از شهرنشینی تا جستجوگری؛ قیاس «وضعی/رفتاری»، شهرنشینی و بسترهای فروپاشیدۀ زندگی انسان(2)

وحید عسکرپور

بخش دوم و نهایی
مبحث: نمونه ای برای «قیاس وضعی/رفتاری»
بم و «شهر سوخته» هر دو ساختارهای شهری فروپاشیده هستند. اما چگونه می توان بر مبنای اتفاقاتی که در اولین بستر افتاده است، ابعاد و جنبه های ناملموس دومین بستر را بازشناخت؟ گفته شد که اساساً بدون قیاس فهم امکان پذیر نیست؛ این فهم می تواند روزمره، معرفت شناختی یا علمی باشد. نخستین شرط شناخت گذشتۀ باستان شناختی ورود به سطح قیاس است. پروژۀ «بم؛ پس از زلزله» مطالعه ای قوم باستان شناختی محسوب می شود. در نتیجه به نظر می رسد بتوان برای بازشناسی رخدادهای حین و پس از فروپاشی ساختارهای شهر سوخته به دستاوردهای آن پروژه چنگ زد و اتکا کرد. توضیح داده شد که هیچ یک از قیاس های موجود در مطالعات باستان شناختی (تاریخی مستقیم و تطبیقی عام) قادر و مجاز به ورود به این عرصه نیستند. در این مقاله قیاس دیگری تحت عنوان «وضعی/رفتاری» ارائه شده است. این قیاس بر مبنای چارچوب «بوم شناسی زندگی» برقرار شده که انسان را موجودی وضعیت یافته می داند. بدین معنا که اجتماعات انسانی درون شبکۀ به هم پیوسته ای از تعاملات متقابل محتویات موجود در درون یک زیست بوم مشخص وضعیت یافته اند. بر این اساس انسان ها از خود رفتارهایی را بروز می دهند که آن رفتارها نیز «وضعیت یافته اند». بدین ترتیب که انتظار می رود وضعیت های مشابه، رفتارهای مشابهی را دامن زند. این گزاره وجود عاملیت و نیت مندانه بودن کنش انسان را رد نکرده و نادیده نمی گیرد. با این حال زندگی انسان را درون شبکه ای پیچیده در نظر می آورد که به شدت بر عاملیت و نیت مندی او تأثیرگذار است. بنابراین رفتارهای انسان ها هرچقدر هم که کنش هایی نیت مندانه باشند، در وضعیت هایی خاص گرفتارند و تحت تأثیر رفتارهای زیستی و نیت مندانۀ دیگر موجودات زندۀ آن وضعیت ها و نیز رفتارهای خاصی که محتویات غیر زندۀ آن ها دامن می زنند. از این رو است که گفته می شود وضعیت های خاص رفتارهایی خاص را دامن می زنند. بازشناسی شهرسوخته در حین و پس از فروپاشی با وضعیت حاکم بر بم پس از زلزله می تواند نمونه ای برای چنین قیاسی باشد و آن را به-شکلی روشن تر نشان دهد.

برای خواندن این بخش در زیر کلیک کنید:

پیوست	اندازه
8616.doc	298.5 KB