تورم

تورم اجتماعی یکی از موضوعات مهم در کشور ماست

تورم اجتماعی یکی از موضوعات مهم در کشور ماست . در این متن می خواهیم با اطلاعات بیشتری درباره این موضوع آشنا شویم .

همانگونه که می دانید در ایران درصد تورم در سال های اخیر بسیار زیاد بوده است به طوری قیمت ها در هر سال بسیار افزایش یافته و قدرت خرید مردم کم شده است .

ما در این متن می خواهیم موضوعات زیر را بررسی کنیم :

۱) تورم چیست ؟

۲) تورم به چند دسته تقسیم می شود و فرق این دسته ها در چیست ؟

۳) راه های مبارزه با تورم چیست ؟

۴) آیا تورم همیشه مضر است ؟

۵) رابطه تورم و توسعه چیست ؟

۶) تورم چه تاثیری بر نظام کل کشور دارد ؟

۷) آیا تا کنون کشوری توانسته است تورم را به طور کامل ریشه کن کند ؟

در اینجا ابتدا چند تعریف کلی بیان کرده و بعد به بررسی انواع تورم و چند نمونه از آن می پردازیم .

● تورم چیست ؟

تعریف های مختلفی از تورم به عمل آمده ، که همه آنها تقریباً بیانگر یک موضوع هستند :

تورم عبارت است از افزایش دائم و بی رویه سطح عمومی قیمت کالا ها و خدمات که در نهایت به کاهش قدرت خرید و نا بسامانی اقتصادی می شود .

● تورم به چند دسته تقسیم می شود و فرق این دسته ها در چیست ؟

در نظریه های اقتصادی ، تورم را به سه نوع تقسیم می کنند :

۱) تورم خزنده ( آرام – خفیف ) : به افزایش ملایم قیمت ها گفته می شود .

۲) تورم شدید ( تورم شتابان یا تازنده ) : در این نوع تورم آهنگ افزایش قیمت ها تند و سریع است .

۳) تورم بسیار شدید ( تورم افسار گسیخته - فوق تورم و ابر تورم ) : این نوع تورم شدید ترین حالت تورم به شمار می رود .

که در آن برای تورم خفیف ، افزایش بین ۱ تا ۶ درصد ، حداکثر ۴ درصد ، بین ۴ تا ۸ درصد در سال را ذکر کرده اند . برای تورم شدید ، ۱۵ تا ۲۵ درصد در سال را نوشته اند . معیار تورم بسیار شدید را ۵۰ درصد در ماه یا دو برابر شدن قیمت ها در مدت شش ماه و ... بیان داشته اند . البته نمی توان نرخ ثابتی ارائه کرد زیرا این مقادیر با توجه به شرایط زمانی و ... عوض می شوند .

علاوه بر این تقسیم بندی کلی می توان تورم را به دسته های کوچکتری نیز تقسیم کرد :

۱) تورم پنهان : در آن قیمت ثابت ولی کیفیت کمتر می شود .

۲) تورم خزنده : تورمی آرام و پیوسته است . معمولاً به علت افزایش تقاضا است . بعضی اقتصاددانان معتقدند که محرکی برای افزایش درآمد است و بعضی دیگر معتقند که سبب کاهش قدرت خرید است . ( هر ۲۵ سال ۵۰% )

۳) تورم رسمی : به علت افزایش عرضه پول از سوی دولت .

۴) تورم ساختاری : به علت افزایش قیمت ها به دلیل وجود تقاضای اضافی . در این نوع تورم دستمزد ها به دلیل وجود فسار ( کمبود ) در برخی بخش ها افزایش می یابد . این نوع تورم در کشور های در حال پیشرفت زیاد است .

۵) تورم سرکش : افزایش سریع و بی حد و مرز قیمت ها

▪ آثارش :۱) کاهش ارزش پول

۲) گسستگی روابط اقتصادی

۳) فرو پاشی نظام اقتصاد

این نوع تورم معمولاً پس از جنگ ها یا انقلاب ها رخ می دهد مثل افزایش قیمت ۲۵۰۰% در آلمان در سال ۱۹۲۳

۶) تورم شتابان : افزایش سریع و شدید نرخ تورم مثلاً وقتی دولت سعی کند بیکاری را پایین تر از حد طبیعی نگاه دارد ، این اقدام باعث افزایش تورم می شود .

۷) تورم مهار شده : تورمی است که به دلیل وجود شرایط تورمی در کشور ایجاد شده است و در مقابل از افزایش آن جلوگیر ی شده است . این شرایط معمولاً از فزونی تقاضای کل بر عرضه ی کل کالا ها و خدمات پدید می آید که با فرض ثابت بودن دیگر شرایط به ازدیاد قیمت ها می انجامد .

