دومین گردهمایی سالانه‌ی «انسان شناسی و فرهنگ» در آستانه‌ی نهمین سال فعالیت

گروه اخبار

همزمان با تشکیل «کانون انسان شناسی و فرهنگ»، دومین گردهمایی سالانه این مجموعه در روز پنجشنبه، 18 مهر ماه 1392 و در فرهنگسرای فردوس تهران برگزار شد. در این مراسم که با شرکت بیش از 150 تن از مدیران، همکاران، دست اندرکاران و نویسندگان انسان شناسی و فرهنگ به اجرا درآمد، گروهی از مهمانان ویژه نیز شرکت داشتند که از جمله می‎‌توان به دکتر عبدالحسین نیک‌گهر، استادپیشین دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و دکتر داور شیخاوندی، استاد دانشگاه آزاد اسلامی اشاره کرد که هر دو از پیشکسوتان علوم اجتماعی کشور هستند. همچنین، تعداد قابل توجهی از اساتید، مستندسازان، نویسندگان و مترجمان حوزه فرهنگ در این برنامه گرد هم آمدند تا آغاز نهمین سالگرد تشکیل انسان‌شناسی و فرهنگ را جشن بگیرند.

برنامه پس از تلاوت قرآن مجید و سرود جمهوری اسلامی ایران آغاز شد و اجرای آن را روح‌الله نصرتی، از دانشجویان مقطع دکترای دانشگاه تهران و از نسل سوم انسان‌شناسان ایرانی بر عهده داشت. نخستین بخش این برنامه، خوش‌آمد‌گویی بود که توسط شایسته مدنی، دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی و رئیس مرکز اسناد تاریخی و فرهنگی انسان شناسی و فرهنگی و دبیر گردهمایی صورت گرفت و پس از  او، دکتر ناصر فکوهی (استاد دانشگاه تهران و مدیر انسان شناسی و فرهنگ) طی سخنانی درباره‌ی «دلایل شگل‌گیری این مجموعه و چشم اندازهای آن» توضیحاتی را ارائه داد. وی در سخنرانی خود، هدف نهایی انسان شناسی و فرهنگ را تاسیس یک موسسه با دو برنامه فرهنگی مجزا اعلام کرد: نخست، یک پایگاه آموزشی و پژوهشی معتبر در سطح ملی و بین المللی و سپس مرکزی برای ترویج فرهنگ به اقشار مختلف مردم در همه سنین و همه سطوح تحصیلی و فرهنگی.

دکتر فکوهی با یادآوری فضای دانشگاه و اساتید در ابتدای دهه‌ی 1380 گفت: «در آن زمان، بسیاری از اساتید از جمله خود من، سایت هایی روی فضای مجازی باز کردیم و تلاش کردیم با این فضا خو بگیریم و آثار خود را در آن منتشر کنیم. اما همگی کمابیش بعد از چند سال متوجه شدیم که اگر بخواهیم تنها کار کنیم، نمی‌توانیم سایت‌ها یا وبلاگ‌های خود را پویا و پربار نگه داریم، از این رو من و دوستان استاد و دانشجویم به سوی تشکیل یک سایت جمعی با کمک یکدیگر رفتیم که حاصل آن، همین انسان شناسی و فرهنگ است که امروز با رده 120 هزار در رده بندی جهانی آلکسا و بازدید روزانه در حدود ده هزار، به پربازدیدترین سایت فارسی‌زبان علوم انسانی و بین رشته ای در جهان بدل شده است.»

وی افزود: « باید توجه داشت که انسان شناسی و فرهنگ، با انجمن‌های علمی، محیط‌های آکادمیک  و همچنین با حوزه‌های رسانه ای مطبوعات تفاوت دارد. از آنجا که من خود در هر سه این حوزه‌ها فعال هستم می‌توانم این نکته را به روشنی مورد تاکید قرار بدهم. هدف ما در انسان شناسی و فرهنگ ایجاد محیطی به دور از جنجال‌های سیاسی و ایدئولوژیک، سالم و غیر محفلی و غیر ایدئولوژیک به ویژه برای ارائه‌ی فعالیت‌های نیروهای علمی جوان در حوزه علوم انسانی و اجتماعی است و البته برنامه‌های دیگری نیز داریم.»

