خانه‌های غیرمتعارف «سو فوجی‌موتو»، معمار معاصر ژاپنی (1)

منیژه غزنویان

شرح عکس: نمایی از خانه موسوم به N، اثر فوجی‌موتو

سو فوجی‌موتو (SOU FUJIMOTO) معمار جوان ژاپنی است[1] که با طرح‌های خلاقانه‌اش توانسته شهرتی جهانی برای خود کسب نماید. او متولد 1971 در هوکایدوی ژاپن و فارغ‌التحصیل دانشگاه توکیو است که در سال 2000 دفتر معماری خود را با همین نام افتتاح کرده است. مشخصه کارهای او استفاده از سازه‌های سبک و روشن و نیز نفوذپذیر در طراحی‌هایش است و شهرتش را بیش از هر چیز وامدار طراحی غرفه موقت‌ گالری سرپن‌تین است؛ یک گالری هنرهای معاصر که در هاید پارک لندن واقع شده و نام خود را از دریاچه‌ای در همان نزدیکی گرفته است. این گالری از سال 1970 در یک عمارت قدیمی متعلق به 1934 راه‌اندازی شده و با توجه به این‌که بازدید از آن رایگان است، سالیانه 750 هزار بازدیدکننده دارد. (به نقل از ویکی‌پدیا) این گالری از سال 2000 به صورت سالیانه در فصل تابستان، گردهمایی‌هایی از معماران سراسر جهان ترتیب می‌دهد تا غرفه‌هایی را بر روی چمن برپا کنند. این غرفه‌ها فرصت خوبی برای تماشای معماری معاصر هستند و داخل آن‌ها فعالیت‌های مختلفی از جمله پخش فیلم، گپ‌وگفت و سرو قهوه صورت می‌گیرد.. فوجیموتو در سال 2013 جهت طراحی غرفه‌های این گالری انتخاب شد و عنوان جوان‌ترین معمار راه‌یافته به سرپن‌تین را از آن خود ساخت. غرفه او که از فولاد نازک و نیمه‌شفاف تهیه شده بود حالتی ابرمانند را ایجاد می‌کرد که جذابیت خاصی را به فضا می‌داد. طراحی موزه و نیز کتابخانه دانشگاه هنر موساشینو (Musashino) نیز توسط او شهرت دارد. او همچنین طراحی چندین پروژه دیگر را در کشورهای مختلف دنیا برعهده داشته اما آن‌چه باعث شده یادداشت حاضر به او اختصاص یابد، کارهایی است که در زمینه طراحی چندین خانه و آپارتمان در ژاپن انجام داده است، خانه‌هایی با الهام از ساختارهای طبیعی محیط که مشخصه بارز معماری ژاپنی بوده است. از جمله این خانه‌ها می‌توان به خانه اِن، خانه تی، خانه کِی، خانه اِن اِی، خانه تماما‌ چوبی، خانه پیش از خانه و نیز آپارتمان توکیو اشاره کرد که همگی دارای ویژگی‌هایی آشنا ولی نامتعارف، قدیمی ولی جدید هستند. در این یادداشت و یادداشت بعدی، به صورتی اجمالی، برخی از این خانه‌ها معرفی خواهند شد.

خانه تی (T House)

کار ساخت این خانه که در یکی از مناطق مسکونی شهر گان‌ما (Gunma) ژاپن واقع شده، در سال 2005 به پایان رسیده است. خانه‌ای چوبی، در زمینی به مساحت حدودا 145 مترمربع که حدود 91 متر آن توسط بنا اشغال شده است. خانه تی برای زندگی 4 نفر طراحی شده و دارای 2 اطاق کودک، یک اطاق به سبک ژاپنی، اطاق پیانیو، اطاق مطالعه، اطاق والدین، اطاق نشیمن، آشپزخانه، سرویس بهداشتی و پارکینگ است. نقشه آن بسیار متفاوت با نقشه خانه‌های معمولی است و شکل هندسی شناخته‌ای را به ذهن متبادر نمی‌سازد. نقشه به صورتی رادیکال، در چند نقطه، دارای شکستگی و انحناء است به طوری که از قسمت‌های خم‌شده، دیوارها تا مرکز خانه کشیده می‌شوند و در نتیجه، فضاهای تشکیل شده بین آن‌ها نقاطی با عمق و دسترسی‌های مختلف به سایر فضاها را تشکیل می‌دهند. به این ترتیب، طیف گسترده و متنوعی از فضاها با ویژگی‌های مختلفی از نظر آرامش، خصوصی بودن و... به دست می‌آید. این شیوه از طراحی، به کلیت خانه، حالت پیچ‌درپیچ غارمانندی داده که بیش از هر چیز سکونت‌گاه‌های اولیه انسانی را تداعی می‌کنند. این فضا در عین یکپارچگی، امکان جدا بودن و فاصله داشتن فضاهای شخصی‌تر را فراهم می‌کند و یک معماری ساده جدید اما بدوی را به تصویر می‌کشد. این خانه ممکن است کوچه‌ها و باغ‌های ژاپنی را تداعی کند که با هر قدم، منظره و حس جدیدی را پیش روی عابر قرار می‌دهد. این خانه به جهت توانایی‌اش در ایجاد فاصله بین بخش‌های مختلف خود نیز حائز اهمیت است.

