نشست تخصصی هنر و صلح، همراه با معرفی "گبه صلح"

علی تاکی

نشست تخصصی "هنر و صلح" روز دوشنبه 30 شهریورماه، برابر با 21 سپتامبر )روزجهانی صلح)، در تالار استاد شهنازِ خانه هنرمندان ایران برگزار شد. مصطفی ملکیان، استاد فلسفه و روان شناسی اخلاق؛ خسرو سینایی، کارگردان نامی سینما و فرزاد ادیبی هنرمند و طراح گرافیک، سخنرانان این نشست بودند که هر یک از دریچه ی  تخصص خود به ارتباط میان هنر و صلح پرداختند.

مصطفی ملکیان در این نشست، پنج طریق را که از رهگذر آن ها هنر می تواند در پیشبرد صلح یاری رسان باشد برشمرد؛ وی تاکید کرد که سه رهگذر اول به عنصر زیبایی ، عنصر چهارم به تخیل و مورد آخر به خلاقیت مربوط می شود.
به اعتقاد ملکیان؛ کارکرد زیبایی، لذت بخشیدن است و هرچه ما از لذت بهره ی بیشتری ببریم، استعداد آشتی در ما بیشتر می شود. پس هنگامی که انسان با زیبایی سر و کار دارد، دائما خود را سرشار از لذت می کند و هر چه انسان از لذت سرشار شود، استعداد خشونت گری در او پایین می آید. این استاد فلسفه در بخشی از سخنانش تاکید کرد که البته تنها در حوزه ی استعداد، این خشونت گری کاهش می یابد و به فعلیت رسیدن آن بستگی به فرصت های بیرونی دارد. او به ذکر نمونه هایی برای ایضاح مطلب پرداخت و در ادامه، این طور عنوان کرد: اما کسی که با زیبایی سر و کار دارد از طریقی دیگر نیز آمادگی برای صلح در او بیش تر می شود؛ وقتی با یک اثر هنری مواجه می شویم، یکی از عواملی که لذت بردن ما را از یک اثر هنری افزایش می دهد، از خود بی خود شدن است. انسان ها به میزانی که خود را فراموش می کنند، لذت شان از اثر هنری بیش تر است و این نتیجه ی از خود بیرون رفتن و کانون توجه را از خود به بیرون معطوف کردن است که بسیاری از هنرمندان و مخاطبان واقعی آثار هنری این بی خودی را یک تجربه ی عالی تصور می کنند و شخص مستعد می شود که در بقیه ی مراحل زندگی هم از خود بی خود شود؛ یعنی به خود توجه نکند وتمام صلحی که بین ما برقرار می شود در این است که من خودم را فراموش کنم و به منافع خود فکر نکنم. هنرمندان واقعی از خود بی خودی را کلید نجات خود می دانند و با دیگران در صلحند. 
ملکیان در معنایی دیگر نیز کارکرد زیبایی را در صلح کاوید و خاطرنشان کرد که در هنرداوری نهایی وجود ندارد و هر چقدر هم که صداقت و انصاف در کار باشد، باز هم به اجماع کم تر می توان رسید و هماره ذوق، سلیقه و عنصری از بی معیاری وجود دارد که هر چه انسان هنرمندتر باشد؛ بیش تر درک می کند که نباید قاطع و دگماتیزم با مسائل برخورد کرد و بدین سان این روحیه ی هنری سبب مدارای بیش تر و پرهیز هنرمند از بیان قاطع و پیش داوری می شود. این جاست که کثرت گرایی در مقام نظر و مدارا در مقام عمل حاصل می گردد و هرچه انسان هنرمندتر باشد بیشتر اهل مداراست. 
ملکیان پس از بیان نمونه هایی در تایید کارکرد زیبایی در پیشبرد صلح، به عنصر تخیل اشاره کرد و به تبیین این نظر پرداخت که انسان ها به میزانی که تخیل قوی تر دارند، هنرمندترند و تمام آن چه  سبب می شود تا ما نتوانیم با دیگران در آشتی باشیم به خاطر ناتوانی در خود را جای طرف مقابل گذاشتن است و برای اخلاقی زیستن باید قدرت تخیل بالا باشد و هر چقدر توسط هنر تخیلات افزایش یابد و فرد بتواند اوضاع دیگران را تصور کند، همدلی بیش تری با آن ها خواهد داشت و همدلی همان و همدردی همان. در این مورد ملکیان در جهت استدلال بیان خود محاکمه آیشمن و ارتکاب او به جنایت ها را به دلیل نداشتن قوه ی تخیل، نمونه آورد.

این استاد فلسفه و روان شناسی اخلاق؛ به دلیل کمبود وقت تنها اشاره ی کوتاهی نیز به عنصر خلاقیت داشت و در این باره اذعان داشت که هنرمند، پدید آورنده است و هر کس بداند که به وجود آوردن چه کار توان فرسایی است؛ در جهت از میان بردن محتاط تر است.