او مهم‌ترین برنامه‌های آتی انسان شناسی و فرهنگ را «گسترش مرکز اسناد تاریخی و فرهنگی ایران»، «ادامه‌ی پروژه‌ی تاریخ معاصر فرهنگ ایران»، «پروژه‌ی بازنمایی شهرها در رسانه‌های تصویری» و نیز فعالیت به زبان‌های دیگر قومی ومحلی ایران و زبان های جهانی اعلام کرد و از همه‌ی علاقمندان به این وبگاه خواست که با کمک‌های خود به تداوم این کار کمک کنند.

پس از او، چند نفر از مدیران اجرایی انسان شناسی و فرهنگ، گزارش‌هایی درباره فعالیت بخش‌های مختلف این گروه علمی ارائه کردند.

فاطمه سیارپور (مدیر منابع انسانی و انتشارات) طی سخنانی به معرفی شبکه‌ی بین الملل انسان‌شناسی و فرهنگ پرداخت، شبکه‌ای که با حضور حداقل 100 نفر از پژوهشگران و دانشجویان و اساتید ایرانی خارج از کشور، تشکیل شده و قصد دارد با راه اندازی گروه‌های زبانی مختلف،  به ترجمه متون علمی از زبان های انگلیسی، فرانسه، آلمانی، ایتالیایی، ژاپنی و غیره به همراه زبان‌ها و گویش های منطقه‌ای فرهنگ ایرانی مانند ارمنی، بلوچی، کردی، آذری و ... بپردازد. در همین راستا تعامل و برقراری ارتباط با اساتید بین المللی به منظور تبادل علمی نیز از اهداف و فعالیت‌های گروه مذکور محسوب می‌شود که سیارپور درخصوص آن توضیحاتی ارائه داد.

دکتر جبار رحمانی (مدیر آموزش و پژوهش) نیز در سخنانی بیان کرد، واحد پژوهش موسسه انسان‌شناسی و فرهنگ، نسبت به سایر واحدهای آن، جدیدتر بوده و بر جامعه‌ی محققانی تکیه دارد که در انسان‌شناسی و فرهنگ همکاری علمی دارند. این واحد پژوهشی دو خصیصه اصلی را در فعالیت‌های علمی خود مدنظر دارد: وجه آموزشی و وجه میان رشته ای. وجه آموزشی از این جهت که این موسسه صرفا به دنبال ایجاد فضایی برای محققان حرفه ای نیست، بلکه تلاش دارد در طی فرآیند انجام پژوهش، فضایی برای رشد و تربیت محققان جوان فراهم کرده و  محققان دانشگاهی را با مقتضیات تحقیقات کاربردی و سازمانی آشناتر کند. وجه میان رشته‌ای نیز دال بر آنست که پژوهش در حیطه‌ی فرهنگ، صرفا از عهده یک رشته‌ی خاص بر نمی‌آید، بلکه تشریک مساعی رشته‌های مختلف را برای فهم بهتر و جامع تری از موضوعات فرهنگی نیاز دارد. به همین سبب در پژوهش‌های انجام شده و یا در حال انجام در این موسسه تلاش شده فضای میان رشته‌ای در تحقیقات شکل بگیرد. در راستای این خصیصه دوم است که این موسسه علاوه بر همکاری با محققان رشته های مختلف، با موسسات و نهادهای فرهنگی و پژوهشی مختلفی در رشته های گوناگون علوم انسانی همکاری دائمی و پاره وقت دارد.  بر این اساس از همکاران انسانشناسی و فرهنگ تقاضا می‌شود که هم در گرفتن پروژه‌های تحقیقاتی و هم در انجام آنها، همکاری لازم را داشته باشند.

