نشست ششم «یکشنبه های انسان شناسی و فرهنگ»: نشانه شناسی و معنا

گروه اخبار

ششمین نشست «یکشنبه های انسان شناسی و فرهنگ» با موضوع: «نشانه شناسی و معنا» روز یکشنبه 26 آبان ماه 1392، در زمان و مکان همیشگی(میدان ولیعصر، ابتدای بلوار کشاورز، مرکز مشارکت های فرهنگی هنری شهرداری تهران) از ساعت 4 تا 7 بعداز ظهر  برگزار خواهد شد. در این نشست فیلم «چیغ» به کارگردانی محمد رضا اصلانی با حضور کارگردان به نمایش در خواهد آمد و سخنرانی های آن  به وسیله آقای دکتر حمید رضا شعیری (دانشگاه تربیت مدرس) درباره «از مکان بودگی تا فضا شدگی: رویکری نشانه معنا شناختی»  و سمیه جیریایی، کارشناس ارشد انسان شناسی از دانشگاه تهران با عنوان  «هویت شهری از دریچه نشانه شناسی: مطالعه موردی نشانه شناسی شهر ری» انجام خواهد گرفت. 

 

انسان شناسی و فرهنگ را در جهان واقعی تجربه کنید

هر یکشنبه ساعت 4 تا 7 بعد از ظهر

 

محل: تهران، میدان ولیعصر، ابتدای بلوار کشاورز،  جنب کوچه برادران مظفر(انتقال خون سابق) و کتاب فروشی شهر فرهنگ، ساختمان مرکز مشارکت های فرهنگی هنری شهرداری تهران

 

زمان:  ساعت 4 تا 7 بعداز ظهر  یکشنبه 19 آبان 1392.

 

برنامه راس ساعت 4 بعد از ظهر شروع می شود، لطفا یک ربع پیش از شروع،  در محل حاضر باشد.

 

ورود برای عموم آزاد است

 

خلاصه سخنرانی ها

 

 

 

 

 

 

از مکان بودگی تا فضا شدگی : رویکردی نشانه- معناشناختی

حمید رضا شعیری

دانشگاه تربیت مدرس

یکی از کارکردهای مهم هر نظام نشانه- معنایی کارکرد مکانی آن است. مکان‌ها به اشکال مختلفی در درون نظام‌های گفتمانی تجلی یافته و در فرآیند شکل‌گیری معنا دخالت می‌کنند. در بعضی موارد مکان‌ها به شکل کاملا فیزیکی و عینی و درموارد دیگر به شیوه‌ای انتزاعی در یک گفتمان حضور می‌یابند. مکان‌های عینی را می‌توان مکان‌هایی با ویژگی کنشی و مکان‌های انتزاعی را مکان‌هایی با ویژگی شوِشی، تخیلی و استعلایی دانست. هر چه مکان از عینیت خود فاصله گرفته و به سمت انتزاعی شدن پیش رود، امکان تبدیل آن به فضا افزایش می‌یابد. در واقع، بی‌مرزی، گریز از عینیت محدودگرا، تجربة پدیداری، توسعة وجه تخیلی و افزایش کارکرد عاطفی مکان از جمله عواملی هستند که کارکرد کنشی آن را تضعیف نموده و راه را برای عبور به کارکرد استعلایی و یا انتزاعی می‌گشایند.  پس، مکان می‌تواند دارای کارکردهای مختلف ارجاعی، روایی، کنشی، تخیلی، استعاری، استعلایی و غیره باشد. هر چه جنبة عینی و فیزیکی مکان تقویت شود، بعد شناختی آن نیز اوج می‌گیرد؛ و بالعکس هر چه از وجه عینی مکان کاسته و وجه استعاری آن تقویت شود مکان از مکان بودگی خود فاصله می‌گیرد و به سوی فضا شدگی سوق می‌یابد. کنش‌گران گفتمان نیز از مکان هم به عنوان یکی از عوامل ضروری تولید معنا و هم به عنوان پایگاهی ارجاعی استفاده می‌کنند. مکان‌ها هم دارای صورت بیان و هم صورت محتوا هستند؛ به همین دلیل است که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم در تولیدات زبانی نقش دارند. چه عناصری سبب می‌گردند تا گفتمان وجه مکانی خود را از دست داده و به سمت فضاشدگی حرکت کند ؟ چه تفاوت‌هایی میان مکان کنشی و مکان غیر‌کنشی وجود دارد ؟

