مشكل گردشگری كجاست

بسیاری از آنهایی كه در سفرها از هتل یا میهمانپذیر استفاده می كنند برای كاهش هزینه مجبورند تا حدامكان مدت اقامت خود را كاهش دهند

شاید این آمارها را بسیارها شنیده و این مطالب را دوره كرده باشید كه:

▪ تورسیم و گردشگری بزرگترین و پردرآمدترین صنعت دنیاست.

▪ بعد از جنگ دوم جهانی، صنعت توریسم توسعه فراوانی یافته و درآمدزایی آن یكی از اركان اصلی تامین بودجه بسیاری از كشورهای بزرگ و كوچك دنیاست و خیلی از كشورها ممر ارتزاق و توسعه و تعالی و پیشرفتشان طی دو دهه اخیر از محل جلب و جذب توریست بین‌المللی بوده است.

▪ براساس آمارهای موجود در سال ۱۹۹۶ با جا به جایی ۵۹۴ میلیون نفر گردشگر، این صنعت حدود ۴۳۲ میلیارد درآمد داشته و در سال ۱۹۹۷ آمار گردشگران به ۶۱۷ میلیون نفر رسیده و درآمد حاصل از آن حدود ۴۴۸ میلیارد دلار بوده است.

▪ درآمد كشورها از محل توریست و گردشگری در سال ۱۹۹۷ حدود ۵/۲ برابر درآمدهای نفتی جهان بوده است.

▪ كشورهای فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، یونان از نظر جذب توریست و برخورداری از منافع حاصله در صدر قرار دارند.

▪ ایران در حالی كه به روایتی جزو ده كشور و به روایتی در ردیف ۵ كشور جهان از نظر جاذبه‌های گردشگری و ابنیه و آثار تاریخی و كهن قرار دارد در رده‌های بسیار پایین آمار جذب توریست قرار گرفته است.

▪ ورود هر گردشگر می‌تواند ۵ تا ۷ شغل ایجاد كند.

▪ براساس اعلام انكتاد، بخش گردشگری با ایجاد ۲۶۲ میلیون شغل ۵/۱۰ درصد كل اشتغال جهان را به خود اختصاص داده است.

▪ در سال ۱۹۹۶ (مطابق با ۱۳۷۶) از مجموع ۴۳۲ میلیارد درآمد گردشگری جهان، سهم ایران حدود ۳۰۰ میلیون دلار بوده است كه از محل ورود ۶۶۰ هزار نفر توریست خارجی تامین شده است.

▪ آمار ۶۶۰ هزار نفر توریستی كه در سال ۱۳۷۶ عنوان شده كلاً آمار ورود اتباع خارجی به ایران بوده و شامل آن گروه كثیری كه از كشورهای آسیای میانه به قصد تجارت به ایران سفر كرده‌اند نیز می‌شود و طبعاً كسانی كه قصد تجارت دارند نه سیاحت، جنبه‌های اقتصادی سفر را نیز مراعات می‌كنند و چنان كه می‌بینیم با ورود ۶۶۰ هزار نفر درآمد حاصله هر نفر كمتر از ۴۶۰ دلار است در حالی كه درآمد متوسطه سرانه جهانی از هر توریست حدود ۷۳۰ دلار می‌باشد.

▪ سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۷ سال‌های ركود صنعت توریست در كشور بوده، در این ركود كامل تبلیغات منفی استكبار جهانی و ایجاد نگرش منفی نسبت به امنیت و آسایش گردشگران در ایران، جنگ تحمیلی و بی‌توجهی مسوولان به صنعت توریسم در داخل و نبود برنامه مدون برای توسعه گردشگری و خنثی ساختن اثرات و عوامل حاصل از تبلیغات منفی خارج از كشور، در تحمیل این ركود نقش اصلی را داشته است.

▪ سابقه توجه به امر گردشگری در كشور ما، به بیش از ۴۰ سال می‌رسد و در سال ۱۳۴۲ با ایجاد سازمان جلب سیاحان مقدمات اولیه توجه به امر گردشگری توریسم فراهم شد و در سال ۱۳۴۷ با به وجود آمدن وزارت فرهنگ و هنر و قرار گرفتن سازمان جلب سیاحان زیر مجموعه این وزارتخانه، عملاً متولی برنامه‌ریزی و توسعه صنعت توریسم مشخص گردید.