سخنران بخش بعدی، زهره دودانگه (مدیر ویژه‌نامه‌های انسان و فرهنگ و جلسات علمی) بود که  دقایقی را به صحبت درباره‌ی ویژه نامه‌ها و جلسات علمی و معرفی آن‌ها اختصاص داد. وی این‌باره ضمن تشریح هدف کلی، ویژه‌نامه‌های منتشر شده، در حال انتشار و در دست تهیه را معرفی کرد. مراحل تهیه‌ی ویژه‌نامه‌ها و سیاست‌های کنونی انسان شناسی و فرهنگ موضوع دیگری بود که وی بدان پرداخت. درباره‌ی برنامه‌های آینده‌ی ویژه‌نامه‌های انسان و فرهنگ، اتمام ویژه نامه‌های در دست تهیه تا سال آینده، تهیه ویژه‌نامه برای چهره‌های متفکر سال، پیشنهاد ویژه‌نامه برای هریک از شاخه های سایت رسمی انسان شناسی و فرهنگ، تبدیل برخی ویژه‌نامه‌ها به کتاب، جذب حامی مالی و انتشار آنها در قالب سی دی و نسخه کاغذی از مواردی بود که مطرح شد. مدیر علمی جلسات انسان شناسی و فرهنگ همچنین درباره‌ی تشکیل جلسات علمی در یکشنبه هر هفته توضیحاتی را ارائه داد. دودانگه هدف کلی این جلسات را تجربه انسان شناسی و فرهنگ در یک جهان واقعی اعلام کرد که با مشارکت "مرکز مشارکت های فرهنگی هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران: اداره‌ی کانون‌ها"، تحقق پیدا کرده است. وی در ادامه به رویکرد جلسات اشاره کرد که رویکردی علمی و فارغ از بحث های جنجال برانگیز و مبتنی بر نیازهای عملی و روز جامعه است. سپس ساختار کلی جلسات، که شامل نمایش فیلم مستند و دو سخنران است، و نیز نحوه پوشش مباحث جلسات توسط مطبوعات شرح داده شد. وی اعلام کرد که مطالب به صورت گزارش کتبی و فایل صوتی و تصویری منتشر خواهد شد. در پایان نیز نحوه‌ی اطلاع رسانی هفتگی توسط ایمیل توضیح داده شد و اعلام شد که ورود به جلسات برای عموم آزاد است.

منیژه غزنویان (معاون انسان شناسی و فرهنگ) درباره‌ی تشکیل هسته فیزیکی مرکز اسناد انسان‌شناسی و فرهنگ در کرج صحبت کرده و توضیح داد که با کمک افراد داوطلب، چه‌طور فضای کوچکی به این منظور تهیه و تجهیز شده است. او خاطر نشان کرد که مرکز اسناد در این مرحله، اولویت و تمرکز خود را بر جمع‌آوری و دسته‌بندی دو گونه از اسناد مهم فرهنگی، یعنی پژوهش‌های علمی و کلاسی دانشجویان و نیز فیلم‌های مستند داخلی قرار داده است. غزنویان گفت: «تاکنون حدود 500 گزارش پژوهش و 300 فیلم مستند جمع‌آوری شده که خوشبختانه با کمک نیروهای داوطلبی که بخشی از زمان هفتگی خود را به انسان‌شناسی و فرهنگ اختصاص دادند نیمی از آن‌ها شماره‌گذاری و مرتب شده‌اند و در این مرحله، تنها برای اهداف آموزشی و پژوهشی شخصی اعضای انسان‌شناسی و فرهنگ قابل استفاده هستند که امیدواریم در آینده هم در جهت وسعت و تنوع اسناد گام برداریم و هم امکان استفاده عمومی‌تر از آن‌ها نیز فراهم گردد.» او در پایان از همه مستندسازان کشور درخواست کرد که در صورت تمایل، فیلم‌های مستند خود را برای این مرکز ارسال نمایند.

سخنران بعدی این بخش، حامد جلیلوند (مدیر فناوری و توسعه) بود که طی صحبت کوتاهی از رشد سایت و توسعه سریع آن گفت و دیگراین‌که اداره‌ی بخش فنی آن از عهده یک نفر خارج است و تشکیل یک تیم فنی و پشتیابی قوی‌تر ضرورت دارد. او از مهندسان و کارشناسان کامپیوتر آشنا به نرم‌افزارهای open source برای استمرار این حرکت داوطلبانه درخواست همکاری کرد و همچنین توضیح داد که وضعیت فعلی سایت و بزرگ شدن آن، استفاده از سرویس‌های میزبانی پیشین را ممکن نمی‌سازد و انتقال به سرویس‌های قوی‌تر که هزینه‌ی به مراتب بیشتری را می‌طلبند، اجتناب‌ناپذیر است.

