نماز و روزه در سنت کلیسای شرق آشوری

فرزانه سجادپور

عبادت و روزه داری سنتی پایدار در بین تمام ادیان محسوب می شود که هر یک دستورالعمل ها و شیوه های خاص خود را برای آن ارائه می دهند.در مسيحيت، نماز تكليف فردي است كه شخص را درگير قيد و بند خاصي نمي كند. طهارت و تميزي در هر زمان براي يك مسيحي واجب است، حال اين تميزي گاه نماز باشد يا خواب.  بنابراين شستشوي ويژه اي براي نماز خواندن در مسيحيت وجود ندراد. موعد نماز نيز سفارش شده، نيست. اما طبق يك سنت قديمي، اغلب مسيحي ها صبح زود، ظهر و شب رو به شرق نماز مي خوانند در كتاب مقدس مردم هنگامي نماز مي خواندند كه زانو زده اند يا ايستاده اند . متن نماز توسط عيسي مسيح(ع) به حواريونش آموزش داده شده است:

اي پدر ما كه در آسماني

نام مقدس تو گرامي باد.

ملكوتت برقرار گردد.

خواست تو آن چنان كه در آسمان مورد اجراست،

بر زمين نيز اجرا شود

نان روزانه ما را امروز نيز به ما ارزاني دار

خطاهاي ما را بيامرز چنان كه ما نيز آنان را كه به ما بدي كرده اند، مي بخشيم

ما را از وسوسه ها دور نگاه دار و از شيطان حفظ فرما؛

زيرا ملكوت و قدرت و جلال تا ابد از آن توست.

آمين!

مسيح(ع) يارانش را از نماز ريا كارانه بر حذر مي دارد و از آنان مي خواهد نماز را در تنهايي بخوانند و از تكرار اوراد فراوان پرهيز كنند (متي، باب 6 آيات 5 الي 18) . تنها نماز همگاني در مسيحيت روزهاي يكشنبه و در نمازخانه كليسا بر گزار مي شود. نمازهاي روزانه نيز توسط افراد در منزل خوانده مي شود. برخي از افراد در منزل مكان ويژه اي را براي نماز خواندن اختصاص مي دهند. جز اين كشيش و شماسان، نمازهاي روزانه ويژه اي دارند كه در داخل نمازخانه كليسا ادا مي كنند (الف 3، 20 و 17). 

روزه

در بين آشوري ها سه نوع روزه مرسوم است كه شباهت هاي عمده اي با يكديگر دارند.  روزه براي يك فرد مسيحي اجباري است، اما عدم روزه گرفتن با مجازات خاصي همراه نيست. مسيح (ع)  روزه گرفتن پس از صعود به آسمان را امري اجباري كرده است (متي، باب 9، آيات 14 الي 16). طبيعي است كه روزه با تحريم غذايي ويژه همراه است. برداشت يك مسيحي از روزه، نخوردن مواد پروتئيني است. به طور كلي سه نوع روزه در بين آشوري ها مرسوم است. روزه بزرگ و كوچك، روزه هفتگي و روزه نينوائيها. 

روزه هفتگی

شركت در مراسم عشاي رباني با روزه ويژه اي همراه است. افرادي كه قصد شركت در مراسم يكشنبه را دارند، معمولاً شب قبل اقدام به گرفتن روزه مي كنند. به اين ترتيب كه از ساعت 12 نصف شب به بعد هيچ نوع خوراكي مصرف نمي كنند. اين تحريم غذايي تا ساعت 11 صبح روز بعد ادامه پيدا مي كند و فردا پس از خوردن نان و شراب مقدس مجاز به خوردن مجدد هستند. البته شرط لازم براي شركت در مراسم، گرفتن روزه نيست اما شرط واجب براي تناول نان و شراب رعايت اين قانون است. يعني فرد مي تواند بدون روزه گرفتن نيز در مراسم شركت كند اما حق خوردن نان و شراب مقدس را ندارد. گرفتن اين روزه براي كشيش ها، شماسان و گروه كر كليسا اجباري است (الف 2، 3، 12).

