انسان شناسی(5): شاخه های اصلی انسان شناسی -انسان شناسی زبان شناختی

جین هیل ترجمه ی زهره دودانگه

انسان شناسان زبان شناختی به دلایلی باور دارند که تولید گفتار و متن توسط انسان-که به وسیله ی توانایی منحصر بفرد انسان در زبان ممکن شد- یک مکانیسم پایه ای است که توسط آن، مردم¬¬ زندگی اجتماعی و فرهنگی را می آفرینند. پژوهشگران معاصرِ این رشته در این باره کنکاش می کنند که چگونه این فرایندِ آفرینش  با استفاده از شیوه های گوناگون به انجام می رسد، اما این پژوهشگران بر تجزیه و تحلیل  صدا و تصویر ثبت شده از گفتمان اجتماعیِ در حال جریان تاکید می کنند- این گفتمان ها شامل مکالمات و متونی است که در یک جامعه، در حضور یا عدم حضور انسان شناس-سر می زند. این روش ترجیح دارد، زیرا (در غیر این صورت) تفاوت های موجود در چگونگی درک جوامع مختلف از مفهوم کنش های گفتاری مانند طرح پرسش، میتواند به شیوه ای غیر قابل پیش بینی به نتایج حاصل از پژوهش و استنباط محقق محور-مانندمصاحبه –شکل دهد.
یک پرسش محوری برای انسان شناسی زبان شناختی این است که آیا تفاوت های میان استفاده های فرهنگی و ساختاری در زبان های مختلف به ارتقای تفاوت های میان جوامع انسانی-در چگونگی درک جهان-می انجامد یا خیر. فرهنگ های محلی زبان ممکن است برخی از اشکال مشخصِ بیان را ترجیح داده و از استفاده ی اشکال دیگر اجتناب کنند. برای مثال در حالی که واژگان انگلیسی شامل یک مجموعه دقیق از اصطلاحات کاملا جهت یابانه است (واژگانی مانند شمال یا جنوب غربی)، بیشتر تکلّم کنندگان به ندرت از این اصطلاحات برای جهت یابی استفاده می کنند و کلماتی که به یک بافت محلی منتسب است را ترجیح می دهند (مانند سرازیری " downhill" یا سمت چپ " left").
فرهنگ های زبانی ممکن است که مرزهای زبان شناختی را در هم نوردند. بدین سان که بومیان پوئبلو (1) امریکایی که به زبان هایی از چهار خانواده ی غیر مرتبط صحبت می کنند، از استفاده ی زبان های مختلف در یک گفتار و سخن واحد پرهیز می کنند-حتی متکلمانی که چند زبانه هستند- و اجازه نمی دهند که گفتار های روزمره به زمینه های مذهبی آن ها وارد شود. در مقابل همسایگان اسپانیایی زبان آن ها معمولا جریان صحبت خود را میان اسپانیایی و انگلیسی تغییر می دهند و به استفاده از اشکال محاوره ای در عبادت ارزش قائل هستند، چنا نکه این امر در مراسم ربّانی قوم آن ها که از زبان روزمره تشکیل شده، آشکار است.
یکی از مسیرهای مهم پژوهش به دنبال جستجوی این است که چگونه الگوهای فرهنگی-درک محلی از جهان-در گفتار و متن  به رمز در آورده شده است. دانشجویان ایدئولوژی های زبانی در افکار و اندیشه های محلی، پیرامون این مساله که زبان چگونه عمل میکند، می نگرند. یک ایدئولوژی زبانی قابل توجه که با تشکیل دول ملی مدرن مرتبط است، شیوه های مشخصی از تکلّم را به عنوان زبان های استاندارد ایجاد می کند؛ زمانی که یک استاندارد تعریف شد، به عنوان گونه ی معتبر و مناسب تلقی می شود، در حالیکه سایر زبان ها و گویش ها به حاشیه رانده شده و خوار شمرده می شوند.
انسان شناسانِ زبان شناختی درباره این پرسش که «چگونه تفاوتهای زبان شناختی به دیگر انوع تفاوت های انسان ها مرتبط است؟» کنکاش می کنند. فرانتس بوس  بر این امر اصرار داشت که نژاد، زبان و فرهنگ اموری کاملا مستقل از یکدیگر هستند. برای مثال، جوامع شکارچیان پیگمه (2) در افریقای شرقی از لحاظ بیولوژیکی و فرهنگی از برزگران همسایه ی خود کاملا متمایز هستند، ولی هر دو گروه با زبان بانتو (3) صحبت می کنند. در حالی که همانگونه گه پیش تر ذکر شد، مردم پوئبلوی جنوب غربی ایالات متحده کارنامه فرهنگی مشترکی دارند، ولی به زبانی هایی که به چهار خانواده متفاوت و غیر مرتبط  تعلق دارد، صحبت می کنند.
نزدیک به 6000 زبان -که امروزه در جهان تکلم می شوند- توسط زبان شناسان تاریخی در قالب شجره نامه های خانوادگی تقسیم شده اند( زبان هایی که از یک پایه ی مشترک برگرفته شده اند.) برخی زیر گروه ها مانند زبان های بانتوی افریقایی (در خانواده زبانی نیجریه ای-کنگویی) که شامل صدها زبان شده و ناحیه جغرافیایی عظیمی را پوشش می دهند، بسیار بزرگ هستند. سایر زبان ها مانند کریسن (Keresan ) (4) در جنوب غربی ایالات متحده -شامل دو گونه ی زبانی که به طور نزدیکی با هم مرتبط هستند- بسیار کوچک هستند. آگاهی یافتن از دلایل این تفاوت ها موضوعی مهم برای پژوهش است.  خانواده های زبانی که از لحاظ عددی بزرگ و از لحاظ جغرافیایی گسترده هستند، ممکن است  از ابداعات تکنولوژیکی عمده نتیجه شده باشند، مانند  گسترش کشاورزی  که جامعه نوآوران  و زبان آن ها را مجاز دانست که به زیان گروه های همجوار خود گسترش یابند. یک احتمال نیز این است که گونه های خاصی از محیط های فیزیکی، مانند جلگه های اروپا-آسیایی، خواهان گسترش زبان و تمایز آن ها باشند، در حالی که دیگر مناطق مانند نواحی کوهستانی از تکثیر جوامع کوچک زبانی بدون توجه به تکنولوژی حمایت کنند.
این که چرا یک زبان خاص به قیمت  قربانی نمودن همسایگان خود گسترش و تنوع می یابد، در آغاز قرن بیستم پرسشی بسیار حیاتی و حساس بود، یعنی زمانی که تعداد معدودی از زبان های جهان (به ویژه انگلیسی، اسپانیایی و چینی) به سرعت متکلّمان جدید می یافتند، در حالیکه نیمی از زبان های شناخته شده ی جهان با خطر زوال و انقراض رو به رو بودند.  کاربرد انسان شناسی زبان شناختی به دنبال راه های چاره ای برای انقراض زبان و تبعیض های مبتنی بر زبان است، که اغلب توسط ایدئولوژی های رایج درباره قدر و منزلت نسبی و کاربرد زبان های مختلف هدایت می شوند.
 
