امکان بهبود بدون جراحی بیشتر می‌شود. خانواده‌هایی که به هر دلیلی درمان را به تاخیر می‌اندازند و دیر مراجعه می‌کنند به همان نسبت درمان را مشکل‌تر و طولانی‌تر می‌کنند.

▪ آسیب مربوط به کدام نقطه از پاست؟

- آسیب از ناحیه تحتانی مچ پا شروع می?شود و تا نوک انگشتان ادامه می‌یابد. یعنی عضلات ناحیه مچ پا عضلات بین انگشتی، تاندون‌ها و لیگمان‌ها همه دچار عارضه هستند.

▪ چه عواملی در بروز این پدیده نقش دارند؟

- عده‌ای معتقدند که فشار از جانب دیواره رحم روی اندام‌های تحتانی کودک می‌تواند باعث پاچماقی شود ولی هنور این نظریه اثبات نشده است. به‌طور کلی بدشکلی ناحیه مچ پا مربوط به ژن‌های عضلات، تاندون‌ها و رباط‌های آن است و کودک از نظر ژنتیکی دچار مشکل است و بیماری جنبه ارثی دارد. به‌طوری که با شرح حال گرفتن از والدین متوجه می‌شویم پدر و مادر یا اقوام دورتر گرفتار این عارضه بوده‌اند.

▪ درمان چگونه آغاز می‌شود؟

- از همان روزهای اول تولد نوزاد به پدر و مادر توصیه می‌کنیم حرکت‌های نرمشی را در جهت عکس بد شکلی ایجادشده شروع کنند و چگونگی انجام نرمش?ها را به آنها آموزش می‌دهیم. هر چقدر حرکات ورزشی زودتر و منظم‌تر آغاز شوند نتیجه بهتری به دست می‌آوریم. برخی از همکاران ارتوپد، از چسب‌های مخصوصی استفاده می‌کنند. این چسب‌ها در کودک ایجاد حساسیت نمی‌کنند و پا را در جهت عکس بدشکلی ایجاد شده نگه می‌دارند. بعد از گذشت یک ماه درمان‌های پیشرفته‌ای شروع می‌شود. پاچماقی به سه درجه تقسیم می‌شود؛ خفیف، متوسط و شدید.

در نوع خفیف ناهنجاری، انجام نرمش‌ها کافی است اما در نوع شدید باید از ماه دوم به بعد پای کودک گچ گرفته شود چون با نرمش‌های معمولی نمی‌توانیم پا را به حالت طبیعی برگردانیم.

▪ چه مدت پاهای کودک در گچ می‌ماند؟

- گچ‌گیری به صورت دوره‌ای انجام و تقریبا ۶ تا ۷ بار هم تکرار می‌شود. در فرم‌های شدید ناهنجاری این عمل اولین بار زیر بیهوشی صورت می‌گیرد. هر بار پا به مدت ۳ تا ۴ هفته در گچ نگه داشته می‌شود سپس گچ را باز و پا را معاینه می‌کنیم. ۲ تا ۳ روز مهلت می‌دهیم تا پوست ناحیه در گچ مانده بهتر شود بعد دوباره این کار را تکرار می‌کنیم.

▪ آیا این مدت طولانی باعث تحلیل رفتن عضلات پا یا کاهش رشد آن می‌شود؟

- این سوال برای خیلی از پدر و مادرها پیش می‌آید و اغلب آنها تصور می‌کنند وقتی پای بچه در گچ می‌ماند پاها ضعیف‌تر و رشد طولی استخوان متوقف می‌شود اما من به آنها اطمینان می‌دهم که این روش درمانی به هیچ‌وجه عارضه‌ای در آینده برای کودکشان نخواهد داشت. البته توصیه می‌کنم گچ‌گیری حتما توسط متخصص ارتوپد و به‌طور صحیح انجام شود و باید تا بالای زانو باشد. بعضی از همکاران گچ را تا زیر زانو می‌گیرند و همین امر باعث می‌شود گچ به‌طور کامل از پای بچه بیرون می‌آید. با گچ‌گیری تا بالای زانو قصد داریم زانو را حدود ۲۰ تا ۲۵ به حالت خمیده نگه داریم.

▪ چه موقع جراحی لازم می‌شود؟

- وقتی گچ‌گیری‌های دوره‌ای تمام می‌شود بدشکلی تقریبا تا حدودی اصلاح شده است ولی برای اینکه پا دوباره به حالت اولیه خود در بدو تولد برنگردد توصیه می‌کنیم شب‌ها هنگام خواب به پاهای کودک آتل بسته شود. در صورتی که باوجود همه مراحل درمانی فوق باز هم بدشکلی اصلاح نشود پاچماقی شدید است و کودک باید تحت عمل جراحی قرار بگیرد. عمل جراحی از سن ۵/۱ سالگی به بعد انجام می‌شود اما بهترین سن حدود ۲ سالگی است.

▪ آیا کودک به‌طور کامل بهبود خود را به دست می‌آورد؟

- اگر درمان به موقع و مرحله به‌مرحله انجام شود کودک می‌تواند مانند دیگر بچه‌های سالم قدم بردارد و کف پا را به جای کناره خارجی پا روی زمین بگذارد و کاملا بهبود پیدا کند ولی در بیماری به نام «آرتروگریپوزیس» (عارضه مادرزادی) فرم شدیدی از پاچماقی دیده می‌شود. در این ناهنجاری علاوه بر پا، زانو، آرنج و مفاصل لگن نیز درگیر هستند و درمان آن بسیار سخت است و حتی ممکن است عارضه در آینده باقی بماند.

▪ هزینه درمان چقدر است؟

- هزینه گچ‌گیری و درمان‌های اولیه چندان زیاد نیست ولی هزینه جراحی بیمار زیاد است زیرا جراحی بسیار ظریف و حساس است و خوشبختانه تحت پوشش بعضی از بیمه‌ها مثل بیمه مکمل است.

▪ توصیه شما به پدر و مادرها چیست؟

- کودک تا بهبود کامل باید تحت‌نظر باشد به خصوص کودکی که درمان جراحی می‌شود لازم است هر دو ماه یک بار به‌وسیله پزشک معالج معاینه شود.