از قدر تا قدر

کتاب امام مهدی (عج) موجود موعود تالیف آیت‌الله جوادی آملی اخیرا توسط مرکز نشر اسراء، چاپ و منتشر شده است. کتاب از سه بخش تشکیل شده است که بخش اول شامل امام شناسی، بخش دوم انتظار …

کتاب امام مهدی (عج) موجود موعود تالیف آیت‌الله جوادی آملی اخیرا توسط مرکز نشر اسراء، چاپ و منتشر شده است. کتاب از سه بخش تشکیل شده است که بخش اول شامل امام شناسی، بخش دوم انتظار و بخش سوم از ظهور تا مدینه فاضله مهدوی می‌باشد. در ابتدای پیشگفتار کتاب آمده است: «نسل کنونی بشر یک سلسله ناگسستنی است که از آغاز تا انجام پیوسته است. غفلت از گذشته و بی‌اعتنایی به آینده پایه بی‌اعتمادی به زندگی کنونی است، زیرا موجودی که از سرشت پیشین و سرنوشت پسین خویش بی‌خبر است چگونه درباره خود می‌اندیشد و با جزم علمی صاحب عزم عملی می‌شود و سعادت آینده خود را می‌فهمد و راه دستیابی آن را می‌یابد و آن را می‌پیماید؟»

در ادامه این نوشتار، فرازهایی از مباحث کتاب موجود موعود را تقدیم می‌داریم؛

با تولد ولی خدا بهترین برکات، بهره مردم می‌‌گردد، زیرا او خیر اهل الارض است واثر وجودی بهترین انسان زمین تمام زمین و ساکنانش را بهره‌مند می‌سازد. ولی عصر و آخرین حجت الهی که خیر اهل الارض زمان ماست، در سحرگاه نیمه شعبان سال ۲۵۵ (هـ. ق) چشم به جهان گشودند و این شب مبارک که میلاد موفور السرور آن حضرت است، احتمال دارد شب قدر نیز باشد، همان گونه که به برخی اعمال لیالی قدر در این شب نیز سفارش گردیده است.

نیمه شعبان، شب مبارکی است که در فضایل شباهت بسیاری به لیالی قدر دارد و همان گونه که در برتری شب‌های قدر فرموده‌اند که فانها لیله آلی الله علی نفسه الا یرد له فیها مالم یسال معصیه. در فضیلت شب نیمه شعبان نیز نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمود که خداوند در شب نیمه شعبان به اندازه موی گوسفندان قبیله بنی کلب بندگانش را می‌آمرزد: یغفر الله لیله النصف من شعبان من خلقه بقدر شعر معزی بنی کلب و این سخن، کنایه از فراوانی آمرزیده شدگان در آن شب مبارک است.

کلام نورانی دیگری از امام صادق علیه السلام نشان می‌دهد نیمه شعبان نیز در حد خویش، شب قدر و واجد یکی از درجات تقدیر امور است. ایشان در برابری این سنت با لیالی مبارکه قدر فرمود: انها اللیله التی جعلها الله لنا اهل البیت بازاء ما جعل لیله القدر لنبینا صلی الله علیه و آله و سلم؛ همان طور که خداوند به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم شب قدر مرحمت فرمود، به ما اهل بیت نیز نیمه شعبان را عطا کرد.

امام باقر علیه السلام در پاسخ پرسشی درباره فضیلت شب نیمه شعبان فرمود که با فضیلت‌ترین شب پس از لیله القدر شب نیمه شعبان است که خداوند در این شب فضل خویش را بر بندگانش ارزانی می‌دارد و با من و کرم خود آنان را می‌آمرزد، پس برای نزدیکی به خدای سبحان در این شب بکوشید چون خداوند سوگند یاد کرده است که هیچ سائلی را - تا وقتی که امر ناپسند و گناهی نخواسته است- محروم نگرداند: هی افضل لیله بعد لیله القدر؛ فیها یمنح الله تعالی العباد فضله و یغفر لهم بمنه. فاجتهدوا فی القربه الی الله (تعالی) فیها، فانها لیله آلی الله تعالی علی نفسه الا یرد سائلا له فیها، مالم یسئل معصیه و ... فاجتهدوا فی الدعاء و الثناء علی الله (عزوجل)