در ادامه ی این نشست؛ خسرو سینایی – کارگردان و سینماگر- نیز در راستای ارتباط هنر با صلح به سخنی از ویلی برانت پس از جنگ جهانی دوم اشاره کرد و گفت: ویلی برانت در همان زمان هشدار داد که کره زمین دیگر گنجایش جنگ های بزرگ جهانی را ندارد و از این به بعد با جنگ های منطقه ای کوچک مواجه خواهیم بود؛ چرا که اگر قرار نباشد جنگی صورت بگیرد پس چرا سلاحی تولید شود و چرا این سلاح ها فروخته شوند، چرا شهرها ویران و دوباره ساخته شوند.برای اهالی هنر این واقعیت تلخ پذیرفتنی نیست، چرا که هنرمندان، آرمان گرا هستند. با این حال هنوز هم شاهد جنگ ها و ویرانی های بسیار هستیم.

سینایی در ادامه به مستندهایی که در حال حاضر و با تکنولوژی پیشرفته درباره طبیعت ساخته میشوند پرداخت وگفت: فلسفه زندگی وطبیعت را درمستندهایی که درباره طبیعت ساخته میشوند می بینم ومی آموزم،اینکه حتی خشونت موجود در طبیعت به دلیل ضرورت ها، نیازحیاتی است، اما برخی انسان ها کنترل عقلانی و اخلاق را کنار می نهند و از هر حیوانی، حیوان تر می شوند.

این کارگردان مطرح سینما هم چنین با اشاره به کتابی در مورد این که چگونه ما در مقابل خشونت عقیم می شویم و خاطره ای از اردوگاه آشویتس که خود از آن جا بازدید کرده بود، به انتقاد از ارائه ی خشونت و ابتذال در هنر و به طور خاص در سینما پرداخت و از بی تفاوت کردن مردم و مخاطبان در مقابل جنگ، خشونت و شهوت که حاصل سینمای خشونت گرا و مبتذل است به شدت انتقاد کرد. او از هنر متعالی نام برد و به این نکته اشاره کرد که هنری متعالی است که به ساختن جامعه و به طور کلی جامعه انسانی کمک کند. سینایی در پاسخ به این مساله که برخی معتقدند؛ سینماگران نسبت به معضلاتی که در جوامع امروزی وجود دارد،بی تفاوتند؛تاکید کرد که اینان بی تفاوت نیستند اما متاسفانه برخلاف شعر و ادبیات که دست کم نوشتن آن ها به بودجه ای نیازمند نیست اما سینما و سینماگر بدون سرمایه قادر به ارائه و بیان نیست. وی در همین راستا  ماجرای رضا عباسیو صادق بیک افشار (دو نقاش بزرگ دوره ی صفوی) را نمونه آورد و  ضمن سخنانش چند عکس و تابلوی نقاشی با مضمون جنگ و صلح را نشان داد و به تحلیل پیام آنها پرداخت. نمایش کلیپی با عنوان و تم شادی بر اساس سمفونی بتهوون همراه با تصاویری از جسد کودک سوری در کنار دریا از دیگر برنامه های خسرو سینایی در این نشست بود.

آخرین سخنران هم فرزاد ادیبی؛ هنرمند و طراح گرافیک بود که ضمن معرفیِ گبه های شادی تاکی، به طور خاص از گبه ی صلح وی و ویژگی هایی که طرح و بافت این گبه دارد سخن گفت و تاکید کرد که مفهوم  صلح در مبانی هنرهای تجسمی با خطوط آرام و مواج و جنگ با خطوط اریب و خشن نشان داده می شود و همه این حالت ها از تجارب زندگی دیداری ما نشات می گیرد. او هم چنین یکی از مبانی هنر را تباین و تضاد عنوان کرد و از این دو اصل به عنوان منشا خلق اثر هنری یاد کرد.

در پایان این نشست از '' گبه صلح''ِ شادی تاکی رونمایی شد. وی در شرح این اثر عنوان کرد که "گبه صلح"از مجموعه '' گبه های شادی '' است که با پیامی از دوستی و مهر در برابر نابسامانی ها و جنگ های جهان امروز، خلق شده است و در پیوند با دیگر آثار این مجموعه، نشانه صلح و دوستی را نیز از فرهنگ عامیانه مردمان عشایر وام گرفته است. در ادامه این هنرمند با بیان اینکه نقش "آهو" را به نشانه دوستی در این دستبافته به کار برده است، به ساختار انتزاعی و رنگ های موجود در اثر نیز اشاره کرد و در پایان سخنان خود به مناسبت روز جهانی صلح، '' گبه صلح شادی ''_ مهر بافته_ را به موسسه خیریه محک تقدیم نمود