نگاهی به تلویزیون لبنان

حسین شهیدی استاد برجسته رشته علوم ارتباطات در دانشگاه آمریکایی بیروت است

حسین شهیدی استاد برجسته رشته علوم ارتباطات در دانشگاه آمریکایی بیروت است. وی به‌مدت ۲۵ سال به روزنامه‌نگاری و آموزش این رشته پرداخته و بیشتر تجربیاتش را در سرویس جهانی بی‌بی‌سی لندن کسب کرده است. شهیدی در زمینه مسائل حوزه خاورمیانه به‌ویژه ایران، افغانستان، لبنان و فلسطین به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی مقاله‌های تحلیلی می‌نویسد. کتاب <روزنامه‌نگاری در ایران> نوشته شهیدی یکی از مهم‌ترین کتب تاریخی در زمینه مطبوعات ایران است که توسط انتشارات راتلج در سال ۲۰۰۷ به چاپ رسیده است. وی همچنین ویرایش کتاب <ایران در قرن بیست و یکم> را نیز برعهده داشته است. صراحت، ساده‌نویسی، نگاه بی‌طرفانه و تسامح از خصوصیات مهم نگرش حسین شهیدی در زمینه روزنامه‌نگاری است.

اولین سفر من به لبنان در سال ۱۹۷۲ جهت تحصیل در دانشگاه آمریکایی بیروت بود. سفری که تا سال ۱۹۷۸ ادامه یافت. به غیر از خاطره خسارات جنگ داخلی که هنوز در ذهن‌هایمان باقی مانده - حتی برای آنان که تجربه مستقیمی در جنگ نداشتند - من سه خاطره به یادماندنی در اولین دیدارم از لبنان به خاطر دارم:

اول استشمام بوی دریای مدیترانه خیلی زودتر از آنکه درهای هواپیما باز شود. دوم شنیدن صدای فیروز که فضا را آکنده کرده بود و سوم مطبوعات و رسانه‌های آزاد که طیف گسترده‌ای از عقاید را دربر می‌گرفت و تا به امروز همچنان ادامه دارد.

علی‌رغم حریص بودن من در روزنامه‌خوانی در ایران، دسترسی به اطلا‌عات و عقاید به‌دلیل سانسور محدود بود ولی من در لبنان روش‌های دیگری را در زمینه گزارش و تفسیر مشاهده کردم که در ابتدا باعث گیجی و حیرتم شد. بعدها وقتی توانستم از خلا‌ل خواندن گزارش‌ها، درگیری‌های لبنان را پیگیری کنم، دیدگاهم در زمینه یک جامعه پیچیده و چندوجهی شکل گرفت.

خیلی زود برایم یک جعبه بزرگ پر از بریده روزنامه‌ها همراه با عکس‌هایی از قبیل تصاویر مردان مسلح که در عقب یک جیپ در خیابان‌های بیروت حرکت می‌کردند، به‌وجود آمد. البته این جعبه را جایی در طول سفرهایم گم کردم اما وقتی چند سال بعد به دنیای رسانه‌ها و ژورنالیسم وارد شدم تجربه تکثر و تنوع سیاسی لبنان و زندگی روشنفکرانه مردم این کشور بی‌نهایت برایم مفید بود.

در دومین دیدار به روشی دیگر از گوناگونی دیدگاه‌ها و چشم‌اندازها لذت بردم. به‌دلیل فشار کار روزانه محدود به خواندن روزنامه خودم <دیلی استار> به صورت ‌Online هستم و به غیر از بولتن اخبار صبحگاهی بی‌بی‌سی عربی به رادیو گوش نمی‌دهم. به تلویزیون‌های ماهواره‌ای نیز نگاه نمی‌کنم چون اطلا‌عات زیادی بیش از آنچه منابع ‌Online به من می‌دهند، ندارند و جزئیات زندگی روزانه لبنان و منطقه که بدان علا‌قه دارم در برنامه‌هایشان نیست.