▪ تعدادی كشورها با آن كه از نظر جاذبه‌های گردشگری، تاریخ و فرهنگ در شرایط بسیار نازلی قرار دارند در یكی دو دهه اخیر با ورود به وادی گردشگری و توریسم توانسته‌اند به علت برنامه‌ریزی صحیح و همه جانبه، بدون حرف و حدیث، چندین برابر كشوری با سابقه و تاریخی كهن، وسعت و مجموعه‌ای از جاذبه‌های طبیعی و توانایی‌های بالفطره، زمینه‌سازی و برنامه‌ریزی‌هایی كه عمرش به حدود نیم قرن می‌رسد از ناحیه گردشگر و توریسم درآمد ارزی داشته باشند.

در هفته گذشته نیز نامه‌ها و تلفن‌های دردآلود و دلسوزانه فراوانی از سوی خوانندگان علاقمند و صاحبنظران در امر گردشگری داشتیم كه درباره علل در جا زدن صنعت توریسم و عدم پیشرفت و توسعه آن، دلایل و مسایلی را مطرح ساخته و این سوال را عنوان كرده بودند كه چرا دیگران كه نفت ندارند از محل صنعت گردشگری ارز و بودجه سالیانه خود را تامین می‌كنند و ما باید بودجه نفت را صرف گردشگری و توریسم بكنیم و موفق هم نباشیم.

آیا جز این است كه آنها امكانات مالی محدود خود را صرف برنامه‌ریزی زیربنایی و آموزش و تحقیق می‌كنند و ما در پی دید بازدید و مطالعه مسوولان در كشورهای مختلف جهان در امر توریسم هستیم و جمعی از مسوولان گردشگری عملاً گردشگری را به بهانه‌های مختلف در دیار فرهنگ تجربه و تجربه و تجربه می‌كنند.

یكی از صاحب‌نظران می‌گوید ما در عین حال كه در جذب توریسم و گردشگر خارجی مشكلات فراوان داریم در صدور آن هیچگاه مشكل نداشته‌ایم و پیوسته طی همه‌ی سالها از رشد فزاینده‌ای در این زمینه برخوردار بوده‌ایم و چون مسئله ایجاد درآمد و درآمدزایی برایمان دارای اهمیت ویژه‌ای است خود را زیاد مقید به اثرات و بار منفی آن نمی‌دانیم و چنین است كه در نمایشگاه‌های گردشگری ما كه سازمان ایرانگردی و جهانگردی قبلی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری فعلی متولی و برگزار كننده آن است تبلیغات سفرهای خارجی توسط آژانس‌ها بسیار بسیار پررنگ‌تر از ایرانگردی است.

یا شرایط به گونه‌ای است كه آژانس‌های گردشگری رغبت بیشتر به صدور گردشگر دارند تا ورود آن.

به علاوه در نمایشگاه‌های سازمان گردشگری طی سال‌های اخیر تبلیغات اغوا كننده برای فروش ویلا و آپارتمان در دبی و قطر و دیگر شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس از وسعت و جاذبه خاصی كه ناشی از دست و دلبازی نمایندگان آنهاست برخوردار بوده همچنان كه دیدیم:

در نمایشگاه گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی كه شهریور در مشهد برگزار شد غرفه بسیار بزرگی در حد نصف سالن اختصاص به فروش مالكیت زمانی آپارتمان در عربستان داشت.

در این غرفه ضمن ارایه هدایا و اوراق و اشیاء تبلیغاتی ده‌ها نفر برای برانگیختن احساسات مذهبی و بهره‌برداری از آن برای فروش مالكیت زمانی آپارتمان یا اقامتگاه تلاش می‌كردند. و پیوسته جمعیت كثیری تحت تاثیر احساسات مذهبی و تبلیغات موجود به این مینی سالن جذب شده غافل از شارژ هنگفت سالیانه و سقف زمانی محدود مالكیت آن بازار خرید و فروش گرم و داغ بود و این در حالی است كه در مجموع اقامت ۷ روزه در مكان‌ها فروش شده بیش از سه برابر اقامت در بهترین هتل‌های شهر زیارتی مشهد هزینه در برداشت و بدین گونه از سوی سازمانی كه خود مدعی توسعه گردشگری است قدم دیگری در جهت رشد مسافرت‌های خارجی برداشته شد و میلیون‌ها ریال جذب سرمایه‌گذاران خارجی گردید و در نتیجه این سوال مطرح می‌شود كه آیا فروش غرفه‌های وسیع و كسب درآمدهای قابل توجه برای برگزاركنندگان نمایشگاه‌های گردشگری از منافع ملی و خروج سرمایه‌ها مهم‌تر است؟

