گونه شناسی روابط بینامتنی در شعر و نقاشی ایرانی

منیژه کنگرانی، بهمن نامور مطلق

یکی از رویکردهای مورد توجه در مطـالعات مربوط به هنر و ادبیـات در دهههای اخیر، رویکرد بینامتنی است. رویکرد بینامتنی بر این اصل اساسی استوار شده است که “هیچ متنی بدون پیشمتن نیست” و به عبارت دیگر هیچ متنی بدون ارتباط با متنهای دیگر شکل نمیگیرد بلکه همواره با بهرهگیری - خودآگاه یا ناخودآگاه - از متنهای پیشین خـلق می‌شود.  دنیـای متنها دنیایی پیچیده از روابطی گوناگون دورنمتنی و بینامتنی است که بدون توجه به این روابط، شناخت کامل و واقعی آنها امکانپذیر نیست. بر همین اساس، برخی از محققان بزرگ بویژه در حوزهی بینامتنیت همت خود را صرف شناخت و شناساندن روابط میان یک متن و متنهای دیگر کردهاند. که مجموعهی مطالعاتشان “بینامتنیت ” را شکل داده است. احتمالاً برای نخستین بار، ژولیا کریستوا ، در دهه‌ 1960 در ترجمه‌ی تعبیرِ میخائیل میخائیلوویچ باختین از ”گفت‌وگومندی “ که در دهه‌ی 1930 آن را معرفی کرده بود، اصطلاحِ intertextualité (بینامتنیت) را به کار برد. گفت‌وگومندی به رابطه‌ی ضروری هر پاره‌گفتاری با پاره‌گفتارهای دیگر اطلاق می‌شود که از نظر باختین می‌تواند به هر ”مجموعه‌ای از نشانه‌ها“، خواه یک گفته، شعر، ترانه، نمایش و خواه یک فیلم، اشاره کند. در واقع، هر متنی محل تقاطع متون دیگر است. 

برای خواندن این مقاله در زیر کلیک کنید:

پیوست	اندازه
9680.doc	1.43 MB