نوستالژی و نسبت آن با آثار متاخر کیمیایی

نیوشا صدر

نوستالژی، اصطلاحی است فراگیر و آشنا. اما چیزی که اکنون به عنوان نوستالژی مطرح است، شکل تلطیف شده‌­ی بیماری حاد و فلج ­کننده­ای است که در قرن هفدهم کشف­شد. بیماری­ای که رنجورشدن ظاهری بیمار و به­هم­ریختن منطق و توالی زمان را در ذهن او به همراه داشت. تقی زاده می­نویسد: این واژه ترکیبی از واژه­‌ی یونانی نوستوس (Nostos) به معنی بازگشت به وطن و واژه‌­ی لاتین آلژیا (Algia) به معنی دلتنگی است که درسال 1688 در پایان نامه­ی پزشکی یوهانس هوفر دانشجوی پزشکی، ظاهر­شد. او قصد­داشت با این واژه، حالت غمگین ­شدن ناشی از آرزوی بازگشت به سرزمین بومی را توضیح ­دهد(1381). اما آن­چه که روزی به عنوان بیماری از آن یادمی ­شد، آرام­آرام به شکل نوعی حساسیت وطن­پرستانه تغییرشکل داد که توسط برخی حکومت­های تازه سازمان­یافته ترغیب­می­شد. رهبران ملت­ های جدید اروپایی مانند پروس و روس، ویرانه­ های مصنوعی تاریخ­ های ناموجود کشورهایشان را به منظور برانگیختن همین حس درشهروندان بناکردند(همان).

نوستالژی، رابطه ­ی تنگاتنگی با زمان و هویت دارد. هویتی شکل گرفته و برآمده از زمان و پیچیده در آن. ویلسون در تعریف امروز نوستالژی، واژه­ ای که از روانشناسی وارد ادبیات شده­است، می­نویسد: در نگاه اول نوستالژی به معنی دلتنگی برای مکان است. اما در واقع حسرت زمانی متفاوت را در خود دارد. زمان کودکی ما، ضرباهنگ آرام تر رویاهای ما. در شکل گسترده ­تر، نوستالژی طغیانی است علیه انگاره ­های مدرن زمان. علیه زمان تاریخی و پیش­رونده. تمنایی حسرت­آمیز برای محو تاریخ و تبدیل آن به اسطوره­ ی شخصی یا جمعی به ­قصد دیدار دوباره­ ی زمان، درست همانند فضا. سرباز زدن از گردن نهادن به زمانی برگشت­ ناپذیر که وضعیت دلخواه انسانی را فروپاشیده است (Wilson,2005:22).

نوستالژی پیرنگ موردعلاقه ­ی بسیاری از هنرمندان عصر حاضر است و به اشکال مختلف و در سطوح گوناگون در آثار متفاوت رخ می­ نماید.  

کیمیایی یکی از کارگردانانی ­ست که در بسیاری از آثار پس از انقلا‌‌‌‌ب­ اش، به وضوح به خلق انواع مختلف نوستالژی (فردی، اجتماعی، مستمر، نامستمر و ...) علاقه نشان می­دهد. نوستالژی آثار کیمیایی غالبا متعلق به فیلم­ساز است نه به شخصیت‌­های داستان. به این معنا که این فیلم­ساز است که فضای نوستالژیک ذهنی خود را در جهان داستان می­گسترد و شخصیت­ها را به آن فضا منتقل­می­کند. این فضای ذهنی، برای شخصیت­های داستان، لذت توامان با اندوهِ دوران سپری­شده­­­ را یادآوری نمی­کند بلکه آنان را در زمان یا مکان یا موقعیتی قرار می­دهد، یا هویتی برایشان تصویر می­کند که تماشاگر را به این حس دچارکنند. گاهی نوستالژی مستمر¹ است و کل اثر را در بر می­گیرد، مانند اتفاقی که در فیلم جرم (1389) شاهد آن بودیم و گاهی به مکان­هایی خاص­ یا هویت برخی از آدمها منحصر می­شود مانند محاکمه در خیابان (1387) یا متروپل (1392).

ادامه مطب را در پی دی اف ضمیمه بخوانید.....

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی،  نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد.

کمک های مالی شما حتی در مبالغ بسیار اندک، می توانند کمک موثری برای ما باشند:

شماره حساب بانک ملی:

0108366716007

شماره شبا:

 IR37 0170 0000 0010 8366 7160 07

شماره کارت:

6037991442341222

به نام خانم زهرا غزنویان

 

 

پیوست	اندازه
24011.pdf	339.5 KB