در این شماره هم به سراغ رییس جامعه هتلداران ایران رفتیم تا دنباله سخنان وی را در جهت مسایل و مشكلات فراروی صنعت گردشگری و توریسم بشنویم.

عطار رییس جامعه هتلداران ایران می‌گوید یكی از معضلات صنعت توریسم در كشور ما این است كه پس از چندین و چند سال ما هنوز تكلیفمان را با خودمان روشن نكرده‌ایم. و به درستی نمی‌دانیم می‌خواهیم از صنعت توریست بهره‌مند شویم یا خیر، و عطایش را به لقایش می‌بخشیم.

آن چه مسلم است اینست كه توریستی كه به ایران می‌آید یا خواهد آمد یك توریست فرهنگی است. توریست لاابالی و خوشگذران به جاهایی می‌رود كه شرایط مورد نظرش از هر نظر تامین باشد و وقتی قبول كردیم كه گردشگر و توریستی كه به ایران می‌آید به خاطر فرهنگ و هنر، تاریخ و ابنیه باستانی و مسایل فرهنگی است باید در این زمینه نیز تصمیم بگیریم كه آیا به صنعت توریسم و اثراتش در اقتصاد و آبادانی ایجاد كار، عقیده داریم یا نه؟

و به عبارت دیگر توریست و گردشگر را می‌خواهیم یا نمی‌خواهیم اگر نظرمان در مورد توریست و گردشگر مثبت باشد و آن را بخواهیم باید در جهت پویایی این صنعت تلاش كنیم و باید به دنبال راهكارهایی در جهت توسعه و رونق آن و شناساندن آثار و جاذبه‌های كشور به جهانیان باشیم و اگر نخواهیم همین خواهد بود كه تاكنون بوده است و این در حالی است كه ما سالهاست می‌گوییم می‌خواهیم و در عمل مثل آن بوده كه نخواسته‌ایم.

رییس جامعه هتلداران با ابراز تاسف از میزان اشغال هتل‌ها در بیشتر ماه‌های سال گفت:

مشكلات موجود در امر توریسم و گردشگری و عدم بازده مناسب جرات سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را در زیرساخت‌های این صنعت كاهش می‌دهد در حالی كه: رونق گردشگری و سرمایه‌گذاری لازم و ملزوم یكدیگرند.

در دنیا هتل‌های كم نظیری ساخته شده كه من بارها درباره آنها سخن گفته‌ام برای نمونه همین هتل برج‌العرب كه توضیحات قبلی من بحث‌انگیز گردیده است.

این هتل نه تنها از نظر این كه برای احداثش از هنرمندان سراسر دنیا كمك گرفته‌اند، داخل آب بنا گردیده و تنها هتلی است كه فونداسیونش با امواج آب دریا هماهنگ است، دارای ۷۰ سالن رستوران مخصوص ۷۰ ملیت دنیا با غذاها و كادر پذیرایی كشورهای مختلف می‌باشد كه پذیرایی هر سالن منطبق با آداب و سنن ملی و بومی مردم یك كشور و منطقه است این هتل علاوه بر میهمانان خاص خود هر روز پذیرای میهمانانی است كه برای تماشا یا استفاده از تاسیسات و سالن‌های مختلف آن مراجعه می‌كنند.

چگونه است كه در جزیره‌ای كوچك در مجاورت ما چنین سرمایه‌گذاری بزرگی انجام می‌شود و بازده قابل توجهی هم دارد لیكن هتل‌های كشور باستانی ما در اكثر ایام سال، حداكثر اشغال تخت و اتاق‌شان به سی چهل درصد می‌رسد.

تنها دلیلش برخورداری آنجا، از انبوه مسافران و توریست‌های خارجی و امكانات فراوانی است كه وجود دارد و موجب شده است با وجود هوای بسیار گرم و خفقان‌آور، توریست خارجی در محیطی مفرح و در نهایت آسایش و آرامش استراحت كند.

