خُرخُر کردن در خواب

صداهایی در نیمه شب

مرد ۴۵ ساله چاق سیگاری با همسر خود به مطب شما مراجعه می‌کند. وی شب‌‌ها خرخر می‌کند، به طوری که مضحکه خانواده شده و وضعیت وی در ۶ ماه گذشته بدتر شده است؛ طوری که اکنون همسرش شب‌‌ها در اتاق دیگری می‌خوابد. اخیرا هنگامی که این زوج در یک هتل اقامت داشتند، صدای خرخر بیمار، مسافران دیگر را نیز آزار داده است. آنها به دنبال راه چاره هستند....

● به چه مسائلی باید پرداخت؟

خرخر ساده مشکلی شایع است (با شیوعی در حد ۴۰ در بریتانیا). باید ماهیت خرخر، تاثیر آن روی بیمار و همسرش، عوامل قابل تعدیل و وجود تظاهراتی نشانگر یک وضعیت جدی‌تر، یعنی آپنه انسدادی خواب را بررسی کنید.

چه کسی بیشتر از این خرخر شکایت دارد؟ در خرخر ساده، اغلب همسر بیمار شاکی است.

خرخر چه تاثیر مخربی روی زندگی و روابط بیمار دارد؟

از چه موقع این مساله به یک معضل تبدیل شده است؟

آیا وزن بیمار اضافه شده یا سایز یقه بیمار به تازگی بیشتر شده است؟

مصرف الکل و هرگونه تاثیر آن روی علایم را ارزیابی کنید.

آبا بیمار از قرص خواب‌ یا دیگر آرام‌بخش‌‌ها استفاده می‌کند؟

آیا بیمار سابقه‌ای از مشکلات بینی مانند تروما، احتقان یا آنوسمی ناشی از پولیپ بینی را ذکر می‌کند؟

آیا ممکن است بیمار به آپنه انسدادی خواب دچار شود؟ آیا تا به حال همسرش متوجه قطع تنفس وی (دوره‌‌های آپنه) شده یا وی با احساس خفگی از خواب بیدار شده است؟ آیا وی در طول روز بیش از حد خواب‌آلوده است (نیاز بیش از حد و غیرمعقول به خواب نه احساس خستگی معمولی)؟ علایم دیگر عبارتند از خوابی که موجب سرحالی نمی‌شود، شب‌ادراری، سردرد صبحگاهی، تمرکز ضعیف، یا تصادف با خودرو که می‌تواند ناشی از خواب‌آلودگی باشد.

● چه باید کرد؟

▪ معاینه عمومی

پس از ثبت وزن و قد، دور گردن بیمار را در صورت امکان با استفاده از یک متر نواری اندازه بگیرید، هرچند که سایز دقیق پیراهن هم کفایت می‌کند. شاخص توده بدن (BMI) بیمار را حساب کنید. نیمی از بیماران دچار آپنه انسدادی خواب دارای BMI بیشتر از ۳۰ هستند. محیط گردن بیشتر از ۴۳ سانتی‌متر با خرخر و آپنه انسدادی خواب رابطه مستقیم دارد.

بینی بیمار را از نظر هرگونه انسداد، مانند پولیپ یا انحراف تیغه بینی، به صورت یک‌طرفه یا دوطرفه، بررسی کنید.

اوروفارنکس بیمار را از نظر میزان باز بودن و اندازه لوزه‌‌ها و زبان کوچک معاینه کنید. پزشکان باتجربه قادرند که این مساله را به طور کیفی ارزیابی کنند. پزشکان کم‌تجربه‌تر می‌توانند از ارزیابی کمی با استفاده از معیار طبقه‌بندی مالامپاتی (Mallampati) (طبقه‌‌های ۴-۱(۱) کمک بگیرند که متخصصان بیهوشی از آن برای ارزیابی دشواری لوله‌گذاری استفاده می‌کنند.

بیمار را از نظر رتروگناتی (عقب بودن فک پایین هنگام قرار گرفتن دندان‌‌ها روی هم) و شلوغی و کیفیت دندان‌‌ها بررسی کنید.

هیپوتیروییدی را به عنوان یک تشخیص در نظر داشته باشید.

از معیار اپورث (Epworth) برای سنجش زمان خواب در طول روز استفاده کنید. این معیار یک ابزار معتبر، رواسازی‌شده، تکرارپذیر و حساس برای ارزیابی غیر اختصاصی خواب‌آلودگی است.

● مداخلات

▪ اصلاح رفتار و سبک زندگی: بیمار را به کاهش وزن و ترک سیگار تشویق کنید (سیگار خرخر را تشدید می‌کند). بیمار باید مصرف داروهای آرام‌بخش را قطع کند و مصرف الکل را کنار بگذارد. استفاده از گوش‌بند را برای همسر وی توصیه کنید و در صورتی که خرخر وابسته به طرز قرارگیری بیمار است، وی می‌تواند نحوه قرارگیری در خواب را تمرین کند: استفاده از بالش‌‌ها یا محصولات ویژه (انواع پیشرفته‌تر ابزار قدیمی «توپ تنیس در جورابی که به پشت زیرپیراهن بیمار دوخته شده») برای برخی از افراد مفید است.

▪ مداخلات پزشکی امکان‌پذیر: هرگونه احتقان بینی را با اسپری‌‌های ضد احتقان یا استروییدی بینی درمان کنید. در صورتی که این کار بی‌تاثیر بود، از یک متخصص گوش و حلق و بینی کمک بگیرید. در صورتی که بیمار لوزه‌های بزرگی دارد، به ویژه اگر چند عامل خطر ویژه برای خرخر موجود است (مانند BMI بالا)، انجام تونسیلکتومی ممکن است خرخر را درمان کند. جراحی‌‌های دیگر عبارتند از اوولوپالاتوفارنگوپلاستی و سفت کردن کام نرم با استفاده از امواج رادیویی. انجام این کارها به مشاوره تخصصی نیاز دارد. موفقیت طولانی‌مدت، همیشه با نتایج عالی در آغاز کار همراه نیست.

▪ ارزیابی بیشتر: انجام آزمون‌‌های عملکردی تیرویید را در نظر داشته باشید. همچنین، اگر فکر می‌کنید که بیمار ممکن است به نشانگان آپنه انسدادی خواب دچار باشد (ترکیبی از آپنه انسدادی خواب و خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز)، بیمار را برای ارزیابی در طول شب و درمان احتمالی با فشار مثبت مداوم راه‌‌های هوایی (CPAP) به یک واحد بیماری‌های خواب ارجاع کنید. در بیشتر موارد، این کار به وسیله متخصصان بیماری‌‌های تنفسی انجام می‌شود. اگر ساختار دندان‌های بیمار مناسب است، استفاده از ابزار جلوبرنده فک تحتانی می‌تواند به کاهش خرخر و آپنه انسدادی خفیف در خواب کمک کند؛ بهتر است این ارزیابی به وسیله دندانپزشک یا متخصص جراحی دهان انجام شود.

ترجمه: دکتراکبر شفیعی