خانه کِی (House K)

این خانه در یک بافت شهری متراکم در شمال شرقی اوزاکا (osaka) ژاپن واقع شده و سعی کرده با افزایش فضای سقف، مساحت خانه را به حداکثر برساند. این خانه، ساختاری مفصل و هلالی‌شکل دارد که در یک زمین ال شکل بی‌تناسب ساخته شده است. زمین این خانه توسط خانه‌های متراکم همسایه از سه سمت احاطه شده و با یک درختستان هم‌مرز بوده است. شکل خانه به گونه‌ایست که با شیبی ملایم، به تدریج از سطح زمین فاصله گرفته و حالتی مقعر دارد. طراحی خانه به گونه‌ایست که سقف، امکان استفاده به عنوان یک تراس پشت‌بامی خانوادگی را پیدا می‌کند. سقف، علاوه بر آن‌که قابل سکونت است امکان پذیرا شدن فضای سبز را نیز دارد. یک اطاق شخصی مجزا از بدنه اصلی ساختمان که به صورت تاریخی در خانه‌های ژاپنی بوده است بخش دیگری از خانه است. بازکرداندن ظرافت و سطوح چندعملکردی که خاص معماری بومی ژاپن است نیز در این خانه مشهود است. یک راه ورودی، منجر به دو راه‌پله‌ای می‌شود که یکی به طبقه میانی می‌رود، جایی که محل آشپزخانه و نهارخوری است. تنها فضای قسمت‌بندی شده مربوط به زیرشیروانی است که شامل اطاق خواب اصلی، اطاق خواب بچه‌ها و نیز حمام است. سقف ضخیم انحنادار، دریچه‌هایی بر روی خود دارد که نور طبیعی را وارد خانه می‌سازد. همچنین در این فضا، نردبان کوچکی هست که دسترسی به اطاق شخصی مجزا را ممکن می‌سازد.

خانه اِن (N House)

این خانه در اُیی‌تا (Oita) ژاپن و در سال 2008 ساخته شده است. مساحت زمین این خانه حدود 237 مترمربع است که از این میزان، ساختمان حدودا 151 مترمربع آن‌را به خود اختصاص داده است. این خانه برای دو نفر و یک سگ طراحی شده است. خانه از سه لایه تودرتو ساخته شده که خارجی‌ترین آن‌ها کل فضای درونی خانه را در خود گرفته و فضایی شبه‌باغ را ایجاد کرده است. دومین لایه، بخش درونی‌تر خانه را در خود گرفته و سومین لایه، یک فضای درونی‌تر کوچک را شامل می‌شود. ساکنان در داخل این درجه‌بندی از فضاهای داخلی می‌گذرانند. در مورد رابطه این خانه با خیابان، سطوح مختلفی وجود دارد: بیرونی‌ترین لایه تقریبا در خیابان است، لایه دومی، کمی از آن دورتر است و ارتباط لایه سومی با آن کاملا قطع شده و تشکیل یک فضای خصوصی امن را داده است. زندگی در این خانه، به زیستن در میان ابرها تشبیه شده است. در این خانه به واقع، مرز مشخص قطعی میان درون و بیرون وجود ندارد و این حسی است که در قالب یک طیف و با عبور از لایه‌های سه‌گانه، رفته‌رفته در فرد ایجاد می‌شود. در یک ساختار تودرتو، داخل همیشه خارج است و برعکس. قصد معمار از طراحی این فضا بیان آن بوده که یک معماری واقعی درباره فضا یا شکل نیست بلکه ابراز ارزش‌های موجود در فضای «بین» خانه و خیابان است. او این ساختار تودرتو را استعاره‌ای از ساختار تودرتویی می‌داند که بر کلیت جهان حاکم است. فوجی‌موتو با ساختن این خانه می‌خواهد بگوید که خانه و شهر در اساس و ذات با هم متفاوت نبوده، بلکه رویکردهای مختلفی به یک موضوع پیوستاری خاص هستند یا بیان‌های مختلفی از یک چیز.

 

[1] http://www.sou-fujimoto.net/

ایمیل نویسنده: [e-mail]

 

 

ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ»
http://www.anthropology.ir/node/21139

 

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آن‌ها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی، نیاز به کمک مالی همه‌همکاران و علاقمندان وجود دارد.کمک‌های مالی شما حتی در مبالغ بسیار اندک، می توانند کمک موثری برای ما باشند:

 

شماره حساب بانک ملی:

0108366716007

 شماره شبا:

 IR37 0170 0000 0010 8366 7160 07

 شماره کارت:

6037991442341222

به نام خانم زهرا غزنویان

 

برای دیدن عکس‌هایی از این خانه‌ها بر روی فایل ضمیمه، کلیک کنید.

پیوست	اندازه
21472.docx	864.13 KB