اثری بالینی برای مردم شناسان

نگاهی به کتاب«مردم شناسی کاربردی »

مبحث مردم شناسی امروزه به جهت رشد جوامع بشری درعرصه های گوناگون بیش از پیش مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته، به گونه ای که آثارمنتشر شده در این سال ها به هیچ عنوان با گذشته ای نه چندان دور قابل قیاس نیست.

یکی ار کتاب هایی که به تازگی روانه بازار کتاب شده پژوهشی ژرف از یک چهره مطرح حوزه مردم شناسی است،پژوهشگری که تلاش می کند موضوع مردم شناسی را به جهت کاربردی مورد توجه قرار دهد و ابزارهای آن را با دیدگاه هایی در رابطه با زندگی نویسنده این کتاب با گنجاندن فصلی به نام«تاریخچه مختصر مردم شناسی کاربردی» ریشه های نظریات خود را در پیوند با نظریات دیگران دانسته ونوشته است:«ممکن است عده ای مردم شناسی کاربردی را ضمیمه ای برای محیط ها و علائق دانشگاهی یا حتی کسب و کاری زاده کمبود مشاغل دانشگاهی بدانند بر خلاف این افراد،ادعای من مثل برخی افراد دیگر این است که مردم شناسی کاربردی بیشتر در جبهه مقدم مردم شناسی قرار داشته است،خواه در قدیمی ترین نگرش ها به این رشته،خواه طی فعالیت های بعدی.با این حال این نظریه درست است که مردم شناسی کاربردی طی زندگی یکصد ساله خود فراز و فرود داشته است...» امروز عرضه کند.

نویسنده در بخشی از مقدمه اش بر این کتاب نوشته است:«پرداختن به مردم شناسی به شیوه کتاب آشپزی قدم به قدم امکان ندارد.لازمه مردم شناسی انعطلف فراوان،ظرفیت تحلیل و دقت نظر است،توانایی هایی که به ویژه هنگام دسته بندی تفاوت های ظریف فرهنگ های ناآشنا اهمیتی خاص می یابد....»

البته پرداختن به این موضوع که نویسنده در این کار تا چه حد توانسته از پس ارائه صحیح آن چه در ذهن داشته برآید مقوله دیگری است که باید آن را به زمانی مناسب موکول کرد، اما نقش این کتاب در پیشبرد اثبات ابعاد گوناگون یک رشته در حال فراموشی و قابلیت های شناخت آن برای انسان امروزکاری مثال زدنی به حساب می آید.

نویسنده این کتاب با گنجاندن فصلی به نام«تاریخچه مختصر مردم شناسی کاربردی» ریشه های نظریات خود را در پیوند با نظریات دیگران دانسته ونوشته است:«ممکن است عده ای مردم شناسی کاربردی را ضمیمه ای برای محیط ها و علائق دانشگاهی یا حتی کسب و کاری زاده کمبود مشاغل دانشگاهی بدانند بر خلاف این افراد،ادعای من مثل برخی افراد دیگر این است که مردم شناسی کاربردی بیشتر در جبهه مقدم مردم شناسی قرار داشته است،خواه در قدیمی ترین نگرش ها به این رشته،خواه طی فعالیت های بعدی.با این حال این نظریه درست است که مردم شناسی کاربردی طی زندگی یکصد ساله خود فراز و فرود داشته است...»

نویسنده با واکاوی جنبه ها و حرکات اولیه حوزه مردم شناسی تصویری از قرن نوزدهم به عنوان سرآغازی بر این رشته عرضه کرده که خواننده در ادامه کتاب به اهمیت آن پی می برد،نکته ای که اروین در این بخش بر آن اشاره کرده آن چه در این کتاب بیش از هر مورد دیگر نمود دارد اصل پرداجتن به جنبه های گوناگون چگونگی پیدایش و تکوین مردم شناسی است،نکته ای که دربسیاری موارد ذات و درونمایه اصلی ونگرش نوین نویسنده را تحت الشعاع قرار داده است. نکته ای است که بی گمان برای هر علاقه مند به مردم شناسی حرفه ای و غیر حرفه ای جالب به نظر می آید. او در باره خیزش های اولیه این رشته توسط گروهی انگلیسی که نگران وضعیت افراد ساکن در مستعمرات کشورشان بوده اند توضیحاتی مفید ارائه کرده ونوشته است: «... سر انجام در قرن نوزدهم مردم شناسی جایگاهی قابل احترام کسب کرد. با این حال حیطه عظیم و تعداد مردم شناسان متخصص قلیل بود....»