واژگان کلیدی : مکان، فضا، کنش، انتزاع، استعلا 

 

 

هویت شهری از دریچه نشانه ها : بررسی نشانه شناسی شهر ری

سمیه جیریایی
کارشناس ارشد انسان شناسی دانشگاه تهران

نشانه ها ، اجزا و عناصر محتوایی یک شهر محسوب می شوند که با ایجاد معنا و تفسیر مشترک در میان ساکنان نقش مهمی در تکمیل ساختار هویتی شهر دارند.یک شهر از طریق نشانه ها می تواند نظام معنایی خود را بازنمایی کند و در ایجاد، تثبیت، هدایت ، تغییر و انسجام تشخص خود و نظام ایدئولوژیک و ارزشی اش تأثیرگذار باشد به طوریکه ساکنانش را به راحتی بتواند با جامعه شهری سازگار کند.

در این سخنرانی به نشانه شناسی یکی از مناطق شهری تهران ، منطقه 20 ( شهر ری )پرداخته خواهد شد .منطقه ای که به لحاظ تقسیمات اداری و سیاسی با وضعیت دوگانه ای مواجه است . به طوریکه که از یک سو با پیوستگی به تهران به عنوان یکی از مناطق 22گانه آن شناخته می شود که در حال حاضر در جنوبی ترین قسمت این شهر واقع گردیده که بعدها با استعاره هایی همچون مادر و قبله تهران مورد توصیف قرار گرفت که کاربرد این استعاره ها بر تقدم قدمت ری نسبت به تهران دلالت دارند و اینکه امروزه این قدمت را پیش درآمدی بر ویژگی‌های تاریخی پایتخت کنونی ایران در نظر می گیرند. از سوی دیگر ری تنها شهر بخش مرکزی شهرستان ری محسوب می‌شود که «در سال 1359 شهرستانی مستقل و تابع استان تهران گردید» به طوری که در قسمت شمالی این شهرستان قرار گرفته است .

 از آنجایی که تهران شهری قطب بندی شده است و به راحتی لایه بندی های اجتماعی را می توان به لحاظ شکل و محتوا در شمال و جنوب آن مشاهده نمود واقع شدن ری در جنوب این شهر با پیوستگی به تهران و در شمال شهرستان ری به عنوان بخش مرکزی آن می‌تواند تفسیرهای متنوعی را در مورد نشانگان هویتی آن فراهم سازد که به آن پرداخته خواهد شد .

 

فیلم چیغ:

«چیغ» عنوان مستندی 35 دقیقه‌ای به کارگردانی محمدرضا اصلانی و تهیه‌کنندگی محمدرضا سرهنگی است که کار فیلمبرداری آن‌را مرتضی پورصمدی و تدوینش را کامران شیردل انجام داده‌اند. فیلم به لحاظ زمانی محصول سال 1375 است و به لحاظ مکانی در روستای کردنشین کِرِند، مرکز شهرستان دالاهو در استان کرمانشاه فیلمبرداری شده است.

واژه چیغ که نام فیلم نیز به آن اشاره دارد درحقیقت، حصیری از نی است که در ساختار سیاه‌چادر عشایر کرد استفاده می‌شود. فیلم اصلانی ضمن پرداختن به مراحل تهیه این حصیر، اسطوره‌شناسی این قوم، مراسم، زندگی روزمره و بسیاری از بخش‌های دیگر فرهنگ آن‌ها را به تصویر می‌کشد. چیغ، اثری چندلایه و سرشار از نمادهاست. برای آشنایی مقدماتی با مستند چیغ، یادداشت زیر را بخوانید:

http://anthropology.ir/node/15239

 

گزارش نشست های پیشین:

گزارش نشست نخست: سکونتگاه های غیر رسمی در ایران (21 مهر 1392)
http://www.anthropology.ir/node/19994

گزارش نشست دوم: کردارشناسی جانوری و شهر (28 مهر 1392)
http://www.anthropology.ir/node/20060

 گزارش نشست سوم: نقد نظریه فرهنگ فقر و مطالعه ای بر فقر و همبستگی (5 آبان 1392)
http://anthropology.ir/node/20170

گزارش نشست جهارم: دین، شهر و هویت (12 آبان 1392)
http://www.anthropology.ir/node/20271