شنبه, ۴ اسفند, ۱۴۰۳ / 22 February, 2025
باستان شناسان از گذشته خیلی دور و خیلی نزدیک روایت می کنند!

شاید از خودتان بپرسید مگر گذشته هم دور و نزدیک دارد؟ پاسخ مثبت است! نه تنها گذشته دور و نزدیک دارد, بلکه باستان شناسی هم دور و نزدیک دارد! متناسب با این تقسیم بندی باستان شناسان هم دور و نزدیک دارند.
میدانیم که از حدود چهار میلیون سال است که بشر بر روی زمین زندگی می کند. بیشتر طول این بازه زمانی بشر سیستمهای نوشتاری نداشت و تنها از طریق مواد فرهنگی(material culture) یا به زبان ساده آنچه از خودش برجا می گذاشت برای باستان شناسان و دیرین انسان شناسان قابل مطالعه بود. انچه می ساخت، تولید میکرد یا مصرف میکرد. در حدود 4000 سال قبل از میلاد مسیح دربخشهایی از خاور نزدیک باستان سیستمهای نوشتاری یا خط ابداع شد. ابداع نوشتار در همه جای جهان همزمان رخ نداد مثلا در اروپا و آمریکای شمالی بسیار دیرتر اتفاق افتاد. بازه زمانی را که انسان بدون نوشتار زیسته اصطلاحا "پیش از تاریخ" می نامند. از زمان ابداع خط و نگارش "دوران تاریخی" حیات بشر بر زمین آغاز میشود که تا امروز ادامه دارد.
در باستان شناسی ایران متناسب با قوانین سازمان میراث فرهنگی هر شی که قدمتی بیش از 100 سال داشته باشد اثر باستان شناختی محسوب میشود و قابلیت مطالعه باستان شناسی دارد.بنابراین تعریف قانونی، گذشته باستان شناختی را تا 100 سال پیش ارزیابی می کنند و مطالعه بازه های زمانی که کمتر از 100 سال گذشته را پوشش میدهند تلویحا به انسان شناسان و جامعه شناسان وامی نهند. اما به طور کلی و متناسب با تعاریف جهانی باستان شناسی دوران تاریخی از زمان ابداع نگارش آغاز و تا امروز و لحظه حال را شامل میشود. در مکاتب آمریکای شمالی و انگلیسی خط فاصله ی مشخصی میان گذشته و حال وجود ندارد. از منظر این مکاتب اینها مفاهیمی سیال هستند. بنابراین مفهوم گذشته نیز مانند مفایهم حال واینده به شدت سیال و در نوسان است. از سوی دیگر باستان شناسی دانشی است که عمدتا بر مطالعه ماده فرهنگی استوار است از اینرو در مکاتب نوین باستان شناسی بویژه باستان شناسی فرافرایندی(post processualism) که از پست مدرنیسم متاثر است باستانشناسی میتواند مواد فرهنگی مربوط به جوامع معاصر را نیز مطالعه کند و رفتارهای انسانی را پیگیری نماید. یک لیوان یکبار مصرف یا زباله ها و دورریزهای امروزی میتوانند به اندازه چند تکه سفال پیش از تاریخی قابلیت مطالعه و بررسی باستان شناختی داشته باشند. در کلیت باستان شناسی در جهان امروز هیچگونه محدودیت زمانی و مکانی برای حوزه مطالعات خود قاول نیست. باستان شناسی امروز مرزهای گذشته را پشت سر گذاشته و به مطالعه جوامع معاصر روی آورده است.
همانطور که گذشته در تعاریف جدید باستان شناسی دوران تاریخی تا حال حاضر و جوامع معاصر راشامل میشود و مکان شامل هر جایی است که انسان در آن پا نهاده حتی کرات آسمانی، آن دسته از باستان شناسانی که به مطالعه جوامع امروزی تمایل دارند را اصطلاحا "باستان شناسان معاصر" مینامند. حوزه تخصصی این گروه از باستان شناسان اصطلاحا" باستان شناسی گذشته نزدیک" یا "باستان شناسی معاصر" نامیده میشود. در واقع گذشته نزدیک زیرشاخه ای از باستان شناسی دوران تاریخی است که به تحولات قرنها و دهه های اخیر میپردازد. در کشور ما دورانهای افشاریه, زندیه, قاجار، پهلوی و معاصر در حیطه این شاخه قرار می گیرند. اما هدف این شاخه از باستان شناسی چیست؟ به طور خلاصه کمک به بهبود کیفیت زندگی در جوامع معاصر در سطوح مختلف، حل تعارضات فرهنگی، درگیریهای قومی و در کلیت اهداف حقوق بشری و انسان دوستانه دغدغه باستان شناسان گذشته نزدیک است که به شدت تعهدات اجتماعی برای خود قائلند.
از معروفترین نمونه های پروژه های باستان شناسی گذشته نزدیک پروژه ای است که در عراق انجام و بقایای قربانیان نسل کشی کرد ها توسط حزب بعث را کاوش و اسناد آن را در دادگاه علیه صدام حسین ارائه داد. حفاری در بقایای حادثه 11 سپتامبر نیز یکی دیگر از پروژه های باستان شناسی گدشته نزدیک است که به کمک خانواده قربانیان شتافت.
در ایران نیز پروژه های باستان شناسی گذشته نزدیک در انجام شده است که از آن جمله پروژه ای در بم زلزله زده و باغ نشاط در نیشابور قابل ذکر است.
مریم دژم خوی، هیئت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند و مدیر مشترک گروه باستن شناسی انسان شناسی و فرهنگ است.
ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ»
http://www.anthropology.ir/node/21139
ویژه نامه ی نوروز 1393
http://www.anthropology.ir/node/22280

ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست