معرفی کتاب نیشابور: برخی ساختمان های اوایل اسلام و تزیینات آن ها

هادی بکائیان

مقدمه
حدود هشتاد سا ل پیش از سوی موزه متروپولیتن نیویورک هیا تی به نیشابور اعزام گردید تا بر اساس داده های تاریخی و آثاربه دست آمده  چه از راه غیر مجاز وچه بازار عتیقه جات  به کاوش های باستان شناسی برای  دستیابی به اطلاعاتی در خصوص این شهر اقدام نماید.این هیات در 1935/1314بر اسا س چند گمانه آزمایشی در محل ویرانه های تاریخی نیشابور به صحت حدس خود مبنی بر دست یابی آنها به نتایج خوشایند باستان شناختی پی برده و کار را ازهمین سال تا 1939/1318 ادامه دادند. پس از شروع جنگ جهانی دوم کار متوقف وسپس در 1947 /1326 در یک فصل نهایی کار کاوش ها رابه پایان بردند. بر اساس قانون عتیقات آثارکشف شده به طور مساوی بین موزه هنر متروپولیتن و ایران باستان تقسیم گردید. موزه بیشتر کار خود و نتایج به دست آمده را در حوزه اوایل اسلام طبقه بندی نمود و پس از پایان کاوش ها سه گزارش بر اساس کاوش های انجام شده منتشر نمود که به ترتیب موضوعات گزارش ها سفالگری ، فلزکاری و معماری بود.
هیچکدام از این سه اثر به فارسی برگردانده نشده بود تا اینکه اخیرا سومین گزارش موزه با نام  نیشابور : برخی ساختمان های اوایل اسلام و تزیینات آن ها به قلم چارلز ویلکینسون توسط نگارنده به فارسی ترجمه و به همت نشر مرندیزروانه بازار نشر گردید.اهمیت این اثر را با توجه به موضوعات، عکس های رنگی وخصوصا سیاه وسفید فراوان، توضیحا ت مولف ومترجم می توان در حوزه های باستان شناسی ، هنر ومعما ری  ارزیابی و معرفی نمود .
علی رغم متبادر شدن نام نیشابور به هر خواننده به عنوان یک اثر محلی به جهت موقعیت نمادین نیشابور در ادوار تاریخی مختلف وخصوصا دوره مورد بحث وکاوش موزه متروپولیتن می تواند به عنوان اثری فرا محلی مورد توجه ومداقه  باستان شناسان ، اهل هنر و علاقمندان به مباحثی این گونه قرار گیرد.
معرفی کلی کتاب
                      کتاب نیشابور برخی ساختمان های اوایل اسلام و تزئینات آن ها به بررسی چهار محوطه تاریخی نیشابور و جریان کاوش  در این محوطه ها با نام های تپه مدرسه ، سبزپوشان ، تپه تا کستان و قنات تپه می پردازد.
 
 در آغازین صفحات کتاب سخنی اجمالی  اما بسیار مفید و پژوهشگرانه درخصوص نیشابور پیش از شاپور بر اساس داده های باستان شناسی وبه قلم دکتر عمران گاراژیان متخصص باستان شناسی پیش تاریخ شرق ایران آمده است .مترجم (نگارنده) برای دقت فرایند ترجمه سعی نموده علی رغم روانی متن ترجمه شده، به متن اصلی وفادار وازنقل به مضمون پرهیز نماید. توضیحات تکمیلی پاورقی ها، تبدیل سال  ها توسط مترجم برای سهولت کار خوانندگان صورت گرفته است. نویسنده در این اثر ضمن مقدمه ای کوتاه تاریخ نیشابور را در ابتدای کتاب برای آشنایی خوانندگان آورده و سپس به تشریح کلی کاوش های موزه متروپولیتن می پردازد. وی در هر بخش به معرفی سازه های معماری و ویژگی های آن ها، تزیینات  مختلف کاوش شده همانند گچبری ها، تزئینات دیواری، کتیبه ها، نقاشی های دیواری و ...... در چهار محوطه کاوش شده با کمک تصاویر بی شمار که تاثیر زیادی در فهم هرچه بهتر موضوع دارد  می پردازد . نویسنده همچنین به تفصیل با ذکر نمونه های فراوان مشابه در تمامی مناطق کاوش شده ایران وخاورمیانه چه با معرفی آثار ذکر شده در کتب مختلف وچه ذکر نمونه  های  موجوددر مجموعه های شخصی و دولتی و موزه ها به بررسی و تحلیل و مقایسه آثار کشف شده  نیشابور می پردازد.در مجموع این اثر در میان آثار تاکنون نشر یافته در خصوص نیشابور و یکی از کلان شهرهای اولیه اسلامی کاری نو و مبتنی بر داده هامستند حاصل از کاوش های علمی است.
گزیده ای کوتاه از کتاب:
کاوش دربرخی نقاط مختصرودرمقیاس محدود و در نقاط دیگر در مقیاس گسترده تر متمرکز وبیش از یک فصل انجام شده است. و چنین ظهار نسر می کند:اگرمی توانستیم پیوندی میان ساختمانهای موجودبااسامی که بوسیله مورخان وسیاحان گذشته ذکرشده بیابیم مایه خوشحالی مان می شد.برخی ازمناظر فعلی بانوشته های پیشین هم خوانی داشت، بااین حال پیوند نزدیکی میان نام هاو بناهاوساختمان های کاوش شده نیافتیم. بایک استثناء احساس می شد به سختی می توان نظریه نزدیکی نام هادردوره های مختلف راپذیرفت.ارتباط مکان های مختلف کاوش شده توسط هیات اعزامی به طورجدی به وسیله زمین های کشاورزی ودربرخی مواردغارت قاچاق چیان برهم می خورده بود. مطابق قانون، کشاورزان می توانستندادعای ضرروزیان یابازگشت به مکان اولیه خودرا داشته باشند.برای سهولت کاریافتن محل مناسب برای کاوش لازم بود. اگرنام های محلی وجود و قابل انطباق با محلی های امروزی داشت، قابل پذیرش بودند.
 

برای مشاهده متن همراه با عکس ها در زیر کلیک کنید: