بازار محصولات ضداسترس داغ است

قدیم‌ترها می‌گفتند: «دلشوره دارم، انگار توی دلم رخت می‌شویند، دلم مثل سیر و سرکه می‌جوشد!» امروز می‌گویند: «استرس دارم.» اما همه این اصطلاح‌ها یک معنی دارد و همه ما این حس و حال …

قدیم‌ترها می‌گفتند: «دلشوره دارم، انگار توی دلم رخت می‌شویند، دلم مثل سیر و سرکه می‌جوشد!» امروز می‌گویند: «استرس دارم.» اما همه این اصطلاح‌ها یک معنی دارد و همه ما این حس و حال را می‌شناسیم. وقت‌هایی که بی دلیل یا با دلیل دچارش می‌شویم، تمرکزمان را از دست می‌دهیم، بی‌قرار و مشوش می‌شویم، می‌دانیم اضطراب یعنی چه و هر کدام برای مقابله با استرس روشی داریم،هرچند گاهی ممکن است روش‌هایمان تأثیرشان را از دست بدهند و ما مجبور شویم به وسایل عجیب و غریبی متوسل شویم که تحت عنوان ضداسترس در بازار وجود دارند...

آدامس‌ها، گوی‌ها و اسپری‌های ضداسترس، جوشانده‌های سنتی که دوباره در این سال‌ها باب شده‌اند، محلول‌های شست و شو، کرم‌های آرامش بخش و کلاس‌ها و کتاب‌هایی که مدعی‌اند روش‌های مقابله با استرس را به ما آموزش می‌دهند اما آیا واقعا این محصولات خاصیت آرام‌بخشی و کاهش اضطراب دارند یا اینکه فقط قرار است با قیمت‌های بعضا گران، بازار کاذبی بسازند و مانند انواع محصولات چاقی و لاغری، استفاده کنندگان شان را از نظر مادی و معنوی متضرر کنند؟ اگرچه تأثیر مثبت بعضی از این روش‌ها به وسیله کاربرانشان تأیید شده است ولی اگر شما هم اسیر حملات اضطراب یا استرس دایمی‌ هستید و به جای مراجعه به پزشک، می‌خواهید به مصرف کنندگان این محصولات ملحق شوید، در انتخاب روش مقابله با استرس بیشتر دقت کنید.

گوی را بچرخان

واقعیت این است که بعضی از این روش‌ها برای یک عده از افراد مفید است. دکتر فربد فدایی، روان‌پزشک، تأثیرگذاری این محصولات را از دو طریق قابل توجیه می‌داند؛ یکی از جنبه تلقینی یا دارونما که موجب می‌شود فرد مصرف کننده در اثر تأثیر روانی عنوان «ضداسترس» احساس کند اضطرابش کاهش یافته است. دکتر فدایی می‌گوید: «استفاده از این وسایل یا روش‌ها برای عده‌ای حالت دارونما دارد، یعنی موجب کاهش فشار روانی و درنتیجه کاهش استرس می‌شود. این البته برای کسانی است که مشکلات اضطرابی خیلی حادی نداشته باشند.»

از جنبه دیگر نیز برخی از این وسایل می‌توانند موجب تمرکز فرد روی موضوعات دیگر و در نتیجه کاهش فشار عصبی او شوند. برای نمونه فشار مرتب یک گوی، کار یکنواختی است که ذهن فرد را از موضوعات استرس‌آور خارجی منحرف می‌کند. به گفته دکتر فدایی انجام هر کار یکنواختی موجب افزایش امواج آلفا در مغز می‌شود که این امواج نماینده استراحت مغزی هستند.

آرامش پیش از توفان

دوره‌های مدیتیشن و یوگا، تمرینات ریلکسیشن به اضافه سی دی‌ها و کتاب‌هایی با موضوع روش‌های رسیدن به آرامش، از دیگر راه‌های رایج مقابله با استرس است که در سال‌های اخیر هم بسیار رایج شده‌اند. دکتر فدایی در این باره می‌گوید: «کتاب‌ها و نوارهایی که در این زمینه به فروش می‌رسند یا حتی برخی دوره‌ها، با بالا بردن آگاهی فرد راجع به عوامل استرس آور و چگونگی دوری از آنها می‌توانند روی میزان استرس افراد اثرگذار باشند. این تمرینات با متمرکز کردن ذهن روی نکات مثبت می‌توانند در جهت کاهش اضطراب اثرگذار باشند اما این روش‌ها روی بعضی افراد اثر مطلوب دارند در حالی که برای کسانی که مشکلات اضطرابی در حد مشکلات روانی دارند جز درمان پزشکی هیچ روشی اثر ندارد.»

البته دکتر فدایی معتقد است که درمان مشکلات اضطرابی باید با مشورت روان‌پزشک انجام شود که به طور کلی در دو حیطه صورت می‌گیرد: یکی درمان‌های دارویی و گاهی درمان با شوک یا تشنج برقی البته در خصوص درمان دارویی هم حتما باید داروها تحت نظر پزشک مصرف شود و استفاده خودسرانه از داروهای آرام‌بخش و ضداضطرابی که این روزها شایع شده است، کار اشتباه و حتی در بعضی موارد خطرناکی است. درمان دیگری که از سوی روان‌پزشکان برای تسکین مشکلات اضطرابی تجویز می‌شود، درمان‌های روانی اجتماعی است که به صورت روانکاوی و روان درمانی به وسیله متخصصان انجام می‌شود.

هرکس یک راهی دارد

اگر استفاده از انواع بی‌خطر محصولات ضد استرس برای شما مفید بوده یا تجربه کاهش استرس را با این محصولات دارید، ایرادی ندارد که به مصرف آنها ادامه بدهید ولی اگر مشکل اضطراب شما جدی است و روش‌های گوناگون فقط مدت کوتاهی آرامتان می‌کنند، بهتر است به روان‌پزشک مراجعه کنید. دکتر فدایی درباره کسانی که تحت نظر پزشک استرس‌شان را درمان می‌کنند، می‌گوید: «در شرایطی که درمان اصلی انجام می‌شود، اغلب استفاده از روش‌های جنبی مورد نیاز نیست ولی اگر بیماری، شخصا بخواهد از این روش‌ها استفاده کند از نظر پزشکی منعی ندارد.»

معصومه حاجی ابوالحسنی