از ورق های کنگره ای تا کارتن های لمینیتی

بعضی ماشین های پیشرفته افست قابلیت چاپ مستقیم روی انواع مقوای نازک کنگره ای E فلوت را دارند بنابراین چاپ مستقیم افست روی مقواهای ضخیم میسر نیست

بعضی ماشین‌های پیشرفته افست قابلیت چاپ مستقیم روی انواع مقوای نازک کنگره‌ای (E فلوت) را دارند. بنابراین چاپ مستقیم افست روی مقواهای ضخیم میسر نیست. راه‌حلی که در چاپخانه‌ها و کارتن‌سازی‌ها برای چاپ مرغوب روی کارتن‌ها معمول است، چاپ روی ورق گلاسه وسپس لمینیت آن روی ورق کارتن است. عملیات تیغ و تا و چسب پس از لمینیت کاغذ گلاسه چاپ شده با ورق کارتن، صورت می‌گیرد.

دقت و کیفیت کارتن‌های لمینیتی، علاوه بر مرغوبیت چاپ افست روی کاغذ گلاسه،‌ به جزییات عملیات تبدیلی یعنی چسب‌زنی، روکش کردن، دایکات و چسب بستگی دارد. در اینجا توجه خود را به لمینیت، یعنی یکی شدن ورق چاپ شده با ورق کارتن معطوف می‌کنیم و این عملیات را در دو روش دستی و ماشینی از نظر می‌گذرانیم.

لمینیت کارتن به دو روش دستی و اتوماتیک انجام می‌شود. تفاوت عمده این روش‌ها، در مرحله قرار دادن دو لایه روی یکدیگر است- که در روش دستی توسط اپراتور صورت می‌گیرد- همچنین در نحوه چسب زدن لایه‌هاست که در روش دستی لایه لمینیت شونده و در حالت اتوماتیک کارتن کنگره‌ای، به چسب آغشته می‌شود.

● لمینیت دستی

ابتدا سراغ لمینیت کارتن به روش دستی رفتیم و در باب خصوصیات فنی آن از رسول جعفری مدیر کارتن بیستون جویا شدیم. وی در ابتدا مراحل مختلف لمینیت کارتن را شرح می‌دهد: «در ابتدا چسب به مقدار مورد نیاز- که با توجه به ویژگی‌ بسترهای مختلف و نوع سفارش تعیین می‌شود- داخل سینی دستگاه یا مخزن چسب ریخته می‌شود و با صلایه شدن توسط نوردهای دستگاه به نوردهای انتقال‌دهنده که از قبل بسته به نوع کار تنظیم شده، می‌رسد. تغذیه دستگاه به وسیله اپراتور انجام می‌شود. با وارد شدن مقوا به دستگاه، قسمت زیرین آن آغشته به چسب شده و سپس ۲ نفر اپراتور پس از کسب اطمینان از گونیا بودن کار، آن را به صورت دستی بر روی کارتن قرار داده و به اصطلاح لمینه می‌کنند.»

از جعفری درباره انواع کارتن‌های لمینیتی موجود می‌پرسیم که چنین پاسخ می‌دهد: «لمینیت به طور کلی یا بر روی کارتن‌های سه و پنج لایه -که ترکیبی از لایه‌های کاغذ و لایه فلوت میانی هستند- صورت می‌گیرد و یا بر روی کارتن‌های دولایه موسوم به سینگل فیس (Single Face) که تنها دارای یک لایه کاغذ به اضافه فلوت است.

کارتن‌های چندلایه می‌توانند دارای فلوت‌های C و B و E باشند و گاهی نیز از ترکیب فلوت A با فلوت B یا C در کارتن‌های چندلایه جهت رسیدن به استحکام بالاتر استفاده می‌شود.»

وی در ادامه در مورد انواع لایه‌هایی که روی کارتن لمینیت می‌شوند می‌گوید: «انواع کاغذ گلاسه با گراماژ ۹۰ تا ۳۰۰ گرم و همین‌طور مقواهای پشت طوسی با گراماژ ۱۸۰ تا ۵۰۰ گرم در لمینیت کارتن مورد استفاده هستند، البته از کاغذهای کرافت و تحریر نیز گاهی به صورت موردی استفاده می‌شود.

باید اشاره کرد که کاغذ گلاسه و تحریر با گراماژ به‌طور عمده پایین، برای پوشش دادن کارتن دو لایه کاربرد ندارد، چرا که این کاغذ پس از آغشته شدن به چسب و قرار گرفتن بر روی لایه کنگره‌ای فلوت، چروک شده و سطح ناهمواری روی کار به وجود می‌آورد. برای جلوگیری از بروز چنین اشکالاتی و همچنین جهت دستیابی به استحکام و مقاومت در این کارتن‌ها، از مقوای پشت طوسی با گراماژ بالاتر برای لمینیت این کارتن استفاده می‌کنند.»

