بررسی نشانه‌شناسی موسیقی ایرانی در نمایش تعزیه

صادق رشيدي

چکیده
در آیین تعزیه، موسیقی به دو شکل کلی مورد استفاده قرار می‏گیرد، 1ـ موسیقی آوازی، 2ـ موسیقی سازی، موسیقی مذکور، در حقیقت موسیقی ایرانی است که البته دارای ژانرهای متعددی است. موسیقی و مرثیه سرایی عناصر حیاتی و غالب تعزیه به شمار می‏روند که به شکل‏های مختلف مانند رجزخوانی ، حماسه‏خوانی ، اعلام و فراخوانی و ... در اجرا نمود شنیداری می‏یابند. این نوع از موسیقی با تمام جزئیات آن براساس نظریه نشانه شناسی لایه‏ای قابلیت تحلیل می‏یابد. (سجودی، 1382) با تکیه بر نشانه شناسی لایه‏ای می‏توان کلیه لایه‏های متفاوت پدیدآورنده‏ی یک متن چند رسانه‏ای را از لایه‏های شنیداری که گفتاری، موسیقی، صداهای محیطی و سکوت معنادار را در برمی‏گیرد تا لایه‏های دیداری مثل خط و تصویر و ... را در تعامل با یکدیگر و در نظام شبکه‏ای که تولید و دریافت متن را ممکن کرده است، بررسی کرد. بر این اساس در این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی صورت پذیرفته تعزیه به مثابه یک متن که شامل لایه‏های متعددی است ـ که در کنار هم یک بافت را شکل می‏دهند ـ را مورد بررسی قرار گرفته است.از زاویه دید نشانه شناسی یکی از این لایه ها ـ عناصر ـ در تعزیه موسیقی است که جزء لایه‏های اصلی به شمار می‏رود که نیز در جایگاه خود یک متن به شمار می‏رود که باز حاوی لایه‏های متعددی است مانند: ساز، خواننده، گوشه‌ها، مقام‌ها و ... که برمبنای رابطۀ همنشینی فرم و بافت موسیقایی را شکل می دهند. نظریه نشانه‏شناسی لایه‏ای این امکان را فراهم ساخته تا موسیقی ایرانی در دل شبکه عناصر به هم پیوسته آیین تعزیه مورد بررسی قرار بگیرد مفاهیم بنیادی نشانه شناسی لایه‏ای مانند: متن، بافت، بافت‏سازی و بافت‏زدایی و ساختار سلسله مراتبی متن و ... مبنا و چارچوب این بررسی‏ها قرار گرفته‏اند.

برای خواندن این مقاله در زیر کلیک کنید:

 

پیوست	اندازه
4395.doc	664.5 KB