در عوض بیش از ۳ سال است که توسط کانال‌های غیرماهواره‌ای لبنان از بسیاری از مطالب آگاه و سرگرم می‌شوم و چیز یاد می‌گیرم.

برنامه‌هایی مثل خبرهای منطقه و جهان، نشست و مصاحبه، برنامه‌های گفت‌وگوی تلفنی (‌) Phone - in با مشارکت تمامی گروه‌های سیاسی از سراسر جهان که به‌ندرت از حیطه ادب در گفت‌وگو خارج می‌شوند. برنامه تاثیرگذار یک مجری تلویزیونی که پس از نجات از یک اقدام به قتل با اینکه مجروح است جراحت را تحمل کرده و بر صفحه تلویزیون ظاهر می‌شود، یا گزارش‌های خبرنگاری که به مساله آلودگی زیستی دریا می‌پردازد و به همین خاطر به درون دریا شیرجه می‌زند. خبرنگار دیگری برای تهیه و پیگیری یک پرونده بزرگ سیاسی از ارتفاع به درون یک ساختمان حکومتی می‌پرد و پس از این اقدام به زندان می‌افتد و نیز گزارشگران و خبرنگارانی که به خاطر آگاه کردن جامعه طی جنگ تابستان سال ۲۰۰۶ و در تلا‌طم مناقشات اخیر لبنان جان خود را به خطر می‌انداختند.

در تلویزیون لبنان برنامه‌های زیادی در زمینه لباس، آرایش مو، طراحی داخلی و همچنین برنامه‌هایی با شرکت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان وجود دارد. برنامه‌های طنز و طیف گسترده‌ای از موسیقی، مسابقات جهانی رقص‌های سنتی که توسط گروه کارشناسان داوری می‌شود؛ همراه با مصاحبه‌ها، اشک‌ها و لبخندهای بازندگان و برندگان. من از تلویزیون لبنان مطالب زیادی در زمینه مسیحیت و اسلا‌م فرا گرفتم؛ تاریخ، جغرافیا، باستان‌شناسی، مسائل خانوادگی، سلا‌مت و بهداشت. برنامه‌ای مرا با طب گیاهی و گیاهان دارویی آشنا کرد که بعضی‌هایشان دارای اسامی ناآشنای منطقه آمریکای جنوبی بودند و البته برنامه‌های آخر سال که در آن از آینده سخن گفته می‌شود. شاید درست نباشد ولی فکر می‌کنم تلویزیون لبنان هنوز به جایگاه فاضلا‌نه خود نرسیده، اما مطمئن و امیدوار هستم که این تذکر مختصر در آینده باعث تحریک و ترغیب دانشجویان علوم ارتباطات و رسانه‌های لبنان شود.

من نگران نیز هستم. نگران لطمه خوردن به تنوع و گوناگونی رسانه‌های لبنان که برآیندی است از تفاوت‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مردم لبنان، توسط بحران‌ها و تشنجات که در میدان سیاسی - اجتماعی لبنان طی چند هفته گذشته شاهدش بودیم از جمله حمله‌ای که به تلویزیونی لبنانی شد و نیز اضافه می‌کنم تصاویر غم‌انگیز قربانیان، خرابی‌های این کشور و نشان سیاهی که کانال فیوچر بر صفحه خود حک کرده بود دلسردکننده است.

برای توصیف وضعیت اخیر کلمات بیشتری لا‌زم است، اما در این زمینه خبرنگاران تلویزیون لبنان تعهد حرفه‌ای خود را به خوبی نشان دادند.

به‌عنوان یک شاهد ناظر بودم که چگونه آنان به کاهش دادن تنش‌ها کمک کردند و با مشارکت ویژه در زمینه رواداری، تساهل، خلا‌قیت و جهش به ساختن لبنانی زیبا و طبیعت زیبای آن یاری رسانده‌اند. به‌عنوان یکی از طرفداران لبنان و تلویزیون آن برای همه آنان امید موفقیت دارم.

حسین شهیدی