 

روزه کوچک و بزرگ

بزرگترين روزه مسيحي ها، روزه پنجاه روزه اي است كه به روزه بزرگ نيز شهرت دارد. اين روزه پنجاه روز قبل از عيد قيام شروع مي شود و با اجراي مراسم عشاء رباني در روز عيد به پايان مي رسد. روزه كوچك نيز كه بيست و پنج روز ادامه دارد قبل از سال نو ميلادي آغاز مي شود و با عيد ميلاد به پايان مي رسد. در هر دوي اين روزه ها افراد به ترتیب پنجاه و بيست و پنج روز از خوردن گوشت، لبنيات و حبوبات پرهيز مي كنند و اغلب به تناول غذاهاي گياهي مي پردازند. گشودن روزه پس از خوردن نان و شراب ممكن مي شود. در بين آشوري ها رسم است، پس از شركت در مراسم در منزل حليمي به نام هريسه /harise  / تهيه مي كند و با مصرف آن جشن مي گيرند. اين حليم تركيبي از گوشت و حبوبات است. خوردن كله پاچه نيز در بين برخي از افراد مرسوم است (الف،‌20 و 14). 

روزه نینوائی ها

روزه هايي كه قبلاً ذكر شد، در بين تمام مسيحيان مشترك است اما روزه نينوائي ها مختص آشوري هاست. اين روزه منسوب به حضرت يونس(ع) است. يونس (ع) فرمان خداوند را براي ارشاد مردم نينوا اجابت نكرد چرا كه از شقاوت و درشتي بزرگان نينوا هراسان بود. يونس(ع) در داخل كشتي از نينوا دور مي شد كه طوفاني سهمناك در گرفت. ملاحان قرعه انداختند كه اين طوفان به سبب معصيب كدام يك از مسافران رخ داده، قرعه به نام يونس نبی افتاد. وي خود را به دريا افكند طوفان آرام گرفت اما ماهی بزرگی او را بلعید.  يونس (ع)  سه شب و سه روز داخل شكم ماهي به زاري پرداخت و بعد از نجات به سمت شهر نينوا راهي شد و به آن ها هشدار داد كه پس از چهل روز نينوا با خاك يكسان خواهد شد. اهل شهر بيمناك شدند و پس از توبه، چهل روز روزه گرفتند خداوند نيز بر آنان رحم آورد و نينوا ويران نشد. آشوري ها در قرن پنجم ميلادي به علت طاعون خطرناكي كه ناحيه بين النهرين را فرا گرفته بود، اين روزه را تجديد كردند و چون طاعون از بين رفت پاتريارك وقت، روزه نينوا را براي همه كليساها اجباري كرد. امروزه كليساهاي شرق آشوري و كلداني اين روزه را با مراسم نماز ويژه كه در طي سه روز به مدت شش الي هفت ساعت طول مي كشد، اجرا مي كنند. شروع اين روزه در فوريه يا بهمن ماه است و طبق تقويم آشوري در روزهاي دوشنبه، سه شنبه و چهار شنبه مي باشد. به اين روزه، سه روز با عوتا نيز مي گويند يعني سه روز التماس به خداوند. نحوه روزه گرفتن نيز متنوع است. برخي از افراد كه تحمل بالايي دارند در طي اين سه روز هيچ غذايي نمي خورند. برخي از صبح زود تا غروب و برخي نيز از صبح تا ظهر غذايي تناول نمي كنند و در موقع افطار نيز از خوردن گوشت، حبوبات و لبنيات پرهيز مي كنند (الف، 5 و 13 و 21).

  

این مطلب بخشی از پژوهشی میدانی و اسنادی است و متن منتشر شده برای جلوگیری از تقلب های احتمالی فاقد  منابع  است. نقل قول و هر گونه  انتشار این مطلب بدون اجازه  کتبی و رسمی موسسه انسان شناسی و فرهنگ ممنوع و قابل پیگرد قانونی است.