این بخش از برنامه که به ارائه گزارش عملکرد اختصاص داشت با ارائه گزارش مالی مجموعه توسط دکتر فکوهی به پایان رسید. وی از نبود هر گونه کمک مالی حقوقی از طرف ارگان‌ها و نهادهای دولتی و غیر دولتی و نیز کمبود شدید کمک‌های مالی به سایت سخن گفت و اعلام کرد که اکثر علاقمندان توجه نمی‌کنند که یک سازمان مردم محور نیاز به کمک‌های مردمی دارد تا بتواند به حیات خود ادامه دهد. او بیان کرد: «ما متاسفانه در کشوری زندگی می کنیم که افراد در طول پنجاه سال گذشته به دریافت خدمات رایگان و کار نکردن عادت کرده‌اند. با توجه به اینکه بیش از سی در صد از مراجعه کنندگان سایت از خارج از کشور و کشورهای اروپای غربی و امریکا وارد این سیستم شده و مطالبی را دانلود می‌کنند، جای تاسف دارد که جز چند مورد معدود از اشخاص، تقریبا این دوستان هیچ کمکی تاکنون به سایت نکرده‌اند در حالی که با توجه به تفاوت بهای ارزی، کوچکترین مبالغ برای این دسته از مخاطبان می‌تواند برای سایت موثر باشد تا برنامه های جدید خود را به پیش ببرد.» دکتر فکوهی همچنین بر اهمیت کمک های مردمی هرچند کوچک (حتی در حد چند هزار تومان) برای استمرار این جریان تاکید کرد و گفت: «اگر همین کمک‌های کوچک، از طرف اشخاص زیادی انجام بگیرد می تواند منبع موثری باشد. چرا که بودجه‌ی کنونی انسان شناسی و فرهنگ، سالانه در حدود دو تا سه میلیون تومان است که با این هزینه نه تنها سایت بلکه هر سال بیش از بیست تا سی برنامه سخنرانی، نقد کتاب، نمایش فیلم مستند و ... نیز برگزار می‌شود، اما هم‌اکنون برای حفظ سطح فناورانه سایت و گسترش فعالیت ها نیاز به سرمایه‌گزاری‌های بسیار بیشتری وجود دارد.»

پس از این گزارش و به دنبال یک تنفس 15 دقیقه‌ای، دکتر محمدامین قانعی راد، استاد و عضو مرکز تحقیقات علمی کشور، سخنرانی خود را درباره «دموکراتیک شدن فرهنگ» ارائه داد. او که ریاست انجمن جامعه شناسی ایران را بر عهده دارد، ضمن تقدیر از تلاش‌های انسان شناسی و فرهنگ بیان کرد که انجام مطالعه‌ی موردی درباره سرنوشت و کارکرد این مجموعه به عنوان یک تلاش مدنی و ارزشمند، خود موضوعی جالب توجه خواهد بود. وی سپس،  بحثی نظری درباره رابطه میان نظریات «فرهنگ به مثاله یک امر متعالی» و نیز «فرهنگ مردمی» و همچنین «شیوه های دموکراتیک شدن فرهنگ در جهان امروز» را مطرح کرده و گفت که دموکراتیزه کردن فرهنگ نباید به بهای فرو غلطیدن آن در نوعی سطحی نگری باشد و هم از این روست که در برنامه‌هایی که هدفشان ترویج فرهنگ است باید  همواره نوعی نظارت علمی حضور داشته باشد. به عقیده او، این نظارت و روابط تنگاتنگ بین سازمان‌های مدنی از یک سو و دانشگاه‌ها و مراکز آکادمیک از جمله انجمن‌های علمی از سوی دیگر می‌تواند فرهنگ کشوری همچون ایران را رو به اعتلا برده و اهداف بزرگی را برای همه محقق سازد.

پس از این سخنرانی، از تعدادی از همکاران نزدیک انسان‌شناسی و فرهنگ از جمله مرضیه جعفری (گرافیست و صفحه آرا) و یاسمن اوحدی (همکار بخش روابط بین‌المللی انسان شناسی و فرهنگ) و نیز نیروهای داوطلبی که با بخش‌های مختلف این مجموعه، همکاری‌هایی داشته‌اند تقدیر به عمل آمد.

به رسم پارسال، عکسی یادگاری از همه حضار بر روی سن گرفته شد و پس از آن، فیلمی مستند درباره شبکه‌های اجتماعی پخش شد که پایان‌بخش این برنامه بود. برنامه‌ی سالانه با توزیع بسته هدیه کوچکی شامل کتابچه عملکرد 5 سال گذشته انسان‌شناسی و فرهنگ، نسخه‌ای از فیلم مستند «باغچه‌ای برای نفس کشیدن» (که بخشی از تاریخچه انسان‌شناسی و فرهنگ را به تصویر می‌کشد و در نشست سال گذشته پخش شد)، یک دفترچه یادبود دست‌ساز و نیز چند محصول فرهنگی کوچک دیگر به پایان رسید.

