روان شناسی مکارانه معاویه در تقابل با علی (ع)

نقش احساسات و عواطف در تکوین بینش ها و نگرش ها و ایجاد آن به اندازه ای است که قرآن به مسئله عواطف توجه بسیاری می دهد.
مولفه های اصلی و اساسی نگرش عبارت است از شناخت ها و گزاره های …

نقش احساسات و عواطف در تکوین بینش ها و نگرش ها و ایجاد آن به اندازه ای است که قرآن به مسئله عواطف توجه بسیاری می دهد.

مولفه های اصلی و اساسی نگرش عبارت است از شناخت ها و گزاره های شناختی و معرفتی شخص و گزاره های عاطفی و احساسی و رفتارهای خاص. قرآن بیان می کند که ایمان، ترکیبی از شناخت ها و معرفت ها و نیز عواطف و احساسات و رفتارها و عمل است. از این رو ایمان بی شناخت را کامل نمی شمارد؛ دانشمندان بسیاری در جهان هستند که از نظر دانشی و شناختی در مرتبه استادی مسایل اسلامی هستند ولی ایمانی ندارند و تنها گزاره های شناختی دارند و آن را تدریس می کنند. این همان چیزی است که قرآن به عنوان: واستقینتها وحجدوا بها یاد می کند؛ یعنی به چیزی یقین کامل دارند و از نظر معرفتی و شناختی، کامل هستند ولی آن را انکار می کنند؛ زیرا عواطف و احساسات و دل ایشان متاثر از این شناخت نیست. حال اگر شناخت داشته باشند و حتی عواطف متاثر از آن باشد می بایست در عمل و رفتار نیز این شناخت و عواطف خود را نشان دهد. این است که قرآن ایمان را به عمل صالح پیوند می زند تا بیان کند که این شناخت و عواطف باید خود را در حوزه عمل نشان دهد. ولذا نگرش ایمانی شکل می گیرد.

روش تأثیرگذاری عاطفی

آن چه در این جا مورد نظر است بهره گیری معاویه از عنصر عواطف در حوزه عمل سیاسی است. در گزارش های تاریخی آمده است که معاویه برای بهره گیری های سیاسی خود از حربه عواطف و احساسات خیلی سود جست.

وی که در اندیشه سرکوب حضرت علی(ع) بود می خواست تا اهالی شام معاویه را دوست بدارند و علی(ع) را دشمن شمارند. با عمر و عاص در این باره گفت وگو کرد مشورت خواست. عمروعاص به وی پیشنهاد کرد تا برای کودکان شام بره هایی را تهیه و اهدا کنند.

معاویه چنین کرد و به کودکان شامی بره هایی را اهدا کرد و به سربازانش گفت: به کودکان شامی این بره ها را بدهید و بگویید که این ها را معاویه به کودکان شامی بخشیده است.مدتی این کودکان با این بره ها زندگی کردند و از نظر عاطفی به آنها وابسته شدند. آن گاه به اشاره عمروعاص دستور داد تا این بره ها را بربایند و یا به عناوین مختلف از آن ها پس بگیرند و بگویند: حضرت علی(ع) این کار را کرد.

این شیوه ای که معاویه به کار گرفت در روان شناسی از آن به روش تأثیرگذاری عاطفی یاد می کنند؛ زیرا از نظر شناختی کودکان شامی تفاوتی میان معاویه و حضرت علی(ع) نمی بینند؛ چون هیچ یک از آن دو را نمی شناسند و از دعواها و درگیری های سیاسی آن ها به سبب کودکی و سنشان آگاه نیستند؛ ولی همین کودکان این ظرفیت درونی را دارند که به معاویه به جهت بخشش بره ها علاقه مند شوند و با حضرت علی(ع) به سبب گرفتن و یا دزدیدن آن ها دشمن گردند.

معاویه با استفاده از روش بهره گیری عاطفی در حوزه تاثیر شناختی کاری کرد تا کودکان در آینده متاثر از آن عمل کنند.او از عواطف کودکان برای آموزش های شناختی خاصی در آینده استفاده کرد. ولذا نسلی را پدید آورد که دشمن علی(ع) بودند و به راحتی با علی(ع) و خاندانش می جنگیدند و لعنت می فرستادند و فرزندان امام علی(ع) را دشمن خویش می شمردند.

محسن عابدینی