مراکز خرید شهرها و حومه ی آنها

محمد شلیله

این نوشته فشرده ی بخشی از مرور ادبیات ِ  بررسی نگارنده ( 2002 ) در زمینه ی الگوی توسعه ی مراکز خرید در کاناداست ،  با تمرکز بر روند تشکیل و توسعه این گونه مراکز در بافت شهر آتاوا و حومه ی آن وآثار فرهنگی این مرکز بر مناطق مرکزی  شهر  و کارکرد های اجتماعی آن  ؛ متنی  تحلیلی نیست که در کار آزمون فرضیه یا نظریه ای باشد یا پاسخگوی پرسشی ؛   گزارشی و توصیفی است ؛  به عرضه ی  دیدگاه های گوناگون در زمینه ی عوامل تشکیل دهنده ی این مراکز و ویژگی های آنها می پردازد ؛ دیدگاه ها و نگرش ها یی که پیرامون فعالیت این گونه مراکز از سوی پژوهشگران و کارشناسان نهاد ها و سازمان های درگیر مسائل  شهری مطرح است  را عرضه می کند ؛ و زمینه ها ی فرهنگی شکل گیری تصویر ذهنی خریداران و مراجعه کنندگان به  این مراکز،  و برداشت ها و داوری های گوناگون در این زمینه را در میان می نهد و نشان می دهد در حدود منابع مورد استفاده این گزارش، به تقریب ، حتی توافقی نسبی هم بر سر موضوع های پیشگفته بین پژوهشگران این عرصه بررسی  وجود ندارد .  این گزارش بیشتر بر یافته های  منابع امریکایی و برخی منابع کانادایی که در دهه های 1980 و 1990 منتشر شده استوار است  ؛  یک کاستی  سرچشمه گرفته از ویژگی  منابعی که برای تنظیم آن مورد استفاده قرار گرفته هم  دارد  و آن اینکه  به  تقریب  بیشتر  نویسندگان  منابع   پیشگفته   توضیح  نداده اند  منظورشان  از " مراکز خرید " کدامیک از اشکال گوناگون این مراکز است ، آنها که در حومه ی شهر ها واقع اند،  یا آنها که در  مناطق مرکزی شهرها مستقرند  و یا انواع  گوناگون دیگر .
 

مفاهیم و تعاریف
آراء و اظهار نظر های متفاوتی در مورد چگونگی  پیدایش و ویژگی های مراکز خرید به وسیله ی پژوهشگران ِ مطالعات شهری عرضه شده که اغلب توافق و تناسبی بین آنها وجود ندارد . البته  نبود تناسب و توافق در این زمینه تا اندازه ای به تفاوت هایی  که بین انواع مختلف مراکز خرید از نظر مکان ، موقعیت ، اندازه  و هدف های تجاری مترتب بر فعالیت آنها وجود دارد  ، بر می گردد  ، و تا اندازه ای به تفاوت روش ها ، رویکردها و هدف  های مطالعاتی که در مورد تشکیل و تکوین و تداوم فعالیت این گونه مراکز انجام گرفته است.  عرضه ی شماری  از این گونه اظهار نظرها تصویر روشن تری از این چگونگی  بدست می دهد. در حالی که یک  گزارش  در این زمینه مراکز خرید را حاصل نوآوری بازار های گسترده خرده فروشی ایالات متحد که به  سایر کشورها از جمله به انگلستان ، سوئد و فرانسه دامن کشیده  توصیف کرده است ( مرکزآمار کانادا ، 1976ب ) ، برخی نتیجه گرفته  اند که تشکیل این گونه مراکز به تاثیر ِ عوامل متعددی وابسته است که  طی فرایند پیچیده ای در بافت مناطق خاصی از شهرها یا حومه آنها شکل می گیرد  ( تاکر ، 1981ک  ) . شماری هم که بیشتر مبداء تشکیل این مراکز را مد نظر قرار داده اند ،  تشکیل این مراکز را به عنوان پدیده ی پس از جنگ دوم جهانی (کساتزا و اسپینک ، 1985الف ) ؛ از پیامد های عصر اتوموبیل ( راس ، 1973 ) و یا پدیده ی دوران پس از دهه ی 1950 (داسن و لرد ، 1985 ) شناخته اند . تعدادی نیز مراکز خرید امروزی را صورت  ِ تطور یافته ی  بازار های پیشین در شهرها ی کشورهایی که سیاست گسترش شهرو توسعه ی  شهر نشینی را دنبال کرده اند تشخیص داده اند (1985 : 1 )  .  نظریه یی مطرح است  که  پدید آمدن مراکز خرید حومه ی شهرها با طبیعت زندگی در حومه ی شهرها یا  با حومه ی شهر نشینی  ِ  جمعیت (1 ) در اثر بالا رفتن استانداردهای زندگی پیوند دارد (مکگلدرک و تامپسن ، 1992 : 22) . یا فته های یک گزارش ،  تاثیر  ِ ترکیبی  ِ افزایش ِ در آمد  ِ سرانه  (در شماری از کشورها ) ، و در نتیجه ی آن توسعه ی خانه دار شدن مردم   و  رشد خانه سازی در حومه ی شهرها  و  مالکیت اتومبیل در دوره پس از جنگ  را در تشکیل فراگیر مراکز خرید تعیین کننده تر دانسته است (1976ب ) .  بررسی دیگری رواج مالکیت اتومیبل را در تغییر ساختار شهرها و توسعه مراکز خرید دارای اهمیت ارزیابی کرده و معتقد  است رشد روزافزون استفاده از اتوموبیل  ، زندگی در  شهرها  را از قید تاثیر بازدارنده ی فاصله و مسافت آزاد ساخته است ( شهرداری منطقه آتاوا – کارلتون ، 1973) . نظریه ای  بر آن  است  که ارزیابی توصیفی -  تاریخی توسعه مراکز خرید  ( سرپوشیده ) نیازمند بررسی تفصیلی سه عامل تعیین کننده  ؛ در برگیرنده ی  اندازه  جمعیت و  الگوی توزیع آن  ، الگوی درآمد شهروندان  ، و شبکه ی حمل و نقل شهری است ( دنت ، 1985ج : 79 )  ، و نظر دیگر این  که افزایش اتوموبیل ، توسعه ی حومه  شهر نشینی و رشد مراکز خرید ، مفردات پدیده ای واحدند (1985 الف : 11 ) .
 

برای مطالعه مقاله کامل در زیر کلیک کنید:

 

ویژه نامه شهر و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/10240

 

 

پیوست	اندازه
13729.doc	147.5 KB