● انواع چسب لمینیت

جعفری درباره انواع چسب‌های مصرفی نیز چنین می‌گوید: «چسب‌های نشاسته، سیلیکات و چسب‌های صحافی، چسب‌های مورد استفاده هستند.»

او در مقایسه آنها، استفاده از چسب‌های نشاسته را به صرفه نمی‌داند:«استفاده از چسب‌های نشاسته از لحاظ زمانی و در نتیجه از لحاظ هزینه مقرون به صرفه نیستند، چرا که مصرف‌کننده آنها ملزم به ساختن چسب نشاسته در محل مصرف است. از طرفی کنترل آب موجود در این چسب‌ها مشکل بوده و ممکن است بعد از مدت اندکی مقداری آب از چسب جدا شود و موجب بروز اشکالاتی مانند نچسبیدن کامل دو سطح کار و تبله کردن آن شود. همین طور استفاده از آن در کارهایی با گراماژ پایین به دلایل فوق توصیه نمی‌شود.»

چسب‌های سیلیکات با حلال آب باعث به وجود آمدن اشکالاتی در کار چاپی می‌شوند. جعفری در این باره بیان می‌کند: «به هنگام استفاده از رنگ‌هایی مانند نقره‌ای در چاپ، با افت کیفیت رنگ روی سطح چاپی مواجه می‌شویم. اما در صورتی که میزان این آب کنترل شود و به روکش مقوا نفوذ نکند، با مشکلاتی از این دست رو به رو نخواهیم بود. در مجموع چسب‌های سیلیکاتی در دو نوع سیلیکات سدیم و سیلیکات پتاسیم گزینه بهتری برای استفاده هستند.

در کارهایی که میزان استفاده از آنان زیاد بوده و نیازمند دوام طولانی مدت هستند، از سیلیکات پتاسیم استفاده می‌شود، چرا که دوام بالاتری داشته و در طول زمان دچار شکستگی و ترک خوردگی خطوط کار نمی‌شوند.

البته به جای استفاده از این چسب می‌توان به سیلیکات سدیم به ازای هر ده کیلوگرم، دویست گرم پودر هیدروکسید پتاسیم با چسب کاملا مخلوط کرد.چسب‌های سیلیکاتی نسبت به چسب نشاسته روان‌تر بوده و دارای پوشش‌دهی بهتری نیز هستند.»

پاسخ جعفری درباره علت و لزوم لمینیت در کارتن از این قرار است: «با وجود این‌که می‌توان کارتن را به طور معمول توسط سیستم فلکسو (چاپ مستقیم روی کارتن) چاپ کرد، اما کیفیت و دقت چاپ افست بر روی بستر مقوای بدون کنگره بهتر است. از همین رو با انجام چاپ در سطح مقوا و لمینیت آن بر روی کارتن، نیازهای مرتبط با چاپ در کارتن‌های با سطح کیفی بالا مرتفع می‌شوند.

علاوه بر این، انجام لمینیت مقاومت کارتن را افزایش می‌دهد، به گونه‌ای که به عنوان مثال یک کارتن ۳ لایه لمینیت شده با مقوای ۲۵۰ گرمی استحکامی برابر با یک کارتن پنج لایه دارد.»

● اشکالات لمینیت

جعفری در خصوص اشکالات رایج در عملیات لمینیت کارتن به این موارد اشاره می‌کند: «از جمله نکاتی که در عملیات لمینیت کارتن باید به آن توجه کرد، نحوه رفتار و گزینش چسب و استفاده از مقدار مناسب آن روی سطح کار است. شاید به عنوان مثال کاربردی بتوان به تفاوت میزان روانی چسب در فصل‌های تابستان و زمستان اشاره کرد. چسب در فصل سرد، سخت‌تر خواهد بود و برای افزایش روانی آن ناچار به مخلوط کردن کامل و صحیح آب و چسب هستیم که این موضوع موجب دیرتر خشک شدن چسب می‌شود که توجه بیشتری را می‌طلبد. از طرفی اگر آب اضافه شده به چسب کم باشد، امکان جمع شدن هوا در زیر لایه لمینیت شده وجود خواهد داشت. از همین رو باید در انتخاب چسب به نسبت جنس بستر، زمان استفاده و ویژگی‌های چسب، دقت لازم صورت ‌گیرد. توصیه می‌شود قبل از انجام لمینیت، چسب مصرفی مورد آزمون قرار گیرد.»

وی همین‌طور می‌افزاید: «آزمون‌های ساده‌ای می‌توانند مورد استفاده باشند. از آن جمله قرار دادن مقداری چسب برروی کاغذ بازیافتی است. اگر بعد از دقایقی رنگ چسب به قهوه‌ای تیره متمایل شد، ‌نشان دهنده آن است که مقدار آب موجود در چسب زیاد است. همین طور با چسباندن ۲ تکه کاغذ می‌توان میزان چسبندگی چسب را اندازه گرفت.»

در پایان از جعفری در خصوص دلیل استفاده از روش لمینیت دستی علی‌رغم مزایای سیستم ماشینی، می‌پرسیم: «استفاده از روش دستی یا نیمه اتوماتیک در مقایسه با روش تمام اتوماتیک نیازمند رعایت نکات بیشتری خواهد بود تا بتوان به کیفیت مورد نظر رسید. اما در حال حاضر با توجه به تیراژ کار و سفارشات متعدد و همین‌طور کوتاه‌تر بودن زمان آماده‌سازی ماشین دستی نسبت به اتوماتیک، هنوز روش دستی را ترجیح می‌دهیم.»

● لمینیت اتوماتیک

پس از بررسی روش دستی به سراغ یکی از واحدهای لمینیت اتوماتیک رفتیم. طی گفت‌وگویی که با ماشاءالله اسحاقی مدیر چاپ گلبرگ‌ساز داشتیم، در مقایسه روش دستی با اتوماتیک چنین می‌گوید: «دستگاه دستی به اپراتورهای بیشتری نیازمند است، در حالی که با استفاده از ماشین اتوماتیک تعداد اپراتور به ۲ نفر تقلیل می‌یابد و همین‌طور ظرفیت تولید این ماشین روزانه ۳ تا ۴ برابر بیشتر از روش‌ دستی خواهد بود.» او با اشاره به این‌که کلیه عملیات‌های اتوماتیک، ‌از دقت بالاتری برخوردار است، به امکان تحت کنترل بودن میزان فشار و مقدار چسب در لمینیت کارتن اتوماتیک هم اشاره دارد.

اسحاقی مراحل عملیات اتوماتیک را بدین ترتیب شرح می‌دهد: «قسمت تغذیه یا آپارات ماشین با روشی مشابه بخش تغذیه ماشین‌های افست، کاغذ یا مقوا را از بالا تغذیه می‌کند. همزمان کارتن نیز از قسمت پایین دستگاه تغذیه شده و کارتن کنگره‌دار (Corrugate) با عبور از زیر نورد، چسب خورده و در واحد بعدی با کاغذ یا مقوا لمینیت می‌شود.

هدایت کارتن و مقوا در داخل دستگاه توسط پنجه صورت می‌گیرد، اما برای انتقال به قسمت پتو با قرار گرفتن در بین دو تسمه عریض لاستیکی که به طور موازی حرکت می‌کنند و کارتن لمینیت شده در میان آنها قرار می‌گیرد، داخل پتو قرار می‌گیرند.»

وی در خصوص مزایای پتو ۵ متری این دستگاه اینگونه توضیح می‌دهد: «هنگامی که کارتن لمینیت شده با سرعت کم از داخل پتو عبور می‌کند، تحت فشار مورد نیاز قرار می‌گیرد که این موضوع از لوله و ایجاد موج در آن جلوگیری کرده و همچنین به چسبندگی بهتر چسب کمک می‌کند.

علاوه بر این، با گرفتن رطوبت کارتن، این امکان را فراهم می‌آورد تا با گذشت زمانی در حدود ۳ دقیقه بتوان کارتن را به قسمت دایکات برد و آن را برش داد.»

او در ادامه با اشاره به سیستم رطوبت‌دهی ماشین، یکی دیگر از مزایای سیستم اتوماتیک را برمی‌شمارد: «با توجه به این‌که کارتن تنها از یک سمت چسب می‌خورد، در ماشین لمینیت، سیستم رطوبت‌دهی تعبیه شده است که توازن میزان رطوبت در دو طرف کار را برقرار می‌سازد.

بدین صورت در حین انجام گرفتن لمینیت بر روی کارتن توسط نوردهای رطوبت‌دهی که از مخزن آب تغذیه می‌شوند، رطوبت مورد نیاز کارتن تامین می‌شود. میزان این رطوبت‌دهی قابل تنظیم بوده و از لوله شدن و تغییر شکل دادن کارتن جلوگیری می‌کند.»

اسحاقی در پایان، نکات حایز اهمیت این عملیات را با توجه به میزان چسب، رطوبت و سنجاق و نشان می‌داند و از مزایای استفاده از روش اتوماتیک نسبت به دستی می‌گوید: «استفاده از روش اتوماتیک در واقع بهینه‌سازی زمان، هزینه و نیروی انسانی است و ارمغان آن دقت بیشتر خواهد بود که کیفیت بهتر هم از آن ناشی می‌شود.»

در پایان می‌توان گفت در عملیات لمینیت کارتن- چه به صورت دستی یا ماشینی انجام شود- شناخت دقیقی از خواص سطوحی که با هم یکی می‌شوند و نیز چسب مصرفی لازم است و در حین عملیات نیز باید دستورالعمل‌ها به دقت رعایت شود و با اعمال نظارت و کنترل کیفیت،‌ کارتن‌هایی مقاوم و چشم‌نواز تولید شود.

آیناز علیپور