پیامبر گرامی اسلام صل الله علیه و آله و سلم نیز شب نیمه شعبان به عایشه فرمود که در نیمه شعبان اجل‌ها نوشته و ارزاق قسمت می‌گردد و خدای عز وجل در این شب بیش از موهای بزهای قبیله بنی کلب، بندگانش را می‌آمرزد و فرشتگان را به آسمان دنیا و از آنجا به زمین نازل می‌کند و در این نزول ابتدا در مکه فرود می‌آیند: اما تعلمین ای لیله هذه؟ ان هذه اللیله لیله النصف من شعبان؛ فیها یکتب اجال و فیها تقسم ارزاق و ان الله (عز و جل) لیغفر فی هذه اللیله من خلقه اکثر من عدد شعر معزی بنی کلب و ینزل الله (عز و جل) ملائکه الی السماء الدنیا و الی الارض بمکه.

انسان کامل معصوم- که مصادیق منحصر آن عترت طاهره‌اند- عدل و همتای قرآن حکیم است و براساس حدیث متواتر ثقلین به هیچ وجه از یکدیگر جدایی نمی‌پذیرند. قرآن تجلی کتاب تدوینی خدا و انسان کامل معصوم تجلی کتاب تکوینی اوست. همان طور که با نزول قرآن در ظرف زمانی معین، آن ظرف معهود، قدر یافته و شب قدر می‌شود، با تجلی امام معصوم و تنزلش از مخزن غیب الهی در ظرف زمان معین، آن ظرف شخصی قدر پیدا می‌کند و شب قدر می‌شود، زیرا هر چند ممکن است زمان و زمین به واسطه صدورشان از منبع غیب الهی حظی از قداست داشته باشند؛ اما آنچه مایه شرافت زمان است همانا متزمن و آنچه مایه فخر مکان است همانا متمکن است.

بر طبق این بیان جامع، میلاد ولی معصومی که کون جامع و معادل قرآن مجید است، حقیقت او و نبوت یا امامت او مستلزم شب قدر شدن خواهد بود. و بر همین اساس آنچه درباره حضرت صدیقه کبری، فاطمه زهرا (س) و نیز درباره میلاد حضرت خاتم الاولیاء (عج) مبنی بر تطابق حقیقت آن ذوات مبارک با لیله القدر یا معرفی میلاد آنان به‌عنوان شب قدر مطرح می‌گردد، از سنخ تمثیل است نه تعیین، همچنان که در دعای شب مبعث رسول اکرم (ص) سخن از جریان تجلی اعظم به میان می‌آید: اللهم انی اسئلک بالتجلی الاعظم فی هذه اللیله من الشهر المعظم و المرسل المکرم.

روایات معصومان (ع) نیز گویای تبیین پیوند ناگسستنی قرآن و عترت‌اند و همسو با حدیث ثقلین، گواه جدایی ناپذیری این دو حقیقت و احکام آنها از یکدیگرند. همین پیوستگی در مقام معرفت نیز جریان دارد. ائمه (ع) برای معرفی خود از قرآن کمک می‌گیرند و برای شناساندن قرآن از حقیقت خودشان سخن می‌گویند، زیرا هیچ یک را بی دیگری نمی‌توان شناخت.

از آنجا که حضرت خاتم الاوصیاء حجه‌بن الحسن المهدی (عج) عصاره فضایل اهل بیت وحی (ع) بلکه تمام انسان‌های کامل است، ظرف زمانی تجلی او از مخزن غیب الهی در نشئه ملک در میان سایر ایام مبارک و موالید حجج الهی (ع) برجستگی خاص و ویژه‌ای یافته است که در پرتو آن همتراز لیالی قدر، بلکه شبی از شب‌های محتمل قدر به شمار می‌آید.

گویا در عصر ما که زمان ولایت آن آخرین ولی معصوم است، مقدرات عالم در مراتبی رقم می‌خورد که از شب میلاد آن حضرت در نیمه شعبان آغاز گردیده و در شب‌های ماه مبارک رمضان یکی پس از دیگری تثبیت می‌شود.