پانوشت:
1- پوئِبلو گونه‌ای دهکده سرخ پوستی با خانه‌های خشتی و کاهگلی است که توسط برخی از قبایل در جنوب غربی ایالات متحده آمریکا پدید آمده بود. پوئبلو یک محل زیست اجتماعی بزرگ بود که به اتاقهای زیادی تقسیم شده و تا ۵ طبقه ارتفاع داشت و معمولاً از خشت ساخته شده بود. مردمی که هنوز در پوئبلوها زندگی می‌کند مردم خشت‌نشین یا مردم پوئبلو نام دارند. واژه پوئبلو همچنین در اسپانیایی به معنی دهکده است.
2- پیگمه اصطلاحی است که برای گروه های نژادی گوناگونی در سراسر جهان استفاده می شود، گروه هایی که قد متوسط آن ها به طور غیر معمولی کوتاه است. انسان شناسان هر گروهی که مردان بزرگسال آن قدی کوتاه تر از 150 سانتی متر داشته باشد پیگمه می شمارند. http://en.wikipedia.org/wiki/Pygmy_peoples
3- زبان‌های بانتو شاخه‌ای از خانوادهٔ زبان‌های نیجر-کنگو است. حوزهٔ گستردهٔ پراکندگی این زبان‌ها باعث شده است که این گروه با حدود ۳۱۰میلیون گویشور پرکاربردترین گروه زبان‌های بومی در آفریقا باشد.
4- http://en.wikipedia.org/wiki/Keresan_languages
متن به صورت زیر ارجاع داده شود:
To cite this page:
• MLA Style:   "anthropology." Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite.  Chicago: Encyclopædia Britannica, 2010.
• APA Style:   anthropology. (2010). Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite.  Chicago: Encyclopædia Britannica.