۸) تورم فشار سود : تورمی که در آن تلاش سرمایه داران برای تصاحب سهم بزرگی از درآمد ملی منشا نورم است .

۹) تورم فشار هزینه : تورمی که مستقل از تقاضا صرفاً از افزایش هزینه های تولید ناشی می شود . مثال بارز چنین تورمی را در تمام کشور های صنعتی غرب پس از افزایش استثنایی بهای نفت در سال های ۱۹۷۳ و ۱۹۷۸ می توان دید . برخی اقتصاددانان معتقدند که متداول ترین منبع تورم فشار هزینه قدرت اتحادیه های کشوری است که اضافه دستمزدی بیش از افزایش بازدهی بدست می آورند و این خود در یک مارپیچ تورمی موجب افزایش قیمت ها و متقابلاً تقاضا برای دستمزد بیشتر می شود . منتقدان از این نظریه استدلال می کنند که اگر اتحادیه های کارگری هنگامی موفق به افزایش دستمزد شوند که سطح تقاضای کل برای جبران آن به اندازه ی کافی افزایش نیافته باشد گرایش هایی در جهت افزایش بیکاری بوجود خواهد آمد که اثرات رکودی بر اقتصاد خواهد داشت . چنین فرایندی نمی تواند به طور نامحدود ادامه یابد و بنابراین تورم فشار هزینه یقیناً نمی تواند بیان کننده ی تورم مزمنی باشد کشور های اروپای غربی پس از جنگ جهانی دوم به آن دچار شدند . لذا افزایش قیمت یا ، در مرحله نخست ، باید حاصل تقاضای اضافی دانست یا حاصل بالا بردن کل تقاضای پولی برای جلوگیری از بیکاری .

۱۰) تورم فشار تقاضا : تورم ناشی از فزونی تقاضا کل نسبت به کل جریان کالا و خدمات ایجاد شده در اقتصادی که همه ی عوامل تولید را با ظرفیت کامل بکار گرفته باشد . هرگاه تقاضای مصرف کنندگان دولت و بنگاه ها برای کالا ها و خدمات بر عرضه ی موجود فزونی گیرد قیمت ها در اثر این عدم تعادل افزایش خواهد یافت . در اصل افزایش قیمت باید تقاضای اضافی را از میان بردارد و بار دیگر تعادل بر قرار سازد و براین اساس باید برای گرایش مستمر به سوی تورم ، که ویژگی بسیاری از اقتصاد های پس از جنگ شده است ، توصیفی یافت . یکی از نظریه های رایج در این باره مازاد مستمر تقاضا را ناشی از سیاست دولت می داند . بنا به این نظریه در حالی که مصرف کنندگان و شرکت ها به هنگام افزایش قیمت ها تقاضای خود را کاهش می دهند ، دولت به دلیل توانایی اش در تامین مالی مخارج خود از محل ایجاد پول ، می تواند میزان مخارج خود را به ارزش واقعی حفظ کند یا حتی افزایش دهد . در نتیجه ی این اقدام نه تنها میل مستمر به تورم بوجود می آید بلکه سهم بخش دولتی از کل منابع موجود در اقتصاد نیز افزایش می یابد .

۱۱) تورم اننقال تقاضا : نظریه ای عناصر تورم فشار تقاضا و فشار هزبنه را با هم ترکیب می کند و تغییر در ساخت تقاضای کل را دلیل تورم می شمارد . هرگاه اقتصاد دچار انعطاف ناپذیری های ساختاری باشد ، گسترش برخی صنایع با افول برخی دیگر از صنایع همراه خواهد بود و عوامل تولید را به آسانی نمی توان به بخش های تولیدی انتقال داد . از این رو بردای جذب وسایل تولید به سوی صنایع در حال گسترش باید قیمت های بالاتری پرداخت شود . در نتیجه کارگران بخش های افول یابنده خواستار دستمزدی برابر با کارگران دیگر بخش ها می شوند و ترکیب این عوامل به تورم می انجامد .

۱۲) تورم فشار قیمت : نوعی تورم فشار هزینه که در اثر تحمیل قیمت های بسیار گزاف از سوی صاحبکاران اقتصادی با هدف دستیابی به سود های کلان بدست می آید .

۱۳) تورم فشار دستمزد : نوعی تورم فشار هزینه که سرچشمه ی فرایند تورم را فشار اتحادیه کارگری بر بازار کار می داند . این برداشت دارای طیف گسترده ایست که در یک سوی آن اعمال قدرت انحصاری اتحادیه های کارگری و الگو های قدرت چانه زنی آنها بر پایه ی متغیر های اقتصادی قرار دارد و در سوی دیگر الگو های غیر اقتصادی مبارزه جویی این اتحادیه ها .