این دومین سالی بود که دوست‌داران و همکاران نزدیک انسان شناسی و فرهنگ می‌توانستند در فضای واقعی و در جمعی خصوصی یکدیگر را ملاقات کنند. شایان ذکر است که با وجود برگزاری این برنامه در پنجشنبه شب و در یکی از مکان‌های پرترافیک پایتخت، بالغ بر 150 نفر در آن حضور به هم رساندند. فهرست برخی از اساتید حاضر در این نشست به این شرح است: دکتر محمدامین قانعی‌راد (رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران)، دکتر امیلیا نرسیسیانس (دانشگاه تهران)، دکتر اصغر ایزدی جیران (دانشگاه تهران)، دکتر پویا علاء الدینی (دانشگاه تهران)، دکتر مرتضی منادی (دانشگاه الزهرا)، دکتر  مژگان جهان‌آرا (دانشگاه هنر تهران)، دکتر عمران گاراژیان (دانشگاه فردوسی)، دکتر نعمت الله فاضلی (پژوهشگاه علوم انسانی)، دکتر شیرین احمدنیا (دانشگاه علامه)، دکتر علیرضا حسن زاده (پژوهشکده مردم شناسی)، دکتر امیر عسگری (دانشگاه آزاد)، دکتر محمد عارف (دانشگاه آزاد) و...

همچنین این برنامه را گروهی از فیلمسازان شناخته‌شده حوزه مستند کشور از جمله مهرداد اسکویی، محمد احسانی، روبرت صافاریان، بهروز توکلی، پیروز کلانتری،... ، جمعی از نویسندگان و مترجمان شناخته‌شده نظیر فیروزه مهاجر، پرویز صداقت، محمد آل مهدی... و همچنین تعداد زیادی از پژوهشگران صاحب نام نظیر علیرضا هاشمی، محسن شهرنازدار، دکتر محمد مهدی اردبیلی، عبدالوهاب شهلی بر، دکتر سمیه کریمی و... در کنار مدیران انسان شناسی و فرهنگ، این برنامه را همراهی می‌کردند. با این‌حال، بسیاری از  مدیران و همکاران ساکن در سایر استان‌های کشور و نیز مدیرانی که در حال حاضر در خارج از ایران به سر می‌بردند امکان حضور فیزیکی را نداشتند. دکتر بهار مختاریان (دانشگاه هنر اصفهان)، دکتر لیلا پاپلی یزدی (آلمان)، دکتر مریم دژم خوی(دانشگاه بیرجند)، دکتر سپیده پارسا پژوه (فرانسه) ، دکتر بهناز خسروی (فرانسه)، دکتر حسین میرزایی (فرانسه)، یاسمن اوحدی (آمریکا)، نسترن محمودزاده (امریکا)، زهرا میلانی (انگلستان)، ملیکا شریفی (آلمان)، شکوفه آذر (استرالیا)، محمد رسولی(استرالیا) و ... از غایبان اصلی این نشست بودند که یادداشت‌هایشان در ویژه‌نامه مخصوص گردهمایی، منتشر خواهد شد.

گفتنی است ویژه نامه دومین گردهم آیی سالانه انسان شناسی و فرهنگ به همراه عکس‌های روز نشست و نیز گزارش تفصیلی برنامه، به زودی به صورت آنلاین و دی وی دی در اختیار همه‌ی دوستان قرار خواهد گرفت.

شایان ذکر است که از این پس برنامه‌های هفتگی کانون انسان شناسی و فرهنگ هر یکشنبه در میدان ولیعصر، ابتدای بلوار کشاورز، جنب کوچه براداران مظفر، ساختمان سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، از ساعت 16 تا 19 برگزار می‌شود. در هر برنامه دو سخنرانی انجام شده و یک فیلم مستند درباره‌ی موضوع برنامه  به نمایش در می‌آید و بحث آزادی نیز انجام می‌شود. این برنامه ها، علاوه بر اهداف علمی خود، بر آن هستند که در فضایی واقعی اعضا و همکاران انسان شناسی و فرهنگ را به یکدیگر نزدیک کنند. حضور برای عموم علاقمندان در این جلسات، آزاد است.