میزگرد بررسی مسائل مطبوعات ارمنی‌

گروه اخبار

روز چهارشنبه 25 آبان از سوی کمیته ویژه بزرگداشت مراسم هشتادسالگی روزنامه آلیک، میزگردی با موضوع بررسی وضعیت مطبوعات ارمنی در کلوب ارامنه تهران برگزار شد. در این میزگرد درنیک ملیکیان، سردبیر روزنامه آلیک، کارن خانلریان، سردبیر نشریه دروشاک، روبرت مارکاریان از بخش ارمنی‌ صدای جمهوری اسلامی ایران، سوان پطروسیان مدیر سایت هایلی، و روبرت صافاریان سردبیر دوهفته‌نامه هویس شرکت داشتند و درباره مسائل گوناگون مطبوعات ارمنی به بحث و تبادل نظر پرداختند.
بخش نخست بحث‌های مطرح شده در این میزگرد در شماره گذشته هویس به چاپ رسید. گرداننده میزگرد، رافی پیرومیان، در آغاز نشست این پرسش را مطرح کرد که چرا تیراژ مطبوعات ارمنی‌زبان، حتی در ارمنستان، از پنج-شش هزار نسخه فراتر نمی‌رود؟
روبرت مارکاریان در پاسخ به این پرسش اشاره کرد که پایین بودن شمارگان مطبوعات تنها موضوع ما نیست و مسأله‌ای است که در همه دنیا مطرح و ما بهتر است به جای این که تنها درباره مطبوعات چاپی صحبت کنیم، به طور کلی به وسائل ارتباط جمعی بپردازیم تا تصویر درست‌تری از وضعیت داشته باشیم.
سِوان پطروسیان به ضرورت فراتر رفتن از اطلاع‌رسانی محض پرداخت و توضیح داد که در زمینه اطلاع‌رسانی سریع حتی سایت‌ها نیز از شبکه‌های اجتماعی عقب می‌مانند. او به محدودیت مسائلی که مطبوعات ارمنی‌زبان به آن‌ها می‌پردازند نیز اشاره کرد. به قول او ما ندیده‌ایم که مطبوعات ارمنی مثلا راجع به ویکی لیکس چیزی بنویسند، مگر این که ویکی لیکس چیزی مربوط به ارامنه افشا کرده باشد. دیگر مسأله‌ای که شاید بر تیراژ پایین مطبوعات ارمنی زبان تأثیر دارد به گمان او این است که ما با این استدلال که یکپارچگی جامعه ارامنه باید حفظ شود خود را محدود می‌کنیم. اگر اختلاف نظری بین‌مان هست، درباره آن صحبت نمی‌کنیم یا فکر می‌کنیم که نیروهای‌مان را نباید با بحث کردن درباره مسائل اختلاف‌برانگیز به هدر دهیم.
روبرت صافاریان نیز به نوبه خود درباره نبود روحیه انتقاد در میان جامعه ارامنه صحبت کرد. به گفته او ما از طرح مسائل دردناک جامعه‌مان ابا داریم. فرض کنید آمار طلاق در میان ارامنه بالا می‌رود و ما می‌خواهیم گزارشی در این باره تهیه کنیم، کسی حاضر نیست به ما جواب دهد یا اطلاعاتی در اختیار ما بگذارد. تصور عمومی ما این است که اگر درباره مشکلات اساسی‌مان به طور علنی بنویسیم و صحبت کنیم، دیگر سنگ روی سنگ بند نمی‌شود و همه چیز از هم می‌پاشد. بزرگ‌ترین مشکل مطبوعات ارمنی ایران همین نبودِ درک درست از مسأله انتقاد است. وقتی انعکاس مسائل واقعی و زنده‌ای که جامعه درباره آن‌ها حرف می‌زند و روی زندگی آن تاثیر دارد، مثلاً تعطیل شدن مؤسسه ی هایاس که مهاجرت ارامنه را سازمان می‌داد، در مطبوعات ما بسیار اندک است، نباید انتظار داشته باشیم که مردم رونامه‌ها و مجلات ما را بخوانند.
حرف درنیک ملیکیان، سردبیر روزنامه آلیک، این بود: باید از شتاب زدگی پرهیز کرد. زیبایی ظاهر، رنگارنگ بودن، خبررسانی سریع، ... این‌ها همه مهم‌اند، امّا ما نمی‌توانیم به خاطر این‌ها از مسائل ارزشی خود کوتاه بیاییم. به قول او سرعت خیلی مهم است، امّا موثق بودن اخبار از آن مهم‌‌تر است. تیترهای جنجالی جذابند، ولی آیا رسالت مطبوعات این است که با موضوعات جنجالی هدایت شود؟
در این بخش از گفت‌وگو کارن خانلریان شرح داد که مطبوعات ارمنی همواره نقش مهمی در زندگی ارامنه داشته‌اند. به گفته او زمانی بوده است که در ارمنستان شوروی برای هر نفر یک نسخه روزنامه یا مجله منتشر می‌شده است. او کوشش در راستای حفظ هویت ملی ارامنه را یکی از اهداف مطبوعات ارمنی‌زبان دیاسپورا دانست، هرچند مسائل اجتماعی و سیاسی دیگری نیز در دستور آن قرار داشته‌اند و دارند.