آنچه در این کتاب بیش از هر مورد دیگر نمود دارد اصل پرداجتن به جنبه های گوناگون چگونگی پیدایش و تکوین مردم شناسی است،نکته ای که دربسیاری موارد ذات و درونمایه اصلی ونگرش نوین نویسنده را تحت الشعاع قرار داده است.

به نظر می رسد این کتاب به لحاظ موضوعی چندین مسیر را به یکباره طی کرده وبسیاری از این مسیرها یکی از فصل های خواندنی این کتاب که تاحد زیادی در خدمت اصل موضوع است فصلی است به نام«چگونه حرفه ای شویم»،این فصل از کتاب که می تواند به عنوان یک پژوهش جاندارو بر خاسته از تجربیات نویسنده تلقی شود در دل خود هم نکات آموزش عملی دارد و هم حاوی تئوری های حرفه ای است،اروین در این بخش چنین نوشته است:«مردم شناسی کارور باید نرم و انطباق پذیر باشد. را ناتمام رها کرده است،آن چه از عنوان کتاب برداشت می شود نکته ای تازه است که در درجه اول توقع خواننده را از نویسنده بالا می برد اما به محض تمام شدن آن حس می کند که بحث اصلی به دلایل نا معلوم در دل مباحث فرعی گم شده است.

یکی از فصل های خواندنی این کتاب که تاحد زیادی در خدمت اصل موضوع است فصلی است به نام«چگونه حرفه ای شویم»،این فصل از کتاب که می تواند به عنوان یک پژوهش جاندارو بر خاسته از تجربیات نویسنده تلقی شود در دل خودنکات آموزش عملی دارد و حاوی تئوری های حرفه ای است،اروین در این بخش چنین نوشته است:«مردم شناسی کارور باید نرم و انطباق پذیر باشد.رسم بر این بوده که مردم شناسان در محلی زندگی کنند که در آن ارزش ها و رسوم محلی با ارزش ها و رسوم زادگاه آنان متفاوت است.خشکی و تغییر ناپذیری برای همه مردم شناسان مخرب است...» و در جایی دیگر نوشته است:«...واضح است که تنها راه موفقیت تحمل،انعطاف و انطباق پذیری و نیز حفظ دیدگاه خود نسبت به مشکلات،مسائل و شرایط است.

دانشجویان مردم شناسی از آن روی جذب این رشته می شوند که برخی از کتاب مردم شناسی کاربردی سوای ازیک سری مشکلات ناگزیر کتابی است که باید به کتاب بالینی علاقه مندان این حوزه تبدیل شود زیرا این اثر دارای ظرافت هایی است که نویسنده از دل تجربیات خود بیرون کشیده ،همان گونه که خودش گفته این کتاب یه تقویت این فکر می پردازد که نیازی نیست مردم شناسان خود را به مباحث غریب و قدیمی و ویژه خواص یا گروه های اقلیت محدود کنند. این خصوصیات پیشاپیش در خمیره آنان وجود دارد.گستردگی خارق العاده موضوع مردم شناسی و انعطاف پذیری نظریه و روش های آن نیز شاگردان را جلب می کند، زیرا مردم شناسی می تواند به درک چشم گیر اکثر قریب به اتفاق مسائلی که فراروی انسان ها قرار می گیرد کمک کند...»

کتاب مردم شناسی کاربردی سوای ازیک سری مشکلات ناگزیر کتابی است که باید به کتاب بالینی علاقه مندان این حوزه تبدیل شود، زیرا این اثر دارای ظرافت هایی است که نویسنده از دل تجربیات خود بیرون کشیده ،همان گونه که خودش گفته این کتاب به تقویت این فکر می پردازد که نیازی نیست مردم شناسان خود را به مباحث غریب و قدیمی و ویژه خواص یا گروه های اقلیت محدود کنند. آن ها می توانند درگیر مسائل اصلی گردند،مباحثی چون رفاه اجتماعی،بهداشت،بحران های زیست محیطی و اقتصادی که بر زندگی همه ما تاثیر می گذارد.مردم شناسی حاوی یک رگه اصلی از منابع است که می تواند با تدوینی نو به سوی مسائل علمی سوق داده شود.

کتاب «مردم شناسی کاربردی ...»نوشته الکساندر ام.ا روین با ترجمه مهرداد وحدتی سال ۱۳۸۷با شمارگان ۲۲۰۰نسخه و قیمت ۷۰۰۰تومان توسط نشر افکار منتشر شده است.

رسول آبادیان