بی احترامی در دنیای مجازی تاملی در ارتباط از راه ایمیل

احتمالاً شما هم ایمیل هایی با محتوای تند و غیرمحترمانه و حتی سرشار از ناسزا دریافت كرده اید و شاید خودتان چنین ایمیل هایی را فرستاده اید

احتمالاً شما هم ایمیل‌هایی با محتوای تند و غیرمحترمانه و حتی سرشار از ناسزا دریافت كرده اید و شاید خودتان چنین ایمیل هایی را فرستاده‌اید. تامل درباره این پدیده می تواند بیانگر نوعی بی توجهی به افرادی كه با آنها از طریق ای میل ارتباط برقرار كنیم باشد؛ به این معنا كه در ارتباط اینترنتی برخلاف ارتباط مستقیم و غیرمجازی نیاز به ابراز خودكار توجه و احترام به عنوان پیش شرط ارتباط وجود ندارد و احتمالاً بسیاری از افرادی كه ای میل های تند و توهین آمیز برای افراد ناآشنا می فرستند، غیرممكن است در یك ارتباط با یك فرد غریبه به صورت رودررو چنین سخنانی را اظهار كنند. تا حدی این تفاوت را می توان بر مبنای خصوصیات واضح ای میل توضیح داد:

اول آنكه: ای میل معمولاً به طور خودانگیخته و فوری نوشته می شود و بنابراین احتمال بسیاری وجود دارد چیزهایی با عجله در یك ای میل نوشته شود كه اگر زمانی را صرف تامل می كرد آنها را بیان نمی كرد.

دوم آنكه: اینترنت ارتباطی تقریباً گمنامانه را تسهیل می كند. بنابراین ما در زندگی های مجازی مان بر روی اینترنت با احتمال بیشتری ممكن است با افرادی ارتباط برقرار كنیم كه هرگز ملاقاتشان نكرده ایم و قرار هم نیست ملاقاتشان كنیم و آنها هم چیزی درباره ما نمی دانند. در چنین وضعیتی احتمال بیشتری وجود دارد كه ما با این افراد به طریقی رفتار كنیم كه گویی آنها سوژه های كاملاً انسانی نیستند.

سوم آنكه: ارتباط از طریق اینترنت همراه با فاصله ای جغرافیایی است كه بسیاری از موانع را كه برای ابراز رفتار پرخاشگرانه در دنیای واقعی و غیرمجازی وجود دارد برطرف می كند.

دست كم به خاطر فرستادن ای میلی توهین آمیز مشتی حواله صورت شما نمی شود، در حالی كه در ارتباطی رودررو چنین واكنشی به ناسزاگویی بسیار محتمل است. گرچه همه این عوامل مهم هستند، اما تنها بخشی از ماجرا را بیان می كنند. امری كه به همان اندازه مهم است این كه قواعدی كه ما برای استفاده از ای میل آموخته ایم بسیار سردستی تر از سایر اشكال ارتباط نوشتاری است. برای مثال بسیاری از افراد هنگام نوشتن ای میل به قواعد نامه نویسی مانند ادای احترام آغازنامه، استفاده از حروف بزرگ، جملات كامل، عبارت تعارف آمیز انتهای نامه و مانند آن و حتی گاهی املای صحیح كلمات فكر نمی كنند. امتیاز این غیررسمی بودن در مرتبه اول افزایش سرعت است؛ اما این امتیاز در اغلب موارد به قیمت بی توجهی به شخصی كه ای میل را می خواند تمام می شود.

قواعد استفاده از ای میل براساس این فرض هستند كه در ارتباط بیش از همه محتوای پیام است كه اهمیت دارد و نه برداشت ها و احساسات شخصی كه پیام را دریافت می كند این نحوه ارتباط بسیار متفاوت از نوشتن نامه معمول است كه در آن بسیاری قواعد سبكی سنتی، كه برخی از آنها هنوز هم رایجند، دقیقاً برای برقراری ارتباطی محترمانه، گرچه كلیشه ای، با دریافت كننده نامه به كار می روند مثلاً عدم ابراز احترام در ابتدای یك نامه كاغذی در بسیاری اوقات علامتی از بی احترامی شمرده می شود. ادعای من این نیست كه افرادی كه با یكدیگر ای میل مبادله می كنند برای همه احترامی قائل نیستند، مسلماً در بسیاری موارد این گونه است. مسئله اصلی این است كه ضرورتی برای نشان دادن چنین توجه و احترامی احساس نمی شود. در بسیاری از ای میل های كوتاه و سطحی كه افراد روزانه برای یكدیگر می فرستند چنین توجهی دیده نمی شود؛ و در نتیجه گرایشی به بی توجهی به اینكه ای میل ها چه اثری برگیرنده دارد، هنگامی كه محتوای پیام چنین توجهی را ایجاب می كند (مثلاً هنگامی كه ای میلی توهین آمیز فرستاده می شود) وجود دارد.

به عبارت دیگر غیررسمی بودن و سرعت ارتباط از راه ای میل در شرایطی معین ضرورت مسلم اخلاقی رفتار با افرادی را كه با آنها ارتباط برقرار می كنیم به عنوان سوژه های كامل انسانی برهم می زند. آیا فیلسوفان نسبت به این گرایش ایمن هستند؟ متاسفانه خیر. برای امتحان می توانید به بعضی از ایمیل هایی كه درباره منازعه فلسطین و اسرائیل رد وبدل شده است در آرشیو (Philos-۱ http://listserv.lir.ac.uk/archives/philos-۱.html) فهرست پستی (mailing list) اصلی فیلسوفان بریتانیا مشاهده كنید. از خواندن این ای میل ها چیزی درباره خاورمیانه نخواهید آموخت اما شواهد بسیاری خواهید یافت كه فیلسوفان در زندگی های مجازی شان چقدر بد رفتار می كنند. جرمی استنگروم دبیر بخش رسانه «مجله فیلسوفان» و یكی از ویراستاران كتاب «آنچه فیلسوفان به آن می اندیشند» (انتشارات Continum) است.

جرمی استنگروم

ترجمه علی ملائكه-