● راه های مبارزه با تورم چیست ؟

این راه ها به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند :

۱) سیاست های پولی و مالی : هدف این روش محدود کردن تقاضای کل است . این کار از طریق جمع آوری پول به شکل سرمایه های غیر نقدی صورت می گیرد ( سیاست های انقباضی )

۲) سیاست های درآمدی : که در آن با دخالت مستقیم در بازار و عوامل تولید کننده تورم کنترل می شود . این روش کاربردی نیست زیرا در آن مناطق زیادی نیاز به اصلاح دارند .

● آیا تورم همیشه مضر است ؟

خیر تورم در حد کم ( ۲ - ۳% ) نه تنها مضر نیست بلکه نشانه توسعه اقتصادی آن کشور نیز هست .

علاوه بر آن تورم فواید دیگری نیز دارد از جمله :

۱) ابتدا قدرت خرید پول پایین آمده و بعد از آن میزان تولید بالا رفته ، رسیدن به ثبات و برگشت به حالت طبیعی حتمی است .

۲) در اوج مرحله تورم ، کارخانجات و موسسات و برنامه های اساسی اقتصادی شکل می گیرد .

۳) فرهنگ تولید به وسیله فشار تورم توسعه می یابد .

● رابطه تورم و توسعه چیست ؟

۱) تا توسعه کشور به حد مطلوبی نرسیده ثبات ارزش پولی غیر ممکن است . البته باید به این نکته نیز توجه کرد که در زمان توسعه ممکن است به جایی برسیم که پایین تر رفتن قدرت خرید و قدرت پول خطرناک باشد . در چنین مقطعی حرکت جامعه از توسعه به ثبات تبدیل می شود .

۲) سرمایه گذاری در مرحله اول تورم زا و در آخر خاصیت تورم زدایی دارد .

۳) در همه کشور های جهان چنین بوده که مسایل توسعه و بازسازی هر دو تورم طلب بوده اند .

۴) اگر در مرحله اول پول را ثابت نگه داریم نمی توانیم خیلی از مسائل کشور را مانند جنگ پشت سر بگذاریم .

۵) در تورم پول از جیب مردم به سرمایه گذاری منتقل می شود .

۶) وضع مطلوب در اقتصاد رسیدن به پول ثابت است .

۷) معمولاً توسعه و پیشرفت نمایانگر تورم پایین است به طوری که می توان بیان نمود که اکثر کشور هایی که به توسعه اقتصادی و اجتماعی مطلوب رسیده اند ، دارای تورم های کمتر از ۱۵درصد بوده اند . اما چند استثناء نیز وجود دارد از جمله برزیل ، آرژانتین و ترکیه .

● تورم چه تاثیری بر نظام کل کشور دارد ؟

نمی توان تورم را عامل تمام مشکلات یا حتی بخش مهمی از آنها دانست ولی صاحب نظران اقتصادی و اجتماعی غالباً تورم را به منزله شاخص کشمکش ها و اغتشاشات اجتماعی و شاخص اعلام خطر و ... قلمداد می کنند و معتقدند که :

۱) کشور هایی که در آنها ثبات قیمت (عدم تورم ) وجود داشته ثبات سیاسی و اجتماعی نیز وجود داشته است . و بالعکس در کشور هایی که بحران های سیاسی و اجتماعی بوجود آمده تورم نیز کم کم دچار رشد صعودی شده است .

۲) در تورم زیاد درآمد به صورت ناعادلانه تقسیم می شود زیرا افرادی که در ابتدا سرمایه ی غیر نقدی زیاد دارند به مرور زمان با افزایش ارزش آن سرمایه توسط تورم به ثروت عظیمی دست می یابند و در عوض افرادی که در ابتدا سرمایه ی کمی دارند یا سرمایه ی آنان غیر نقدی است به مرور زمان با افزایش نرخ تورم بخشی از دارایی خود را از دست می دهند .

۳) تورم باعث تقلیل پس انداز می شود زیرا ارزش پول متغیر است و در نتیجه پس انداز ناامن است . البته این مشکل راه حلی نیز دارد که آن سرمایه گذاری در چیزیست که ارزش آن با تورم زیاد شود .

۴) تورم باعث افزایش قیمت کالا در تجارت بین المللی می شود که نتیجه آن کاهش میزان صادرات و افزایش واردات است .

۵) افزایش تورم باعث کاهش ارزش پول می شود . ( بر اساس مورد ۴ )

۶) تورم باعث عدم مصرف بهینه منابع می گردد و از این رو تمایل به سمت کالا ها و خدمات گران تر بیشتر می شود در صورتی که این کالا ها ضرورتاً مفید ترین کالا ها نیستند .