در بخش دوم گزارش این میزگرد که در این شماره هویس چاپ شده است، شرکت کنندگان درباره اولویت‌های سیاسی مطبوعات سخن گفته‌اند و بحث به این پرسش کشیده شده است که آیا روزنامه یا نشریه حزبی می‌تواند وظایف اطلاع‌رسانی عمومی را هم به عهده داشته باشد، یا این واقعیت که سخنگوی ایدئولوژی و اهداف یک حزب معینی است می تواند مانع از عملکرد آن به عنوان یک ارگان اطلاع‌رسانی عمومی می‌شود؟
کارن خانلریان اعتقاد داشت که جز نشریات بسیار تخصصی علمی یا هنری، هر نشریه‌ای دارای ایدئولوژی خاصی است و اگر کسی این را انکار کند، یا آشکارا دروغ می‌گوید یا درک درستی از پرسش ندارد. او گفت که به نظرش برخی اصول و ارزش‌های ملی سراسری ارامنه وجود دارد مانند مسأله شناسایی قتل عام ارامنه و «های داد» (مسأله ارمنی یا دادخواهی ارامنه) و مسأله آرتساخ (قره‌باغ) که خط قرمزهای مطبوعات ارمنی هستند و عبور از آن‌ها اشتباه بزرگی از سوی این مطبوعات خواهد بود.
روبرت صافاریان ضمن تأیید این نکته که هیچ نشریه‌ای نمی‌تواند ادعا کند که هیچ بینش ایدئولوژیکی ندارد، اظهار داشت که با وجود این تفاوت مهمی بین نشریات وجود دارد. او به عنوان نمونه به پرونده یکی از شماره‌های اخیر هویس اشاره کرد که در آن هم اظهارت مخالفان لئون ترپطروسیان (نخستین رئیس جمهور ارمنستان و رهبر مهم‌ترین جبهه اپوزیسون کشور در حال حاضر) به چاپ رسیده بود و هم اظهارات خود او درباره دیدگاه‌هایش درباره مسأله قره‌باغ. به گفته صافاریان، آلیک به خاطر خصومت دیرینه سیاسی و ایدئولوژیک حزب داشناکسوتیون با ترپطروسیان، نمی‌تواند یک چنین پرونده‌ای را چاپ کند. حالا شاید بتوان گفت که این هم یک نوع ایدئولوژی است. بله شاید این هم یک نوع ایدئولوژی باشد، امّا فکر اصلی در این جا آن است که همه دیدگاه‌ها جایی در نشریه ما داشته باشند.
درنیک ملیکیان با اشاره به تصمیم‌های همایش مطبوعات ارمنی از سراسر جهان در ارمنستان در سال گذشته، اعلام کرد که مهم‌ترین وظیفه پیش روی مطبوعات ارمنی باید صدمین سالگرد قتل عام ارامنه باشد. او اشاره کرد که دادخواهی ارامنه (های داد) مبرم‌ترین مسأله ارامنه است و مطبوعات ارمنی نیز باید در خدمت آن باشند.
روبرت مارکاریان به یکی از مسائل فراموش شده مطبوعات در مناسبات بین ایران و ارمنستان اشاره کرد و اظهار تأسف کرد بابت این که هنوز هیچ بنگاه خبررسانی ارمنستان در ایران نماینده دائمی و رسمی ندارد و متقابلاً از ایران نیز تنها صدا و سیمای جمهوری اسلامی خبرنگاری در ارمنستان دارد. به گفته مارکاریان این امر باعث می‌شود که مطبوعات ایران برای اطلاع‌رسانی درباره ارمنستان به سایت‌های آذربایجانی مراجعه کنند و وسائل خبررسانی ارمنی نیز خبرهای خود درباره ایران را از رسانه‌های غربی بگیرند.
سِوان پطروسیان به ضرورت اطلاع‌رسانی بیش تر درباره دیاسپوراهای ارمنی در دیگر کشورهای جهان اشاره کرد. ارامنه‌ای که در کشورهای مختلف زندگی می‌کنند مسائلی مشترک دارند که شاید برای یک ارمنستانی چندان قابل درک و ملموس نباشد. باید به این مسائل هم توجه کرد.
روبرت صافاریان در ابتدای این نشست اشاره کرد که کاش نمایندگان نشریه آراکس یا سایت ایراناهایر هم در بحث‌ها حضور داشتند تا تصویر جامع‌تری از مسائل مطبوعات ارمنی به دست می‌آمد. در پایان نشست، رافی پیرومیان، گرداننده جلسه، اظهار امیدواری کرد که در آینده نشستی نیز با حضور همه نمایندگان مطبوعات ارمنی ایران برگزار شود.
 
مطلب مشترک «انسان شناسی و فرهنگ» و دوهفته نامه "هویس" شماره 113
30 آذر 1390