و همه ساله عده زیادی از كشورهای اروپایی برای استراحت و استفاده از امكانات تفریحی و سرگرمی كه وجود دارد به این محل بیایند.

هتل‌های بی‌نظیر یا كم نظیر در كشورها یا مناطق دنیا پیوسته به علت ویژگی‌هایی كه دارند مورد اقبال گردشگران قرار گرفته‌اند این هتل‌ها در چهارچوب درجه‌بندی‌های معمول نمی‌گنجند و طبیعی است كه درجه آنها خیلی بالاتر از هتل‌های پنج ستاره است و البته در ازای ابتكارات و سرمایه‌گذاری‌هایی كه می‌كنند و با استقبالی كه از آنها به عمل می‌آید نه تنها خود از سود و پاداش خوبی برخوردار می‌گردند بلكه در رونق گردشگری شهر و كشورشان نیز تاثیرگذار هستند.

مسوولان مربوطه نیز، برخلاف ما، در جهت قدردانی از سرمایه‌گذاری هنگفتی كه در ایجاد چنین ابنیه كم نظیر یا بی‌مانند به كار گرفته شده از هیچ كمك و مساعدتی به این سرمایه‌گذارها كوتاهی نمی‌كنند.

بد نیست به این نكته نیز اشاره‌ای داشته باشم كه با تمام شرایط خاص و كم نظیری كه هتل برج‌العرب دارد از نظر درجه‌بندی «۷ ستاره» برای آن در نظر گرفته شده است.

عطار با بیان اینكه كه حل مشكلات گردشگری احتیاج به یك برنامه‌ریزی مدون و طولانی مدت ۱۰ تا ۲۰ ساله دارد كه توسط افراد وارد و متخصص، آگاه و دلسوز تهیه و اجرا شود افزود:

یكی از مشكلات بزرگ گردشگری در كشور ما اینست كه مشاهده می‌شود افراد خوب و شریف ولی ناآگاه از صنعت گردشگری و توریستی اغلب در بیشتر پست‌های حساس این بخش قرار گرفته‌اند كه چون نه آگاهی لازم را از وضعیت توریستی دنیا دارند و نه سابقه كاری در صنعت گردشگری، نمی‌توانند در پیشرفت این صنعت مفید باشند هرچند كه واقعاً بخواهند مثمرثمر باشند و در این زمینه هم تلاش كنند به علاوه قوانینی كه به صورت خلق‌الساعه هر روز با یك نگرش خاص تهیه و تدوین می‌شود نیز «این كلاف سردرگم را پیچیده می‌سازند».

عطار می‌افزاید:

ما نه تنها در امر جذب گردشگر خارجی مشكل داریم گردشگر داخلی ما نیز با مشكلات زیادی دست به گریبان است. از آن جمله خیلی از علاقه‌مندان به علت عدم برنامه‌ریزی و مسایل مالی مجبورند یا خستگی كاری و زندگی را تحمل كنند و از خیر مسافرت و سفر بگذرند و یا در جهت صرفه‌جویی و مشكلات مالی به جای اسكان در اقامتگاه‌های معمول در سرما و گرما در كوچه و خیابان بیتوته كنند و با دست به گریبان شدن با مسایل و مشكلات ناخواسته پس از اقامتی كوتاه خسته‌تر و ناراحت‌تر از پیش به شهر و دیار خود بازگردند.

از سوی دیگر بسیاری از آنهایی كه در سفرها از هتل یا میهمانپذیر استفاده می‌كنند برای كاهش هزینه مجبورند تا حدامكان مدت اقامت خود را كاهش دهند. در حالی كه اگر مثل خیلی از نقاط دنیا، بانك‌ها و سازمان‌هایی وجود داشت كه به راحتی هزینه سفر را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌داد و به مرور طی سال آنرا وصول می‌كرد خیلی از مشكلات آنها حل می‌شد و نیز اگر سازمان‌های مسوول تسهیلات و امكانات لازم را فراهم می‌ساختند تا با ایجاد سرگرمی‌های مناسب اوقات فراغت گردشگران و میهمانان و زوار فراهم شود خود به خود زمان سفر هم افزایش می‌یافت.

مسعود رحمانپور

---