۷) در زمان تورمی مقدار زیادی از وقت ، انرژی ، منابع مالی مردم بجای بکار افتادن در مسیر مولد و مفید صرف فعالیت هایی می شود که هدف از انجام آن ها جلوگیری از کاهش ارزش دارایی ها و کسب منافع غیر عادی از طریق معاملات سوداگرانه است .

۸) تولید کنندگان که خریداران مواد اولیه هستند سرمایه گذاری نمی کنند ، لذا کار های دلالی رواج پیدا می کند .

● آیا تا کنون کشوری توانسته است تورم را به طور کامل ریشه کن کند ؟

بله یکی از این کشور ها آلمان است . آلمان در بازسازی اقتصادی به این نکات توجه کرده است :

۱) طراحی نظام اقتصادی و اجتماعی بازار با در نظر گرفتن تعادل اجتماعی ، بر پایه اخلاق مسیحی و انسان گرایانه

۲) معیار اساسی اقتصاد برای انسان ها نه انسان ها برای اقتصاد .

۳) تکیه بر این امر که در جو سرشار از ثبات پولی رشد اقتصادی مطمئن تر تحقق می یابد .

۴) قدرت خرید حداقل درآمد را تثبیت کردند .

۵) اهمیت دادن به توزیع در آمد عادلانه .

۶) اعمال سیستم جامع و موثر بیمه های اجتماعی : آلمانی ها بدین منظور بیش از ۱۵ درصد ارزش تولید ملی را پس از جنگ به این امر اختصاص دادند .

۷) حاکمیت مربع سحرآمیز ثبات پولی ، اشتغال کامل ، تعادل تراز پرداخت ها ، تناسب در توزیع درآمد ها .

۸) خارج نمودن پول بیش از ظرفیت تولیدی : طراحان اقتصادی در ۱۹۴۸ با رفورم پولی ، پول موجود در دست مردم را از ۱۰۰ واحد به ۵/۶ واحد تنزل دادند .

● آمار

سازمان ملل پیش‌ بینی کرد که نرخ تورم ایران در سال جاری میلادی به ۷/۱۷ درصد برسد .

به گزارش خبرنگار اقتصاد بین‌ الملل ایسنا ، سازمان ملل متحد در تازه ‌ترین گزارش جامع خود که " چشم انداز و شرایط اقتصاد جهانی ۲۰۰۶ " نام دارد تمامی کشور ها و مناطق جهان را مورد ارزیابی قرار داد و برآورد کرد که نرخ تورم بهای مصرفی در کشورمان که در سال ۲۰۰۵ در حدود ۵/۱۳ درصد بوده است در سال جاری با ۲/۴ درصد افزایش مواجه شده و به ۷/۱۷ درصد بالغ شود .

سازمان ملل مناطق و کشور های مختلف جهان را به صورت جداگانه تقسیم بندی کرده است و جداول ارائه شده حاکی از آن است که نرخ تورم ایران در سال جاری در منطقه خاورمیانه در صدر جدول قرار خواهد داشت .

در همین حال در تقسیم ‌بندی بزرگ ترین اقتصاد ‌های در حال توسعه جهان نیز کشور مان با نرخ تورم ۷/۱۷ درصدی در مکان نخست جای دارد و پس از آن ونزوئلا با نرخ تورم ۱۵ درصدی قرار گرفته است . نرخ تورم ونزوئلا در سال ۲۰۰۵ حدود ۱۶ درصد اعلام شده است .

نیجریه نیز که شاهد نرخ تورم ۳/۱۶ درصدی در سال گذشته بوده است سال جاری را با نرخ تورم ۸/۱۰ درصدی سپری خواهد کرد و در میان کشور های در حال توسعه مکان سوم را از آن خود خواهد کرد .

نرخ تورم قزاقستان که از همسایه‌ های کشورمان به شمار می‌ رود در سال جاری به ۵/۷ درصد و نرخ تورم روسیه به ۵/۱۰ درصد خواهد رسید .

آمریکا ، ژاپن ، چین و آلمان که از برترین اقتصاد های جهان محسوب می ‌شوند در سال جاری نرخ تورمی برابر با دو ، ۱/۰ ، ۲/۳ و ۹/۱ درصد خواهند داشت و نرخ تورم آذربایجان دیگر همسایه کشورمان از ۵/۱۲ درصد در سال گذشته به ۵/۹ درصد در سال جاری کاهش خواهد یافت .

در همین حال عربستان در سال گذشته و سال جاری نرخ تورم ثابتی برابر با یک درصد داشته و خواهد داشت .

نوروزی حسنی مرکزی پور

اسماعیل فرح نژاد

schoolnet.ir